کتاب «گفتگویی میان هگل و فیلسوفان اسلامی» فتح باب است

به گزارش خبرنگار لیزنا جلسه بررسی کتاب «گفتگویی میان هگل و فیلسوفان اسلامی» با حضور سید حمید طالب زاده؛ نویسنده کتاب، رضا داوری اردکانی؛ فیلسوف، علی اصغر محمدخانی؛ پژوهشگر و سید محمدرضا بهشتی؛ فیلسوف روز سه‌شنبه، هفتم آذرماه در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد. 

در این نشست مباحث کتاب اخیر طالب زاده بررسی شد. محمدخانی در ابتدای جلسه با اشاره به نیاز گفتگو در درون و برون کشور گفت: این کتاب آغازی برای گفتگو فلسفه سنتی ما با فلسفه غرب است. در دهه‌های اخیر به فلسفه تطبیقی بسیار پرداخته شده است. اگرچه این کتاب فلسفه تطبیقی نیست و در واقع نوعی گفتگو میان فلاسفه بزرگ اسلامی مانند ملاصدرا و ابن سینا با فلاسفه شناخته شده غرب مانند کانت و هگل است.

وی همچنین کتاب را سنگین و دشوار برای مطالعه دانست و ابراز امیدواری کرد که جلساتی این چنین به درک بهتر این کتاب کمک کند. محمدخانی در پایان خواستار استمرار تلاش‌های این چنینی برای گفتگو میان فلسفه غرب و اسلامی شد.

این کتاب تاثیر خود را خواهد گذاشت

داوری اردکانی، فیلسوف شناخته شده که چندین دهه فعالیت فلسفی خود را به گفتگو میان فلسفه غرب و اسلامی گذاشته است، کتاب طالب زاده را یک فتح باب خواند. اردکانی عنوان کرد: من چیزی جز تحسین برای این کتاب ندارم. مسئله‌ای که در این کتاب مطرح شده می‌بایست مطرح می‌شد و اثر خودش را خواهد گذاشت.

وی با انتقاد از نظام تحصیلی گفت: ما در حال تولید فله‌ای فیلسوف هستیم! این کتاب سخت است و من انتظار ندارم که کسانی که فله‌ای دکترای فلسفه می‌گیرند بتوانند آن را بخوانند.

اردکانی اختلاف نظرها بین فلاسفه غربی و اسلامی را به دلیل تفاوت در مبنای تفکر آن ها دانست و گفت: من خوش بین نیستم ولی ممکن است سوءتفاهم میان فیلسوفان ما و اروپایی ها به وجود آمده رفع شود؛ هر دو فلسفه از مبناهای متفاوت برمی‌آیند و به همدیگر اعتنا نمی‌کنند. طالب زاده در این کتاب عقاید فیلسوفان را تطبیق نمی‌دهد ولی در گفتگو با یکدیگر قرار می‌دهد و مبنانی فکری هر کدام را مشخص می‌کند. 

وی افزود: در واقع طالب زاده فلسفه هگل و کانت را به زبان فلسفه اسلامی برگردانده. برای این کار نیاز به درک هر دو فلسفه است.

سنت فلسفلی ما نیاز به نقد دارد

طالب زاده سخنانش را با ارجاع به کتاب «خرد سیاسی» اردکانی آغاز کرد و گفت: در این کتاب اردکانی به ویژگی‌های انسان توسعه نیافته اشاره می‌‎کند که یکی از ویژگی‌های این انسان بهره نگرفتن از خرد نقاد است.

وی تحقق توسعه را نیازمند فلسفه دانست و گفت: در غرب توسعه به وسیله فلسفه صورت گرفت. فلسفه ما باید به فاصله با توسعه یافتگی بیاندیشد.

این فیلسوف و نویسنده بر این باور است که مواجهه ما با فلسفه غرب باید از طریق سنت فلسفی صورت گیرد و فلسفه و سنت ما برخوردار از خرد جاویدان است.

طالب زاده با بیان اینکه فیلسوفان اسلامی مانند ملاصدرا و ابن سینا بسیار به فیلسوفان یونانی ارجاع می‌‎دهند گفت: حقیقت در گذشته است و از آن طریق باز تولید می‌شود. دیدگاه سنت گرایان چیزی جز شکوه گذشته نیست. امروزه جهان فاصله بسیاری با خرد جاویدان دارد.

وی همچنین عنوان کرد که آنچه جهان غرب به آن بیش از پیش نیاز دارد معنویت است. 

نویسنده کتاب «گفتگویی میان هگل و فیلسوفان اسلامی» بر نیاز نقد سنت تاکید کرد و اظهار داشت: سنت باید به نقد گذاشته شود تا در حیات فرهنگی ما زنده باشد یعنی توانایی‌هایش و آنچه در آن نهفته است مطرح شود  تا کارهایی که می‌تواند و نمی‌تواند انجام دهد شناخته شود. این نقد زمانی امکان‌پذیر است که با فلسفه غرب مواجه شود.

مواجهه با اندیشه متفاوت راه پر فراز و نشیبی است

محمدرضا بهشتی در این جلسه به نحوه تحریر این کتاب اشاره کرد و گفت: اتفاق بسیار مثبتی که در نگارش این کتاب رخ داد قرائت بخش‌هایی از کتاب میان مدرسان و فیلسوفان برای ارائه نظرات آنها بود. این حرکت می‌تواند به الگویی برای دیگر کتاب‌ها تبدیل شود.

وی درباره مطالعات تطبیقی فراوانی که در سال‌های اخیر انجام شده عنوان کرد: این که در رشته فلسفه تطبیقی در سطح ارشد و دکترا تحصیل کرده داشته باشیم خیلی خوب است. البته بسیاری از مطالعات تطبیقی در این سال‌ها تلاش داشتند بگویند که ما بر فلسفه غرب برتری داریم. این یک راه برخورد با اندیشه متفاوت است. راه دیگر درک طریقه تفکر آن اندیشه است. در کل مواجهه با اندیشه متفاوت راه پر فراز و نشیبی است که این کتاب این مواجهه را در مسیر دیگری قرار می‌دهد و راه را هموار می‌کند.