کد خبر: 3607
تاریخ انتشار: پنج شنبه, 20 آبان 1389 - 16:47

داخلی

»

مطالب کتابداری

»

گزارش

دومین همایش FRBR و مراسم اهدای جوایز جشنواره علمی سیمرغ کتابداری برگزار شد

دومین همایش FRBR و مراسم اهدای جوایز اولین جشنواره علمی سیمرغ کتابداری و اطلاع رسانی با همکاری شرکت نوسا و انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران روز چهارشنبه مورخ 19 آبان 1389 در سالن شریعت زاده واقع در کتابخانه ملی برگزار شد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری کتابداری و اطلاع رسانی ایران (لیزنا)، دومین همایش FRBR و مراسم اهدای جوایز اولین جشنواره علمی سیمرغ با همکاری شرکت نرم افزار و سخت افزار ایران (نوسا) و انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران روز چهارشنبه مورخ 19 آبان 1389 در سالن شریعت زاده واقع در کتابخانه ملی برگزار شد.

همایش مذکور در ساعت 16:30 با پخش تلاوت آیاتی از قرآن کریم و سرود ملی آغاز شد.

در ابتدا دکتر رحمت الله فتاحی دبیر جشنواره علمی سیمرغ، پس از ابراز خوشحالی از حضور دکتر عباس حری در سمینار، گزارشی را از جشنواره علمی سیمرغ ارائه نمود: "در سال گذشته برای چنین رخدادی برنامه ریزی شد. زمانی که در جامعه صحبت از یک رخداد علمی می شود نشان دهنده این است که جامعه به درجه ای از توانمندی رسیده است. در طول سال های گذشته پیشرفت های خوبی در زمینه نرم افزارهای کتابخانه ای رخ داده و با توجه به مبانی نظری موجود و پژوهش های انجام شده جای خوشحالی است. امیدوارم که این روند ادامه یابد و شاهد پژوهش های بهتر باشیم. پس از اینکه فراخوان جشنواره اعلام شد، 60 اثر پژوهشی به دبیرخانه رسید. کمیته علمی جشنواره، از میان آثار ارسالی، تعدادی که ارتباط موضوعی نداشتند را کنار گذاشتند و تعدادی را به عنوان اثر برتر انتخاب نمودند. از نظر من همه پژوهش ها شایسته تقدیرند و امیدوارم که سال های دیگر هم این فعالیت ادامه داشته باشد."

سپس عضو هیأت علمی گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد، درخصوص «الگوهای مفهومی و رویکرد معنابخشی به نرم افزار های کتابخانه ای» سخنان خود را آغاز کرد:

"امروزه کاربران خواهان قابلیت های بیشتر برای جستجو و بازیابی، دسترسی به چیزی فراتر از اطلاعات کتابشناختی، وجود ساختار عینی تر و مشخص تر در فهرست، نمایش ارتباط های کتابشناختی میان آثار، نمایش ارتباط های مفهومی و معنایی، فهم بهتر از کارکردهای فهرست رایانه ای و وجود کمک و راهنما در نرم افزارهای کتابخانه ای هستند. از طرفی برخی کاستی ها هم وجود دارد. کاربران ممکن است، ساختار، اجزا، عناصر وچارچوب فهرست رایانه ای را درک نکنند، نیاز اطلاعاتی خود را به شیوه ای نامناسب در ذهن خود شکل دهند و یا بازخوردهای نامناسب یا نامتناقض دریافت کنند."

وی در ادامه افزود: "بنابراین یکی از هدف های نظام اطلاعاتی فراهم آوردن شرایط و موقعیت های مناسب برای یادگیری و دانش افزایی است. از آن جایی که ساختار و زمینه به منزله مهم ترین عناصر تعامل و یادگیری است، شکل دادن به شناخت کاربر (ادراک، نگرش و احساس) با توجه به نظریه طرحواره برگرفته از دیدگاه پیاژه، موجب فهم بهتر از محیط تعامل و فرآیند اطلاع یابی منجر به معنا بخشیدن به هدف، فرآیند و سرانجام اطلاع یابی (یادگیری و دانش افزایی) می شود."

