کیان؛ نخستین «دفتر صداقت علمی کشور» رونمایی شد

 به گزارش خبرنگار لیزنا، رونمایی از وبگاه کیان (کانون درستی و اخلاق  پژوهش)، در مراسمی به مناسبت هفته پژوهش، روز سه شنبه 25 آذرماه در تالار سخن واقع در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و با حضورتنی چند از اساتید دانشگاهها، اعضای هیئت علمی و پژوهشگران کشور برگزار شد؛ و «وبگاه کیان»  kian.irandoc.ac.ir به عنوان اولین دفتر صداقت علمی کشور معرفی شد.

بهروز رسولی عضو انجمن مدیریت اطلاعات ایران، نادیا حاجی عزیزی مدیر اجرایی وبگاه کیان، دکتر شیرانی عضو هیئت مدیره و سرپرست انجمن مدیریت اطلاعات علمی ایران، دراین مراسم سخنرانی کردند.

درابتدای مراسم، بهروز رسولی به معرفی نحوه  شکل گیری و شرح وظایف دفاتر صداقت علمی پرداخت و افزود: راه اندازی دفتر صداقت علمی" research integrity office "  که دراین جلسه تحت عنوان کیان معرفی می شود، در واقع طرح پژوهشی است که در انجمن مدیریت اطلاعات علمی ایران انجام شد، چرا که جای خالی چنین دفاتری در کشور واقعا احساس می شد.

بد رفتاری های علمی و رفتارهای غیر علمی در حوزه پژوهش و تحقیق، دلیل ایجاد دفاتر صداقت علمی است

رسولی دلیل ایجاد دفاتر صداقت علمی را بد رفتاری های علمی و رفتارهای غیرعلمی در حوزه پژوهش و تحقیق عنوان کرد و با اشاره به سابقه تاریخی بدرفتاریهای علمی، اظهار داشت: در واقع ظهور بد رفتاریهای علمی  و آکادمیک، سابقه بسیار طولانی  دارد که در تاریخ بشر به اندازه سابقه علم و ادبیات است. برای مثال، در گذشته، افرادی بودند  که اشعار دیگر شاعران  را در کوچه و بازار خوانده و به عنوان اشعار خود از آن یاد می کردند  و می توان به عنوان اولین نمونه های سرقت ادبی از آنها یاد کرد.  بعدها در اوایل قرن 17 و 18  بد رفتاریهای علمی به معنای واقعی شکل گرفتند و قوانینی برای مبارزه با آنها شکل گرفت، قانون کپی رایت نیز یکی از این قوانین، جهت مبارزه با بد رفتاریهای علمی است.

وی در ادامه گفت:  بد رفتاری علمی-دانشگاهی به صورت جدی از سال 1981 به بعد مطرح شد. درحقیقت درفاصله سالهای  1974 تا 1981، در حدود 12 مورد گزارش بد رفتاری علمی به کنگره ایالات متحده مطرح و همین امر باعث توجه کنگره به این مسئله شد. درسال 1993 کمیسیونی مخصوص رسیدگی به این مسئله تشکیل شد  و کنگره  قانونی دراین زمینه به تصویب رساند.

او  درمورد سابقه راه اندازی دفاتر صداقت علمی بیان کرد: درحال حاضر در اکثر کشورهایی که فعالیتهای پژوهشی و علمی، ارزش زیادی  دارند چنین دفاتری شکل گرفته، همانند  ایالات متحده و انگلستان .

این دفاتر می توانند درسه سطح کوچک (درسطح سازمانی)، درسطح ملی و درسطح بین المللی مطرح باشند. در سطح سازمانی باید گفت اکثر دانشگاههای معتبر در کشورهایی که پژوهش علمی از جایگاه مقدسی برخوردار است، چنین دفاتری را دارند به عنوان مثال دفاتر صداقت علمی در دانشگاههای "ویرجینیاتک "و "میشیگان"  که با مصادیق چنین بد رفتاریهایی آشنایی دارند، می توانند دانشجویان و پژوهشگران خود را دراین زمینه راهنمایی کرده و به آنها مشاوره دهند.

راه اندازی وبگاه کیان گامی برای ارزش نهادن به جایگاه علم و پژوهش بوده است

در سطح ملی، راه اندازی وبگاه کیان گامی بوده در جهت راه اندازی دفتر صداقت علمی  و برای ارزش نهادن به جایگاه علم و پژوهش. در سطح بین المللی نیز  NGO  تحت عنوان   “International Committee of   medical Journalism and editors “ درحال فعالیت است و درزمینه صداقت علمی ،عملکرد موثری دارد.

در خصوص وظایف اصلی دفاتر صداقت علمی، رسولی اظهار داشت:  مهم ترین وظایف این دفاتر، آموزش و اطلاع رسانی است؛ چون در واقع بسیاری از بد رفتاریهای علمی افراد، به دلیل عدم آگاهی ایشان از مصادیق این بد رفتاریها ایجاد شده، بنابراین آموزش و اطلاع رسانی می تواند درجهت کاهش چنین رفتارهای غیرعلمی بسیار موثر باشد.

وی  در ادامه افزود: تدوین آیین نامه ها، معرفی و انتشار منابع، تشکیل کمیته های تخصصی ( کمیته آموزش، کمیته انتشارات، کمیته بررسی)، تشخیص بد رفتاری علمی و افشای آنها،  راه اندازی سامانه های گزارش بد رفتاری علمی، گام هایی موثر درجهت کاهش بد رفتاریهای علمی هستند.

او درخصوص سیاست کشورهای مختلف در مبارزه با بد رفتاریهای علمی عنوان کرد: درواقع سیاست کشورهای مختلف درمبارزه با این بد رفتاریهای علمی یکسان نیست. برخی از آنها معتقدند، افرادی که مرتکب چنین رفتار غیرعلمی شده اند را  باید با انتشار نام شان در رسانه ها  تنبیه کرد تا دیگر نتوانند پروژه تحقیقاتی از سازمانها بگیرند یا حتی نتایج تحقیقات خود را منتشر کنند؛ اما  سیاست برخی دیگر از کشورها به گونه ای متفاوت است، و بر این عقیده اند که افشای نام افراد خاطی می تواند منجر به ترویج  گسترده تر رفتارهای غیر علمی شود.

رسولی در آخر تاکید کرد:  درمجموع، برگزاری دوره های آموزشی، ترویج صداقت علمی، ارائه خدمات مشاوره ای، ارائه آمار و اطلاعات سالانه و ایجاد سامانه گزارش بدرفتاری علمی از فعالیتهای اصلی دفاتر صداقت علمی است.

هدف  کلی  ایجاد کانونی ملی برای پشتیبانی از درستی، اخلاق پژوهش و رویارویی با چالش هایی است که در حوزه پژوهش وجود دارد

در ادامه برنامه نادیا حاجی عزیزی، درمورد چگونگی راه اندازی وبگاه کیان سخنرانی کرد و اظهار داشت: همه افرادی که در حوزه پژوهش فعالیت می کنند شاهدند  که اقدامات خودسرانه ای دراین حوزه درحال انجام است؛ به دنبال گسترش چنین بد رفتاریهای علمی، نیاز به وجود مرکزی درجهت مبارزه با این گونه رفتارها در کشور احساس می شد. به این منظور انجمن مدیریت اطلاعات علمی ایران، نسبت به راه اندازی وبگاه کیان که کانون اخلاق  پژوهشی است، اقدام کرد.

پس از راه اندازی کیان (کانون درستی و اخلاق  پژوهش)، برای اجرایی شدن آن،  تفاهم نامه ای سه جانبه میان انجمن  مدیریت اطلاعات علمی ایران، پژوهشگاه ایرانداک و مرکز تحقیقات و سیاست علمی کشور امضا شد که دکتر شیرانی به عنوان نماینده انجمن، دکتر سیروس علیدوستی به عنوان نماینده پژوهشگر و آقای ابویی به عنوان رئیس مرکز تحقیقات، این تفاهم نامه را امضا کردند. درنهایت ساختار کیان طراحی، گروه  اخلاق مشخص و تیمی تشکیل شد که اقدام به راه اندازی وبگاه کرد. گردآوری اطلاعات مربوط به هریک از بخشها نیزانجام شده که به زودی معرفی می شود.

وی در ادامه گفت: راه اندازی کیان براساس هدف  کلی  ایجاد کانونی ملی برای پشتیبانی از درستی، اخلاق پژوهش و رویارویی با چالش هایی است که در حوزه پژوهش وجود دارد.

حاجی عزیزی درخصوص وظایف اصلی وبگاه کیان بیان کرد: ارائه خدمات و آموزش مشاوره، بررسی کارشناسی شکایات و موارد مبهم، برگزاری دوره های آموزشی تخصصی، برگزاری گردهمایی های علمی و انتشارات از وظایف اصلی کیان است.

وی برنامه های آتی کیان را چنین عنوان کرد: عضویت در سایر مراجع علمی  حرفه ای به منظور بهره گیری از اطلاعات و  تجربه ها و  شناسایی فعالیتهای کیان، عضوگیری از سراسر کشور به منظور دستیابی به اهداف، اعلام افراد حقیقی و حقوقی در کیان  و استفاده از تجارب اساتید دانشگاههای کشور از عمده برنامه های آتی کیان هستند.

حاجی عزیزی درآخر تاکید کرد: در واقع کیان، کانونی است برای همه پژوهشگران و صمیمانه مشارکت ایشان را می طلبد. همه افرادی که دغدغه اخلاقی شدن پژوهش را دارند می توانند در کیان با ما همکاری داشته باشند.

درپایان مراسم دکتر شیرانی عضو هیئت مدیره  و سرپرست انجمن مدیریت اطلاعات علمی ایران سخنانی ایراد کرد و ضمن تشکر از همه افرادی  که  در راه اندازی نخستین دفتر صداقت علمی فعالیت داشته اند، بیان کرد: راه اندازی دفتر صداقت علمی، کاری تخصصی، مستقل و توسط مجموعه ای فعال و معتقد به کار علمی  بوده، امید است الهام بخش سایر گروههای تخصصی انجمن نیز باشد.

وی در ادامه افزود: بسیار خوشحالم ازاینکه بالاخره انجمن، فرصتی یافت تا بتواند پیشگام انجام چنین فعالیتهای ارزشمندی که واقعا جای خالی آن در کشور احساس می شد باشد. درحقیقت همه فعالیت های بزرگی  که در دنیا شکل گرفته همیشه از فضاهایی کوچک و توسط افرادی مطمئن و معتقد به آن فعالیت آغاز شده؛ امیدوارم این تلاش هم  بیش از پیش موفق بوده  و انجمن مدیریت اطلاعات علمی ایران نیز درجهت حمایت از آن، هیچ گونه دریغی نخواهد داشت.