گردهمایی کتابداران وزارت نیرو برگزار شد

به گزارش خبرنگار لیزنا، صبح روز چهارشنبه (19 آذر 1393) گردهمایی کتابداران وزارت نیرو با حضور کتابداران صنعت آب و برق از شرکت های تابعه سراسر کشور، دکتر رحمت الله فتاحی، استاد گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی مشهد؛ حسین آبادی معاون دفتر فناوری اطلاعات وزارت نیرو؛ سحر جواد پور، رئیس مرکز اطلاعات علمی و اسناد و کتابخانه وزارت نیرو؛ منصوره فروغی، کتابدار پیشکسوت مرکز اطلاعات علمی و اسناد و کتابخانه وزارت نیرو و دکتر جیران خوانساری، رئیس کتابخانه شرکت توانیر در سالن اجتماعات این وزارتخانه برگزار شد.

این گردهمایی پس از تلاوت آیاتی از قرآن مجید و پخش سرود ملی  در ساعت 9 آغاز شد. سپس منصوره فروغی، کتابدار پیشکسوت مرکز اطلاعات علمی و اسناد و کتابخانه وزارت نیرو به عنوان مجری روی سن حاضر شد و ضمن خوشامدگویی به حاضران و قدردانی از حضور دکتر رحمت الله فتاحی در این گردهمایی، از حسین آبادی معاون دفتر فناوری اطلاعات وزارت نیرو دعوت کرد برای بیان مقدماتی در خصوص هدف از برگزاری این گردهمایی بر روی جایگاه حاضر شود.

حسین آبادی ضمن تشکر از حضور کتابداران از نقاط مختلف کشور و دکتر فتاحی به عنوان استادی ارزشمند برای کتابداران، گفت: این همایش اولین گردهمایی کتابداران کتابخانه های حوزه صنعت آب و برق است که قرار است پس از بهره گیری از سخنان دکتر رحمت الله فتاحی و دکتر خوانساری، مسائل و چالش هایی که شما کتابداران وابسته به وزارت نیرو در حوزه کاری خود دارید را بشنویم و در نهایت با ارائه جمع بندی از این سخنان به معاونت مرتبط با این موضوع در این سخنرانی، قطعنامه ای را جهت ابلاغ به کتابخانه های تابعه وزارت نیرو ارائه کنیم.

وی افزود: بر همین اساس از شما می خواهیم که مسائل و چالش های خود را با ارائه راهکارهای احتمالی مطرح کنید تا بتوانیم درخصوص آنها تصمیم گیری کنیم.

حسین آبادی در ادامه تصریح کرد: در تلاش هستیم که مقدمات برگزاری گردهمایی های پیوسته را در هفته کتاب در سالهای آتی برگزار کنیم اما این مسأله نیازمند حمایت و همراهی شما کتابداران است. ما در این گردهمایی ها قصد داریم بدانیم انتظارات و درخواست های شما از حوزه ستادی وزارت نیرو در زمینه فعالیت مرتبط با شما چیست.

وی در پایان از برنامه ریزی برای برگزاری دوره های آموزشی ضمن خدمت برای کتابداران کتابخانه های وابسته به وزارت نیرو در قالب برنامه های روزآمد و مدون خبر داد و چالش های پیش بینی شده کتابداران صنعت آب و برق کشور را «نبود انسجام در ابلاغ ها و دستورالعمل های مرتبط با حوزه کتابخانه ها و مراکز اسناد»، «نبود ساختارهای سازمانی مدون و از پیش تعیین شده برای کتابخانه ها و نیروی انسانی آنها»، «نبود ساز و کارهای ارتباطی بین ستاد و صف وزارتخانه در حوزه کتابخانه ها» دانست.

سپس دکتر رحمت الله فتاحی، استاد گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی مشهد برای سخنرانی درخصوص «تأثیر فناوری اطلاعات نوین در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی» بر روی سن حاضر شد.

