اولین نشست علمی بنیاد سعدی با همکاری نشر خاموش برگزار شد

به گزارش لیزنا بر اساس اعلام روابط عمومی بنیاد سعدی، نخستین نشست علمی بنیاد سعدی با سخنرانی محمودرضا گشمردی، مدیر گروه زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه تربیت مدرس، بهروز محمودی‌بختیاری، دانشیار دانشگاه هنرهای نمایشی و رئیس کرسی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علوم پزشکی تهران، امیر زندمقدم، استادیار آموزش زبان انگلیسی دانشگاه علامه و رئیس مرکز انتشارات این دانشگاه، رضامراد صحرایی، معاون آموزش و پژوهش بنیاد سعدی و طلیعه منصوری کارشناس ارشد آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان و مترجم کتاب مذکور برگزار شد.

در ابتدای این نشست، معاون آموزش و پژوهش بنیاد سعدی با بیان اینکه چنین نشست‌هایی از این پس هر ماه در بنیاد سعدی برگزار خواهد شد، گفت: از ویژگی های بنیاد سعدی، گفتمان‌سازی علمی آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان است. امروز به مرحله‌ای در آموزش زبان فارسی رسیدیم که اکثر متولیان این امر، حرفه‌ای به آن نگاه می‌کنند و امیدوارم روزی برسد که انجمن معلمان آموزش زبان فارسی به خارجیان را بتوانیم  تشکیل دهیم

وی افزود: البته امروز کتاب‌های متعدد و ترجمه‌های هدفمند، نشان می‌دهد که در زمینۀ آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان در مسیر حرفه‌ای قرار داریم و دستاوردهای چنین نشست‌هایی نیز تروج نگاه حرفه‌ای به این مقوله است.

صحرایی در ادامه گفت: آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان و یا آموزش زبان به طور عام، سه ساحت مهم «برنامه‌ریزی»، «آموزش» و «سنجش» دارد. در بخش آموزش، موضوع روش‌شناسی آموزش زبان مطرح است که تا کنون 30 استاندارد برای آموزش زبان شناسایی شده است. این روش‌ها را هر معلمی باید بشناسد نه به این معنی که به این روش‌ها پایبند باشد بلکه به این معنی که روش خود را بسازد.

صحرایی همچنین با اشاره به محتوای این کتاب که به روش های آموزش زبان دوم اشاره دارد، افزود: مهم‌ترین هدف کتاب این است که مقداری از علم مسئلۀ روش‌شناسی آموزش زبان را به مخاطبان منتقل کند. برای دانشجویان آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان درسی با عنوان «اصول و فنون آموزش زبان دوم» به خارجیان تعریف شده است. تاکنون کتابی به ترجمۀ فارسی برای این درس نداشتیم. مترجم این کتاب با درک همین نکته که خواندن متون انگلیسی برای همه دانشجویان راحت نیست، اقدام به ترجمۀ آن کرده است.

بختیاری دومین سخنران این نشست بود که با بیان خاطره‌ای از این کتاب سخنان خود را آغاز کرد. وی گفت: در دوران دانشجویی من این کتاب جزو منابع درسی ما بود. در آن زمان برای ما سؤالی پیش آمد که پاسخ آن را در این کتاب یافتیم؛ اینکه چگونه یک معلم موفق‌تر از بقیه  عمل می‌کند. طبیعتاً الگوی آموزش به روش سنتی پاسخگوی این سؤال ما نبود چون الگوی آموزش زبان یک خط صاف به نام آموزش بود ولی طبق گفتۀ وادیولو آموزش زبان یک مثلث با اضلاع «آموزش»، «زبان‌آموز» و «زبان» است. یعنی کسی که زبان را آموزش می‌دهد خودش زبان‌شناس و مسلط به ابزارها و امکانات زبان است و به عنوان معلم حرفه‌ای خودش را به کتاب محدود نمی‌کند. مخاطب، جنسیت او و محیطی که در آن رشد کرده است و همچنین فضایی که آموزش در آن صورت می‌گیرد نیز بر آموزش زبان تاثیر دارد.

