تسهیل شدن فرآیند ارجاع، پیشگیری از سرقت علمی است

به گزارش لیزنا، در این نشست دکتر مهدی بهنیافر، معاون مرکز تحققات کامپیوتری علوم اسلامی نور، مهندس امیر پارسی اصفهانی، سرپرست دفتر سیستم‌های رایانه‌ای پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، مهندس عمار جلالی منش، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، دکتر محمود بابایی معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات به ایراد سخنرانی پرداختند.

محمود بابایی معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات در ابتدای نشست خلاصه ای از مباحث دو میزگرد قبلی را چنین بیان کرد: بحث سرقت علمی می تواند بسیار گسترده باشد. موضوع سخن ما در این میزگردها، تکیه بر موضوع سرقت علمی در پایان نامه ها و رساله هاست.

وی ادامه داد: کل یک اثر را  به نام خود کردن، بخشی از کار دیگران را به نام خود ثبت کردن، ترجمه از زبان های دیگر به عنوان تالیف خود ثبت کردن، بیان واژگان بدون استناد به منبع از گونه های سرقت علمی هستند.

استاد راهنما و نظارت دقیق وی در جلوگیری از سرقت علمی نقش اساسی دارد

محمود بابایی در ادامه درباره مباحث گذشته گفت: استاد راهنما و نظارت دقیق وی در جلوگیری از سرقت علمی نقش اساسی دارد. انبوه دانشجویان تحصیلات تکمیلی، کنترل سرقت علمی دانشجویان را دشوارتر می سازد و نیاز به استاد، ورود افراد کم سواد را به جرگه استادان آسان تر می سازد.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات  گفت: نگاه انتفاعی به پذیرش دانشجو، به نوعی تبدیل به اپیدمی شده است و این موضوع نظارت علمی دقیق را سست می نماید.

وی در ادامه به نقش ایرانداک به عنوان مرکز علمی گردآوری و سازماندهی و ارائه خدمات علمی مربوط به پایان نامه ها و رساله ها پرداخت و گفت: دسترسی آزاد از طریق ایرانداک به عنوان یک ابزار حاکمیتی است که می تواند به موثر واقع شدن کار نظارت علمی کمک کند.

محمود بابایی اظهار داشت: یکی از آثار زیانبار سرقت علمی تغییر نگاه جامعه به دانشگاهیان است. کم رنگ شدن قبح سرقت علمی و مجازات نشدن سارقین علمی، گسترش گستاخانه سرقت علمی را  به دنبال دارد. چون قبح اخلاقی سرقت علمی از بین رفته است ضمانت اجرایی برای جلوگیری از آن کم اثر شده است. آثار سرقت علمی و تبعات ناشی از آن بیشتر از همه باید متوجه استادان راهنما و مشاور و داور باشد. سرقت علمی اگر موجب محرومیت های اجتماعی دیگر برای افراد (استاد،دانشجو) شود احتمال بروز این بزه کمتر خواهد شد.

در ادامه عمار جلالی منش درباره استراتژی های کاهش سرقت علمی گفت: نرم افزارهای کنترل سرقت علمی، نرم افزارهای پشتیبان ارجاع، آموزش و روش های ارجاع و نقل قول، پیگرد قانونی، ایجاد محیط مشارکت به جای تنبیه از استراتژی های کاهش سرقت علمی هستند.

وی درباره انواع سرقت علمی گفت: سرقت علمی به دو دسته سرقت علمی عمدی (خواسته) و سرقت علمی غیر عمدی (ناخواسته) تقسیم می شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران درباره سرقت علمی ناخواسته به دلیل عدم ارجاع گفت: بسیاری از پژوهشگران به دلیل اطلاع نداشتن از الگوها، روش ها و ابزارهای ارجاع، ناخواسته سارق علمی می شوند. فرآیند ارجاع در صورتی که به وسیله سیستم های نرم افزاری پشتیبانی نگردد بسیار وقت گیر خواهد بود.

وی در ادامه از سختی های ارجاع در زبان فارسی سخن گفت و بیان کرد: تبعیت نکردن از شیوه های استاندارد ارجاع در مستندات علمی مانند پایان نامه ها و رساله ها، عدم امکان استخراج ارجاعات به شکل ماشینی، ذخیره شدن اطلاعات کتابشناختی در قالب های استاندارد و قابل اشاعه به وسیله ناشران و وب سایت های نمایه ساز مقالات و مستندات علمی، عدم پشتیبانی نرم افزارها از شیوه های استنادی زبان فارسی از مشکلات ارجاع در این زبان است.

این عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران گفت: استانداردهای اطلاعات کتابشناختی  شامل؛ شیوه نامه ارجاع، استانداردهای نرم افزاری بر اساس شیوه نامه، تبعیت دانشگاهها و ناشران و وب سایت های نمایه سازی از این استانداردها می شود.

تسهیل شدن فرآیند ارجاع، پیشگیری از سرقت علمی است

وی درباره نرم افزارهای مدیریت ارجاع بیان داشت: این نرم افزارها پشتیبانی از استانداردهای  اطلاعات کتابشناختی، پشتیبانی از شیوه های مختلف ارجاع در مجلات، پشتیبانی از نرم افزارهای واژه پرداز، امکانات مدیریت ارجاع و مستندات، امکانات جستجو در سایت های ناشران و نمایه سازان را فراهم می آورند.

وی در پایان گفت: تسهیل شدن فرآیند ارجاع، پیشگیری از سرقت علمی است.

تشابه یابی به فرآیند کشف و نمایش بخش های سرقت شده یک کار اطلاق می شود

امیر پارسی اصفهانی در ادامه نشست تشابه یابی را تعریف کرد و گفت: تشابه یابی به فرآیند کشف و نمایش بخش های سرقت شده یک کار اطلاق می شود.

سرپرست دفتر سیستم‌های رایانه‌ای پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران گفت: برای تشخیص تشابه های متنی دو روش شناخته شده وجود دارد. در روش اول متن مورد نظر را با ستون مرجع مقایسه می کنند و در روش دوم با تحلیل متن و بدون مقایسه این کار انجام می شود.

امیر پارسی اصفهانی بیان کرد: روش های مشابه یابی در متن با روش قیاسی دارای سه تکنیک کپی دقیق، بازنویسی و ترجمه است.

وی درباره منابع مرجع گفت: منابع مرجع شامل پایگاههای اطلاعات داخلی، اینترنت، پایگاه اطلاعاتی ساماندهی شده خارج از کشور(الزویر،اسکوپوس و..) است.

وی درباره مزایای نرم افزارهای خارجی گفت: از مزایای نرم افزارهای خارجی، کیفیت سرویس دهی، بی نیاز کردن ما از هزینه های طراحی، و دسترسی به منابع خارجی است.

سرپرست دفتر سیستم‌های رایانه‌ای پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران سپس به معایب نرم افزارهای خارجی پرداخت و گفت: از معایب و ایرادات اصلی این نرم افزارها، عدم دسترسی به منابع داخلی، متون اصطلاحنامه ها و سایر ابزارهای تحلیل در زبان شناسی فارسی، نا دیده گرفتن ویژگی های زبان فارسی، عدم اطمینان به آن ها در سرقت مطالب و ایده های نو، عدم اطمینان به آن ها در شرکت در تحریم ها علیه ایران، فراهم شدن زمینه های جاسوسی علمی، نبود امکانات توسعه با گسترش نیازهای کشور است.

امیر پارسی اصفهانی درباره محاسن نرم افزارهای داخلی گفت: آن چه معایب سیستم های خارجی محسوب می شود، محاسن نرم افزارهای داخلی است.

وی در ادامه درباره معایب نرم افزارهای داخلی گفت: این نرم افزارها به طور جدی راه اندازی نشده اند، از بلوغ کافی برخوردار نیستند، برای دسترسی به برخی منابع خارجی، با قدری مشکل مواجه اند، تعداداشان چندان قابل توجه نیست بنابراین گزینه های چندانی پیش رو نیست. و همچنین در دسترسی به منابع با انواع مختلف فیلترینگ رو به رو هستند.

امیر پارسی اصفهانی به محدودیت هایی که هم گروه خارجی و هم گروه داخلی با آن مواجه اند اشاره کرد و گفت: منابع داخلی سازمان یافته نیستند، به دلیل کاربرد کد پیچ های متنوع فارسی جستجو در برخی منابع مثل فایل های پی دی اف که مورد استفاده اند با دشواری رو به رو هستند. بخشی از منابع به صورت اسکن شده هستند که تبدیل آن ها به متن و نهایتا تحلیل آن ها به سادگی میسر نیست.

وی در ادامه به آن چه در ایرانداک انجام شده پرداخت و بیان داشت: در نرم افزار ایرانداک، تشابه یابی در متن به صورت دقیق در اینترنت و پایگاه داخلی ایرانداک، امکان استفاده از پایگاه های اطلاعاتی دیگر در سراسر کشور در صورت همکاری، نصب سیستم بر روی شبکه وب به صورت آزمایشی صورت گرفته است.

وی درباره محدودیت های این نرم افزار گفت: فعلا فقط چکیده ها و البته در مواردی متن کامل پایان نامه هایی که به شکل فایل ورد ارسال شده اند، و مقالات خارجی داوری شده مورد بررسی قرار گرفته اند.

امیر پارسی اصفهانی در پایان گفت: آن چه باید در کوتاه مدت انجام شود؛ افزودن متن پایان نامه، استفاده از اصطلاحنامه های طراحی شده در ایرانداک، توسعه روز افزون منبع به شکل رایگان و در دراز مدت حرکت به سوی تمام زمینه های ذکر شده است.

ابزار استناد دهی ابزاری است که کاربری آسان و رابط کاربری فهم پذیر  داشته باشد و همچنین کلیدهای استناد دهی به اقلام اطلاعاتی بومی را داشته باشد

مهدی بهنیافر درباره ابزار استناد دهی گفت: ابزار استناد دهی ابزاری است که کاربری آسان و رابط کاربری فهم پذیر  داشته باشد و همچنین کلیدهای استناد دهی به اقلام اطلاعاتی بومی را داشته باشد.  این ابزارها اساسا زبان های راست به چپ و شیوه نامه استنادی بومی را پشتیبانی می کنند.

معاون مرکز تحققات کامپیوتری علوم اسلامی نور  در ادامه گفت: پژوهشیار گامی در این راه است. به عنوان ابزار استنادی فارسی است. در مواجهه با سرقت علمی  رویکردی ایجابی دارد و نه سلبی و امکانات جانبی در مجموعه سازی و سازماندهی دانش دارد.

مهدی بهنیافر  گفت: اما با داشتن ابزار استناددهی، با مشکلاتی مواجهه هستیم از جمله فضای کاربردی و انسانی که در دو حوزه رنج می برد یکی حوزه دانش کاربران و دیگری مهارت کار با نرم افزارهای این حوزه است.

وی اظهار داشت: شیوه نامه استنادی بومی یعنی شیوه نامه ای که افزون بر استاندادرهای رایج دیگر زبان ها و ملل، مقتضیات زبان های راست به چپ به خصوص فارسی را پشتیبانی کند و کلید واژه های استنادی فارسی در آن جا نمایه شده باشد و همچنین نحوه استناد به اقلام اطلاعاتی بومی ما را روشن کند.

وی ادامه داد: با داشتن چنین شیوه نامه ای است که فعالان پردازش ماشینی و فناوری اطلاعات می توانند دست به تولید نرم افزارهای ملی بزنند.

بهنیافر گفت: نتیجه اینکه کمبودهای انسانی پیرامون ابزارهای استنادی به علاوه کمبود زیرساخت برای ابزارهای استنادی منجر می شود راهکارهای نرم افزاری موجود به خصوص در حوزه زبان فارسی ثمره چندانی به بار نیاورد. وی در ادامه به معرفی مشاهبت یاب سمیم پرداخت.

معاون مرکز تحققات کامپیوتری علوم اسلامی نور گفت: سه دسته کاستی ها برای توسعه مشابهت ها،کاستی های حوزه انسانی، کاستی های حوزه بانک اطلاعاتی و کاستی های حوزه قضایی هستند. وی در ادامه به توضیح مفصل هریک از این کاستی های پرداخت.

در پایان نشست بعد از پرسش و پاسخ حاضران، سیروس علیدوستی رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران  و محمود بابایی معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات از سخنرانان این نشست تقدیر و تشکر به عمل آوردند.