لزوم توجه به گردهمایی های منظم کتابداران سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در سالهای پیشین به عنوان یک الگو

دکتر فتاحی در ابتدای سخنان خود ضمن تشکر از دست اندرکاران برگزاری این همایش، به گردهمایی های منظم کتابداران سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در سالهای پیشین و قبل از انحلال آن اشاره کرد و افزود: چنین گردهمایی هایی بر غنای حرفه کتابداران و حوزه علمی رشته کمک می کند.

انتقاد از سوداگری سودجویان در حوزه آکادمیک در بازار فعلی فروش مقالات و پایان نامه ها

وی در ادامه با انتقاد از سوداگری سودجویان در حوزه آکادمیک در بازار فعلی فروش مقالات و پایان نامه ها تأکید کرد که این چنین گردهمایی هایی باید تداوم یابد تا اجازه فعالیت این قبیل موارد گرفته شود. در همین راستا، وظیفه کتابداران این است که جامعه را به سمتی پیش ببرند که مایۀ آن اطلاعات و دانش باشد.

همیشه باید در این اندیشه باشیم که فاصلۀ بین نیازهای کاربران و خدمات کتابخانه خود را کم کنیم

دکتر فتاحی با بیان مقدماتی در خصوص توسعه خدمات تخصصی و شخصی سازی خدمات با تأکید بر کاربرد فناوری اطلاعات و فناوری دانش در کتابخانه ها و مراکز اطلاعات به بیان دو هشدار در این زمینه پرداخت: هشدار اول نقل قولی از رالف شا ست: "هرگاه كتابخانه در برآوردن يك نياز اجتماعي قصور ورزد، جامعه علمش را در برآوردن آن نياز متوقف نمي سازد، بلكه نهادي ديگر را جهت برآوردن آن نياز مي آفريند. " هشدار دوم نیز بر وجود فاصله بین کاربران و کتابخانه اشاره دارد که باید این فاصله کمتر شود تا به سمت آرمانهای خود پیش برویم. باید نیازهای عمومی و تخصصی را بشناسیم و  نیز باید بدانیم چقدر توان برآوردن نیازهای کاربران را داریم؟ همیشه باید در این اندیشه باشیم که فاصلۀ بین نیازهای کاربران و خدمات کتابخانه خود را کم کنیم.

وی در ادامه به چرخه تولید داده تا دانش اشاره کرد و بر مبنای آن کارکردها و خدمات کتابخانه ها را تشریح نمود.

در حال حاضر اطلاعات قدرت نیست بلکه دانش مایۀ قدرت است

استاد دانشگاه فردوسی مشهد گفت: در حال حاضر اطلاعات قدرت نیست بلکه دانش مایۀ قدرت است. اطلاعات در فضای مجازی فعلی دردسرساز است و باید به سمت تولید و سازماندهی دانش پیش برویم.

وی در ادامه محورهای سخنان خود را در مبحث «تأثیر فناوری اطلاعات نوین در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی» در سه بخش اصلی عنوان کرد و افزود: این مباحث در مقوله های «جامعه، پیدایش شرایط جدید و تغییر در نیازها و رفتارها»، «همخوان کردن خدمات کتابخانه ها با شرایط و نیازهای جدید» در بخش اول؛ «سرشت فناوری اطلاعات و فناوری دانش»، «بهره گیری از فناوری اطلاعات/دانش» در بخش دوم؛ «توسعه خدمات تخصصی و شخصی سازی شده»، «نمونه هایی از خدمات تخصصی و شخصی سازی شده» در بخش سوم قابل طرح است.

وی با اشاره به کتاب تازه منتشر شدۀ «خدمات تخصصی و شخصی سازی شده» گفت: کتابخانه ها باید به این سو پیش روند تا بقا داشته باشند. کتابخانه ها باید از انزوا خارج شده و خدمات خود را برون سازی کنند.

باید توجه کنیم که نظیر همین تحول در حوزۀ دیدگاهها و انتظارات جامعه نیز بوجود آمده است

دکتر رحمت الله فتاحی در خصوص محورهای بخش اول سخنان خود گفت: تحول در نظام های خرد و کلان اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، صنعتی، فناوری و اطلاعاتی از دهۀ 80 آغاز شده است که این تحولات باعث ایجاد رقابتهای آشکار و پنهان گردیده است. اما باید توجه کنیم که نظیر همین تحول در حوزۀ دیدگاهها و انتظارات جامعه نیز بوجود آمده است. پژوهش و تولید دانش توسط سازمان ها به منزلۀ یکی از الزامات عصر تحول انجام می شود. وی همچنین به مقولۀ فناروی اطلاعات و دانش اشاره کرد و کفت: فناوری دانش از فناوری اطلاعات مهمتر است.

این استاد دانشگاه در ادامه درخصوص مدیریت اطلاعات گفت: مدیریت اطلاعات شامل برنامه ریزی، نظارت، ارزیابی هدفمند در فرآیندهای «نیازشناسی از کاربران»، «گزینش و فراهم آوری»، «سازماندهی و ذخیره»، «دسترسی و اشاعه»، «ارائه خدمات اطلاعات» و «آموزش و توانمندسازی کاربران» است.

امروزه مدیریت اطلاعات جزو ارکان زندگی هر سازمان و هر شخصی به شمار می رود

دکتر فتاحی تصریح کرد: امروزه مدیریت اطلاعات از حوزه مراکز اطلاعاتی فراتر رفته است و جزو ارکان زندگی هر سازمان و هر شخصی به شمار می رود. مدیریت اطلاعات ابزار استفادۀ بهینه از فضای اطلاعاتی است و مدیریت اطلاعات باید خود را با فرآیندها و فضای همواره رو به تحول همگام سازد. برای همگامی با تحولات باید شرایط جدید را درک و پذیرش کرد و به مدیریت تغییر در برنامه ریزی برای همگامی با تحولات توجه کرد. همچنین لازم است تحولات از سوی کتابداران و متخصصان اطلاعاتی درک و پذیرش شود و ارتباط میان کتابخانه و کاربران به منزلۀ تعامل میان دو نظام دارای ورودی، پردازش و خروجی درک گردد.

وی در ادامه بر مطالعۀ رفتار اطلاعاتی کاربران و بازخوردگیری پیوسته از آنها تأکید کرد و با اشاره به تصویب درسی در دوره کارشناسی علم اطلاعات و دانش شناسی با عنوان «outreach library service = برونی سازی خدمات کتابخانه ای» گفت: در این حوزه بر لزوم رفتن به سمت کاربران کتابخانه ها و ارائه خدمات به آنها در خارج از محیط کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی تأکید شده است.

سپس فتاحی با اشاره به فلسفه وجودی کتابخانه ها که بر «خدمات» استوار است بر لزوم توجه به ارکانی نظیر کاربرمداری در کارکردها، فهم پذیر نمودن محیط، کیفیت خدمات، تسهیل دسترسی به اطلاعات، سرعت در دستیابی به منابع، مناسبت در دسترسی به اطلاعات، کمک به کسب و تولید دانش تأکید کرد.

در حال حاضر «فرد» به منزلۀ کانون برنامه هاست

وی همچنین بر مفهوم کاربرمداری که در سالهای گذشته بر مفهوم نظام مداری مقدم شده است اشاره کرد و گفت: در حال حاضر «فرد» به منزلۀ کانون برنامه هاست و فردگرایی نسبت به گذشته بیشتر شده است. همچنین بر نیازها، انتظارات، و رفتارهای فردی تمرکز بیشتری اعمال می شود و بر تفاوتهای فردی در برنامه ریزی توسعه خدمات تأکید می گردد. سامانه های خدمات یکپارچه با محوریت فرد تهیه شده است و برنامه ریزی و ارائه خدمات تخصصی و خدمات شخصی سازی شده از جمله این خدمات است.

ما نباید انسانها را مانند تخم مرغ های در یک شانه تخم مرغ، یکسان فرض کنیم

دکتر فتاحی افزود: ما نباید انسانها را مانند تخم مرغ های در یک شانه تخم مرغ، یکسان فرض کنیم بلکه باید بر هویت و تفاوت های فردی هر شخصی توجه نمائیم. وی در ادامه بر کارکردهایی نظیر شناسایی نیازها، فراهم آوری منابع، سازماندهی، اشاعه، مصاحبه مرجع، ایجاد پروفایل خدمت توسط کتابخانه ها برای توجه به فرد اشاره کرد.

ایجاد خدمات شخصی سازی شده و ایجاد ارزش افزوده از طریق فناوری یکی از مواردی است که کتابداران باید به آن توجه کنند

استاد دانشگاه فردوسی مشهد در بخش دوم سخنان خود با اشاره به سرعت فناوری اطلاعات و فناوری دانش گفت: این فناوری ها همواره رو به تحول و توسعه بوده و بر پایه نیازها و رفتارهای کاربران بوجود می آیند. وی تصریح کرد: ایجاد خدمات شخصی سازی شده و ایجاد ارزش افزوده از طریق فناوری یکی از مواردی است که کتابداران باید به آن توجه کنند.

دکتر فتاحی در ادامه به تشریح نمونه هایی از فناوری اطلاعات و فناوری دانش نظیر وب، وب 2.0، موبایل، منابع دسترسی آزاد، my library، user profile، و غیره پرداخت.

وی در بخش پایانی و عملیاتی از تجربیات خود درباره «توسعه خدمات تخصصی و شخصی سازی شده» پرداخت و با ارائه ماتریسی از نیازها و خدمات کتابخانه در کنار یکدیگر، «نمونه هایی از خدمات تخصصی و شخصی سازی شده» را ارائه کرد.

بیان نمونه هایی از خدمات تخصصی و شخصی سازی شده در کتابخانه ها

دکتر فتاحی گفت: خدمات تخصصی و شخصی سازی شده در کتابخانه ها اهدافی را دنبال می کند، که عبارت است از: پاسخ مرتبط به نیازهای خاص گروهی و فردی، کمک به کاربران با نیاز خاص برای حل مشکلات آنان، باز کردن گستره آگاهی های جامعه درباره جایگاه خدمات کتابخانه، فراهم کردن امکان خودآموزی و یادگیری مادام العمر، استفاده حداکثری از منابع و خدمات کتابخانه، مشارکت کتابخانه در فرایند توسعه اجتماعی- اقتصادی.

وی در ادامه به بیان نمونه هایی از خدمات تخصصی و شخصی سازی شده در کتابخانه ها پرداخت. تهیه و در دسترس گذاری انواع فهرستها، کتابشناسی ها و نمایه های تخصصی بر مبنای نیازهای جامعه کاربران؛ برگزاری انواع کارگاه های آموزشی در موضوع های خاص؛ برگزاری انواع سخنرانی های در زمینه های خاص؛ اطلاع رسانی به گروه های خاص؛ تدارک خدمات برون کتابخانه ای به قشری خاص، نمونه هایی از خدمات تخصصی قابل ارائه در کتابخانه های عموم بود. بعلاوه، ارائه انواع مشاوره اطلاعاتی فردی بر پایه نیاز خاص؛ ارائه منابع اطلاعاتی با توجه به نیازهای خاص فردی؛ ارائه خدمات ارجاعی فرد به سایر نهادها و مراکز؛ ایجاد خط تلفن ویژه برای مراجعان غیر حضوری، نمونه هایی از خدمات شخصی سازی شده ی قابل ارائه در کتابخانه های عمومی بود.

کتابخانه جهت پیاده سازی و اجرای خدمات نیازمند ایجاد یک ماتریس خدماتی است

وی یادآور شد: کتابخانه جهت پیاده سازی و اجرای این خدمات به ایجاد یک ماتریس خدماتی، شامل سیاهه ای از نیازها و خدمات نیازمند است، تا پیش بینی کند که یک نیاز از طریق چند خدمت رفع، و یک خدمت به کدامین نیازها پاسخگوست.

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، تصریح کرد: به منظور عملیاتی کردن این امر، ایجاد پروفایلی برای اعضا، شامل مواردی چون، ثبت اطلاعات فردی، ثبت مسائل و مشکلات فردی، نیازهای آموزشی/ اطلاعاتی، پیشنهاد بسته خدماتی، ثبت گزارش خدمات، ثبت بازخورد کاربر، و پیگیری پیشرفت کاربر، ضروری است.

وی در ادامه به ملزومات پیاده سازی خدمات تخصصی در کتابخانه ها پرداخت و گفت: در این راستا، گام اول ایجاد برنامه ای مدون است. که در این زمینه پرداختن به موضوعاتی چون، شناخت و تحلیل مسائل و چالش های اساسی جامعه، شناخت و تحلیل نیازهای اقشار گوناگون جامعه، شناخت و تحلیل توانمندیهای درون و برون سازمانی، وجود زیرساخت اجرای، و تدوین برنامه، ضروری می نماید. گام دوم، داشتن نیروی انسانی علاقمند و معتقد به خدمت، متخصص، با دانش روزآمد، آگاه از مسائل جامعه، و ... است. و گام سوم، تکمیل امکانات، فناوری، تجهیزات و فضا است.

وی در پایان اظهار داشت: برای حرکت به سمت به کارگیری خدمات تخصصی و شخصی سازی شده در کتابخانه های عمومی، باید رویکردهای جدیدی را در پیش بگیریم. این رویکردها عبارتند از: برون گرایی به جای درون گرایی؛ افزایش فعالیت به جای واگرایی؛ افزایش خلاقیت به جای تکرار رویه های سنتی؛ راهبری محیط به جای دنباله روی؛ بهره گیری از فناوریهای جدید، به جای مقاومت در برابر آن؛ آموزش های تخصصی و خودآموزی؛ تغییر معیارهای کمی به کیفی؛ حرکت از ارائه اطلاعات تویفی به سوی خدمات تعاملی؛ استفاده از ابزارهای تعاملی وب 2.

سپس با ارائه لوح سپاسی از سوی وزارت نیرو از دکتر رحمت الله فتاحی قدردانی شد.

در ادامه پس از استراحت و پذیرائی، دکتر جیران خوانساری، رئیس کتابخانه شرکت توانیر بر روی سن حاضر شد و درباره «مدیریت دانش در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی صنعت برق» سخن گفت.

پیاده سازی مدیریت دانش در سازمان نیازمند حمایت مدیران ارشد آن است

خوانساری با اشاره به فرآیند مدیریت دانش مدلهای این حوزه نظیر نوناکا و تاکوچی و هیسیگ را نام برد و از تجربیات خود درخصوص مطرح کردن مدیریت دانش در شرکت توانیر سخنانی کوتاه را بیان کرد.

وی در ادامه درباره مدل مورد پذیرش وزارت نیرو برای پیاده سازی مدیریت دانش توسط «سازمان بهره وری آسیایی APO» سخن گفت و تصریح کرد: پیاده سازی مدیریت دانش در سازمان نیازمند حمایت مدیران ارشد آن است.

در ادامه نشست هم اندیشی کتابداران صنعت آب و برق به منظور «بررسی چالش ها و راهکارها» با تشکیل پانلی با حضور دکتر رحمت الله فتاحی، استاد گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی مشهد؛ دکتر حسین آبادی معاون دفتر فناوری اطلاعات وزارت نیرو؛ سحر جواد پور، رئیس مرکز اطلاعات علمی و اسناد و کتابخانه وزارت نیرو؛ منصوره فروغی، کتابدار پیشکسوت مرکز اطلاعات علمی و اسناد و کتابخانه وزارت نیرو و دکتر جیران خوانساری، رئیس کتابخانه شرکت توانیر برگزار شد.

در این نشست هریک از کتابداران به طور شفاهی و کتبی به بیان چالش ها و دیدگاههای خود در حوزه کتابخانه های سازمان متبوعشان پرداختند و اعضای پانل پس از دسته بندی موارد، پاسخ کتابداران را بیان کردند و در پایان مقرر شد این چالش ها در حوزه ستادی مورد بررسی قرار گیرد.

این گردهمایی با بازدید کتابداران از مرکز اطلاعات علمی و اسناد و کتابخانه وزارت نیرو در ساعت 14:30 پایان یافت.