کد خبر: 25326
تاریخ انتشار: یکشنبه, 11 مهر 1395 - 11:22

داخلی

»

مطالب کتابداری

»

گاهی دور گاهی نزدیک

دستنامه فهرستنویسی توصیفی منابع غیرکتابی

منبع : لیزنا
ملیحه درخوش
دستنامه فهرستنویسی توصیفی منابع غیرکتابی

(لیزنا، گاهی دور/گاهی نزدیک ۱۶8)ملیحه درخوش، دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد و مسئول بخش فهرستنویسی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران: امروزه کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی با توجه به تنوع نیازهای مخاطبان خود، منابع گوناگونی را فراهم آورده و توصیف می کنند. منابع غیرکتابی از جمله منابعی هستند که دارای تنوع بسیار بوده و اطلاعات مفیدی را با خود به همراه دارند.

 

کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 15 سال است که به فراهم آوری و سازماندهی منابع غیرکتابی همت گمارده و با استفاده از تخصص و تجربه ی کتابداران متخصص خود، آنها را در اختیار مخاطبان خود قرار داده است. از سال 1389، نمایشگاه دائمی سازماندهی منابع غیرکتابی در بخش سازماندهی منابع غیرکتابی کتابخانه ملی و به سرپرستی خانم سهیلا فعال برگزار گردیده که با استقبال خوبی روبرو شده است و برای تمامی موسسات و کتابخانه های دیگر نیز نمونه ی خوبی برای سازماندهی منابع غیرکتابی ارائه می دهد. به تازگی کتابخانه ملی، کتابی را با عنوان "دستنامه فهرستنویسی توصیفی منابع غیرکتابی" و به قلم سهیلا فعال منتشر کرده است. این کتاب از آنجا که از عنوانش بر می آید دستنامه ای کاربردی برای کتابدارانی است که قصد سازماندهی منابع غیرکتابی را دارند. این دستنامه، ره آورد پایان نامه کارشناسی ارشد[1] خانم فعال است و نحوه فهرستنویسی توصیفی انواع منابع غیرکتابی فارسی را با استفاده از ویرایش دوم قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن[2] که یکی از استانداردهای مورد بررسی در پایان نامه است، ارائه می دهد. لازم به ذکر است این دستنامه علاوه بر ذکر قواعد، روش های فهرستنویسی توصیفی منابع غیرکتابی را نیز با در نظر گرفتن سیاست ها و تصمیم های اتخاذ شده در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بیان می کند.

 

سهیلا فعال، کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی است و مدت 15 سال است که به طور تخصصی به سازماندهی منابع غیرکتابی در کتابخانه ملی می پردازد. وی مولف مقالات فارسی و انگلیسی گوناگونی در رابطه با سازماندهی منابع غیرکتابی است و با قواعد مختلف فهرستنویسی منابع غیرکتابی از جمله، انگلوامریکن، آر.دی.ای.[3] و غیره آشنایی دارد.

دستنامه فهرستنویسی توصیفی منابع غیرکتابی، شامل مقدمه و دوازده فصل است. در مقدمه بر ضرورت انتشار این کتاب و فواید آن برای فهرستنویسان پرداخته شده و فصلهای کتاب به اختصار معرفی شده است.

 

بنا بر آنچه که نویسنده در مقدمه کتاب به آن اشاره کرده است، "منابع غیرکتابی به لحاظ تنوعی که دارند، دارای قواعد و استانداردهای بسط یافته متعددی هستند. ماهیت و نحوه تولید و انتشار منابع غیرکتابی فارسی به گونه ای است که گاهی مراجعه مستقیم به قواعد و استانداردها نمی تواند راهکاری عملی در اختیار فهرستنویسان قرار دهد و تصمیم گیری هایی را در این زمینه می طلبد. تغییرات و تصمیم گیری هایی که بر حسب نیاز و در موقعیت های مختلف انجام می شود باعث عدم یکدستی در فرایند فهرستنویسی و پیشینه های کتابشناختی شده است، بنابراین لزوم استفاده از دستورالعملی مدون به خوبی احساس می شود."

 

در فصل اول، انواع منابع غیرکتابی و ضرورت فهرستنویسی آنها ارائه شده است. فصل دوم، شامل معرفی ویرایش دوم قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن است و در فصل سوم قواعد کلی توصیف و نواحی توصیف بیان شده است. نویسنده در هر کدام از فصلهای چهارم تا دوازدهم به یکی از گروه های منابع غیرکتابی و قواعد مربوط به آنها پرداخته است. در این فصول، به ترتیب به منابع چاپی، جغرافیایی، شنیداری، ویدئویی و پروژکتوری، گرافیکی، الکترونیکی، سه بعدی، میکروفرم ها و منابع چندرسانه ای پرداخته شده است. این کتاب به دلیل ارائه ی مثالهایی از پیشینه های کتابشناسی ملی ایران، برای کاربرد قواعد مورد نظر، می تواند استفاده از قواعد را آسانتر سازد.

یکی از نقاط قوت این کتاب، وجود واژه نامه های فارسی به انگلیسی و انگلیسی به فارسی در انتهای کتاب است. همچنین وجود نمایه در پایان کتاب، به استفاده بهینه از کتاب کمک می کند.

کتابداران بسیاری در کتابخانه های مختلف دغدغه سازماندهی منابع غیرکتابی را دارند که با استفاده از این دستنامه که اولین اثر فارسی در این حوزه است، می توانند به توصیف منابع کتابخانه ی خود بپردازند.

مثالهایی از پیشینه های کتابشناختی کتابخانه ملی از سه منبع غیرکتابی نقشه، فلش کارت و مدل که در صفحه های 96، 136 و 159 در این کتاب ارائه شده است به صورت زیر است:

 

 

 

 
 
 


[1] . سهیلا فعال، «بررسی تطبیقی استانداردهای فهرستنویسی توصیفی منابع غیرکتابی (چاپی و غیرچاپی) و ارائه طرح پیشنهادی دستنامه برای کتابخانه ها و آرشیوهای ایران» (پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، 1389).

محسن زین العابدینی
|
Iran
|
1395/07/18 - 11:47
1
2
سلام
کتاب کاربردی و مفیدی است و جایش در بین منابع این حوزه خالی بود. اگر چه در گذشته هم با عنوانهایی مثل منابع دیداری و شنیداری و منابع سمعی و بصری کتابهایی منتشر شده که عمدتا پوششی مشابه دارند، اما جای چنین کتاب روزآمدی که حاصل تجربه و کار عملی با منابع غیرکتابی باشد خالی بود.
برای ایشان آرزوی موفقیت داریم.
خواهشمند است جهت تسهیل ارتباط خود با لیزنا، در هنگام ارسال پیام نکات ذیل را در نظر داشته باشید:
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.
نام:
ایمیل:
* نظر: