به گزارش لیزنا، انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران با همکاری پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران سخنرانی «فراتر از استناد: اهمیت و اعتبار شاخص های جدید در سنجش اثر بخشی تحقیقات علمی» را روز سه شنبه 18 آذرماه 1393  برگزار کرد.

این وبینار توسط دکتر احسان محمدی پژوهشگر برتر حوزه علم سنجی و دریافت کننده جایزه گارلفیلد در سال 2013 وین، برگزار گردید.

در این وبینار دکتر احسان محمدی، فارغ التحصیل دوره دکتری PhD دانشگاه ولورهمپتون انگلستان، به این موضوع پرداخت که آیا التمتریکس می‌تواند رویکرد و روش جدیدی در سنجش و ارزیابی علم باشد؟

در ابتدا محمدی درباره شاخص‌های موجود و محدودیت‌هایشان صحبت کرد و گفت:  به طور سنتی کتابدارها و متخصص‌های اطلاع‌رسانی از اطلاعات امانت کتاب‌ها برای ارزیابی مجموعه و به نوعی ارزشیابی ارزش‌ها استفاده می‌کردند.  از سال 1960 به بعدکه نمایه‌های استنادی به وجود آمدند ارزیابی‌های مبتنی بر داده‌ها و شبکه‌های استنادی صورت گرفت و متخصصان این حوزه موفق به استخراج شاخص‌های مبتنی بر استناد شدند. ولی استناد ماهیتاً یک سری معایب دارد. از جمله این معایب می‌توان به مبتنی بودن استنادها بر نگرش نویسنده، ارزیابی مقالات بعد از یک بازه زمانی 3-5 ساله، کاربرد استناد در پژوهش‌های نظری و ... اشاره کرد. این معایب بیانگر نیاز به شاخص‌های جدید است.

محمدی ادامه داد:  از طرف دیگر فعالیت موسساتی مانندREF و NSF و جستجو برای پیدا کردن و استفاده از شاخص‌های جدید که بتواند اثر بخشی پژوهش‌ها را در داخل و خارج از محیط دانشگاه بررسی کند، نشان دهنده گرایش به سمت استفاده از شاخص‌های جدید در ارزیابی علم در فضای جدید ارتباطات است. امروزه ارتباطات علمی در حال تغییر هستند. در گذشته هر شخص می‌توانست از اطلاعات تنها به شکل چاپی و یا فایل های pdf استفاده کند ولی در حال حاضر با استفاده از نرم افزارهای مختلف علاوه بر ذخیره اطلاعات می‌توانیم آنها را با دیگران به اشتراک بگذاریم و یا اینکه ناشران از نویسندگان و پژوهشگران می‌خواهند که داده‌های پژوهش خود را نیز همراه با مقاله برای آنها ارسال کنند، تا این داده‌ها بتواند در اختیار دیگر پژوهشگران نیز قرار گیرد.

وی افزود: ارائه خلاصه‌ای از مقاله در قالب چند اسلاید و یا ارائه جدیدترین مفاهیم علمی به صورت رایگان توسط برخی از دانشگاه‌ها، همه نشان دهنده تغییر ساختار محیط‌های علمی است و استفاده از شاخص‌های مبتنی بر استناد به تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی این تغییرات باشد. بنابراین، باید برای ارزیابی این محیط‌ها به دنبال شاخص‌های جدید بود.

محمدی بیان کرد: امروزه التمتریکس رویکرد جدیدی است که با هدف تکمیل شاخص‌های سنتی، و نه جایگزینی برای آنها، بکار می‌رود. این شاخص برخلاف شاخص‌های سنتی دارای تنوع است و به ارزیابی مطالب علمی از جنبه های مختلف می‌پردازد مثلاً یک مقاله چقدر توصیه شده است؟یا این که چقدر در رسانه‌های مختلف آمده است، میزان ذخیره و دانلود شدن ، میزان بازدید از یک مقاله یا مطلب علمی و  بررسی میزان مورد بحث و گفتگو قرار گرفتن مطالب علمی مختلف و... جنبه‌هایی هستند که در آلتمتریکس مورد ارزیابی و سنجش قرار می‌گیرند.

از مزایای التمتریکس نیز می‌توان به: عدم محدودیت به نویسنده، دسترسی باز و سریع به داده ها، شناخته بودن کاربرها و....اشاره کرد.

دکتر احسان محمدی با اشاره به پژوهش‌هایی که به منظور بررسی اعتبار و اثربخشی آلتمتریکس به عنوان شاخص جدید صورت گرفته است، بیان کرد: همبستگی معناداری بین این شاخص‌ها و شاخص‌های سنتی وجود دارد.

 با وجود مزایای زیادی که شاخص‌های آلتمتریکس دارد ولی دارای معایبی نیز هستند از جمله می‌توان به این که: این شاخص‌ها بیشتر برای پژوهش‌هایی که در محیط وب صورت گرفته است، و یا پژوهشگرهایی که در این زمینه پژوهش انجام داده‌اند، کاربرد دارد، همچنین عدم وجود کنترلی بر روی روابط موجود در محیط وب از محدودیت های استفاده از آلتمتریکس است.

 و در آخر دکتر احسان محمدی در جمع بندی بحث بیان کرد: آلتمتریکس یک حوزه جدید و در حال رشد است که نیاز به  انجام پژوهش‌های بیشتری با دیدگاه انتقادی دارد.

وی همچنین به این نکته اشاره کرد که در حال حاضر نمی‌توان به طور کامل در عمل به شاخص‌های آلتمتریکس اتکا کرد و نیاز به مطالعات بیشتری در این زمینه است.

در انتها نیز حاضران در این وبینار پرسشها و نظرات خود را در این زمینه مطرح کردند.         

گزارش : مریم میرزایی