رئیس کرسی زبان فارسی دانشگاه تهران افزود: طبق گفتۀ مؤلف این کتاب  برای آنکه معلم خوبی باشیم چهار رکن «رویکرد»، «روش»، «تکنیک» و «هوش هیجانی» را باید رعایت کنیم. رویکرد معلم می‌تواند این باشد که زبان‌آموز تا آخر ترم بتواند خودش را به زبان جدید معرفی کند و روش او در این رویکرد می‌تواند ارتباطی باشد و هوش هیجانی همان چیزی است که در پساروش به شدت به آن نیازمندیم .

بختیاری در پایان گفت: آن چیزی که از این کتاب با خاطرۀ خوب به یاد دارم شهامتی است که نویسنده به معلم برای آن که صاحب خلاقیت شود، می‌دهد. او به معلم می‌گوید هر تکنیکی را که با شرایط  بومی کلاس کاربرد دارد، می‌توان به کار گرفت. ترجمۀ کتاب از این جهت برای من جالب است که هم کتابشناسی مفصل کتاب قبلی در آن گنجانده شده است و هم دارای واژه نامه خوبی در انتهای خود است که می‌تواند برای سایر مترجمان نیز مفید واقع شود.

گشمردی، مدیر گروه زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه تربیت مدرس ، نیز این کتاب را از لحاظ محتوای مورد بررسی و نقد قرار داد.

وی در ابتدا گفت: در حوزۀ آموزش زبان در ایران در دورۀ کودکی یا نوجوانی قرار داریم . در حوزۀ آموزش زبان، چه زبان مادری، چه زبان خارجی و چه زبان دوم ، وجود چنین کتاب‌هایی مغتنم است. ترجمۀ این کتاب بسیار روان است به گونه ای که انگار نویسندۀ فارسی‌زبانی آن را نوشته است هر چند در انتخاب برخی معادل‌های واژگان تخصصی فارسی اختلاف نظر وجود دارد.

گشمردی همچنین گفت: مبنای فکری نویسنده متأثر از تحولاتی هست که در حوزۀ زبانشناسی و آموزش زبان در اواخر دهۀ هشتاد شروع شد. زمانی که مرگ روش مطرح شد و بحرانی در روش ارتباطی ایجاد شد با آنکه فکر می‌کردند روش بسیار خوبی است. دراین دهه سعی شد نقص‌هایی را که در روش‌های دیگر هست، به نحوی برطرف کنند.

رئیس گروه زبان فرانسۀ دانشگاه تربیت مدرس در ادامه گفت: فصل اول در حوزۀ تعریف زبان، بسیار خوب توضیح داده شده است، اما نویسنده از چامسکی شروع کرده است و وقتی بحث نظام زبانی هست به این زبانشناس اشاره کرده است؛ در حالی که بحث نظام زبانی به ابتدای قرن بیستم و با نظرات سوسور آغاز می‌شود. کومارو، نویسنده کتاب، زبان را به چند صورت مانند زبان از لحاظ نظام آوایی، معنایی و نحوی و زبان از دیدگاه گفتمانی تعریف می‌کند. نکتۀ دیگری که در تعریف زبان به آن اشاره می‌شود، بُعد ایدئولوژیک آن است؛ اینکه چگونه زبان با عوامل اجتماعی -سیاسی ساختارمند می‌شود.

وی در ادامه افزود: فصل سوم بحث درون‌داد یا تعامل نیز که بحث شناختی یادگیری زبان است، بسیار خوب بررسی شده است. فصل چهارم نیز توجه مرا بسیار جلب کرد که به خوبی بحث تفاوت رویکرد و روش را در آموزش زبان به چالش کشیده است. نقدی که در اینجا وجود دارد این است که خواننده معلق می‌ماند و نویسنده انتخاب را به خواننده واگذار می‌کند. در فصل هشتم که ساختار پساروش توضیح داده شده است، زمانی که به روش التقاطی اشاره می‌کند باز هم  معلم دچار سردرگمی می‌شود که روش ترکیبی چیست؟ آیا روش ترکیبی یعنی بی‌نظمی و یا از هر روشی که معلم خواست انتخاب کند؟ دلیل روشن آن هم پیچیدگی خود زبان است. خود زبانشناسان هنوز به تعریف واحد از «زبان» نرسیده اند.

این استاد دانشگاه در ادامه افزود: کومارو در بحث پساروش سه بُعد خاص بودن، عملی بودن و ممکن بودن آن را مطرح می‌کند. در بحث خاص بودن می‌گوید گروه خاصی از معلمان به گروه خاصی از زبان‌آموزان با منابع خاصی در محیط خاصی آموزش می‌دهند. سپس به عملی بودن روش‌های معلم اشاره می‌کند در واقع کومارو می‌گوید در نظریۀ پساروش بیشتر تکیه بر نظر معلم است که بر اساس شرایط می‌تواند روش را انتخاب کند. ممکن بودن آموزش پساروش نیز به ایدئولوژی زمان، هویت زبان‌آموز، هویت تاریخی-اجتماعی زبان‌آموز، جایگاه فردی او در کلاس و رابطۀ فردی او با معلم بستگی دارد.

زند مقدم رئیس انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی نیز در این جلسه گفت: تولید کتاب علمی در خصوص آموزش زبان از دهۀ چهل میلادی آغاز شده است اما اکنون ما تازه در ایران در حوزۀ آموزش زبان فارسی دست به تألیف زده‌ایم.

وی افزود: ترجمه چنین کتاب هایی یک نیاز اساسی برای معلمان آموزش زبان محسوب می شود. خوشبختانه رویکرد علمی به آموزش زبان دارد ایجاد می شود.

زند مقدم در خصوص این کتاب گفت: این کتاب یکی از بهترین کتاب هایی است که برای رشته تدریس زبان وجود دارد. و از این جهت بسیار مفید است که ابتدا همه روش ها را بیان کرده است و سپس به فرا روش می رسد. اما باید دقت داشت که کتاب کومارو به دلیل انبوه مطالبی که توضیح می دهد، به تدریس حرفه ای نیاز دارد تا دانشجو گیج نشود.

رئیس انتشارات دانشکده علامه همچنین گفت: یکی دیگر از موارد مهم در خصوص این کتاب این است که اگر روشی را بیان می کند در کنارش ذکر شده که مثلا در تئوری های اکتساب زبان دوم در این خصوص چه اتفاقاتی افتاده است.

وی همچنین در خصوص مبحث فرا روش در این کتاب گفت: این مسئله از دهه نود مطرح شد.کومارو فراروش را به این صورت مطرح می کند که اکنون زمان روش محور بودن گذشته و باید بدون روش بودن  را در نظر گرفت چرا که الان شرایطی ایجاد شده است که نباید فقط به یک روش دل ببندیم برای اینکه الان به یک مقطعی رسیدیم که هیچ روشی بهنرین روش نیست.

در پایان این نشست، طلیعه منصوری مترجم این کتاب نیز گفت: در مقطع کارشناسی ارشد تمامی کتاب ها ر خصوص روش تدریس زبان دوم به زبان انگلیسی بود و بنابراین پس از فراغت از تحصیل تصمیم گرفتم که این کتاب را با مشورت دکتر صحرایی به فارسی ترجمه کنم که با توجه به نگاه نویسنده که نگاهی ایدئولوژیک است ترجمه بخش اول تا حدی سخت بود.

وی افزود: در خصوص اصطلاحات و واژه گزینی تمام تلاش خود را بکار بستم تا واژگان قابل فهم را انتخاب کنم و برخی مواقع انتخاب معادل یک واژه دو تا سه روز به طول می انجامید و به طور کلی برای ترجمه این کتاب یک سال تمام وقت صرف شده است.

بنا بر اعلام این خر، «بررسی آموزش زبان از روش تا پساروش» کتابی است که می‌کوشد در ده فصل از زاویه‌ای نو به بررسی آموزش زبان بپردازد. در این کتاب سه مؤلفۀ «زبان»، «آموزش» و «زبان‌آموز» به مثابۀ سه ضلع مثلث آموزش زبان به خارجیان بررسی می‌شود. در سه فصل نخست هر کدام از این سه مفهوم تشریح می‌شوند. سپس در فصل چهارم روش‌های آموزش زبان به طور خلاصه شرح داده می‌شوند. در فصول پنجم تا هفتم روش‌های آموزش زبان مبتنی بر هر کدام از سه ضلع بیان‌شده (زبان، زبان‌آموز، آموزش) تشریح می‌شوند و در سه فصل پایانی کتاب مفهوم پساروش توضیح داده می‌شود و پساروش‌های آموزش زبان معرفی می‌شود.

کتاب بررسی آموزش زبان از روش تا پساروش از سری کتاب‌های آموزش زبان فارسی نشر خاموش است  .