دکتر فتاحی در ادامه اظهار کرد: " نظریه معنا بخشی(Sense making) را  «برندا دروین» در سال 1972 مطرح کرد که از آن به منزله  یک نظریه، رویکرد، روش شناسی و حتی فرانظریه در مطالعه شیوه بهره گیری افراد از اطلاعات و محیط های اطلاعاتی استفاده می شود. این نظریه به این مطلب اشاره می کند که هر آنچه می بینیم (ساختار)، انجام می دهیم (فرآیند) و به دست می آوریم (محتوا) است که به درک ما از ماهیت ارتباط، مفاهیم و پدیده ها کمک می کند و معنا است که به ساختار شناسی عمق می بخشد که اطلاعات از بافت معنایی به دانش تبدیل می شود. اطلاعات در این جا شیء نیست بلکه می تواند جلوه ای از خود معنا باشد زیرا در ذهن شکل گرفته است."

وی در ادامه بیان کرد:" نظریه معنا بخشی سه مؤلفه اصلی دارد: موقعیت، شکاف و استفاده. منظور از موقعیت، نقطه یا برشی از زمان و مکان است که فرد، رفتار خاصی از خود بروز می دهد. شکاف، یک ناپیوستگی اطلاعاتی یا دانش ناشی از یک موقعیت است. استفاده (کمک دریافت شده) چیزی است که شخص با محیط ارتباط برقرار می کند و از آن استفاده می نماید."

دکتر رحمت الله فتاحی افزود: "رابط کاربر در محیط های اطلاعاتی (پایگاه ها، نرم افزارها، وب) به منزله بستر و زمینه تعامل می باشد. ساختار، عناصر و زمینه محیط رابط می تواند معنا ساز و معنا بخش باشد. در رویکرد معنا بخشی، دانش کاربر در فرآیند تعاملی با فهرست های رایانه ای گسترش عمیق می یابد و کاربر تلاش می کند ربط نتایج را دریابد."

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد،  درباره مزایای استفاده از رویکر معنا بخشی در فرآیند تعامل با فهرست های رایانه ای تصریح کرد: "معنا بخشی کاربر را قادر می سازد تا اهداف و عملکرد خود را در استفاده، تجزیه و تحلیل کند. رابط کاربر می تواند در موقعیت دشوار، مشکلات اطلاع یابی را شناسایی و با ارائه راهبرد مناسب، کاربر را ترغیب کند."

دکتر فتاحی در ادامه به دستاوردهایی اشاره کرد که برای فرآیند اطلاع یابی خواهیم داشت: "در عمل نتایج آن، در تدوین عبارت جستجو، در فهم نتایج بازیابی، در فهم ارتباط نتایج با نیاز های خود،در فهم ارتباط نتایج، درفهم ساختار دانش، در فهم موقعیت خود (پل زدن) است."

وی بیان کرد: "در مدل های مفهومی (Conceptual models) می توان از مدل های معنا بخشی نام برد. بصری کردن مفاهیم انتزاعی، نظریه ها، پدیده ها و موجودیت ها، آسان سازی فهم موجودیت ها، ساختارها و روابط پیچیده، فهم جهان کتابشناختی از جمله کارکردهای آن هاست."

دکتر فتاحی ضمن اشاره به مدل های موجود FRBR، FRAD،FRSAD ، در خصوص در رابطه با ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی(FRBR) گفت: این مدل مبتنی بر الگوی موجودیت-رابطه (Entity-Relationship) است و هدف از آن به ضابطه درآوردن و نمایش انواع موجودیت ها در 3 گروه است. گروه اول شامل اثر، بیان، قالب و مدرک، گروه دوم شامل اشخاص و تنالگان ها وگروه سوم شامل مفاهیم، اشیاء، رخدادها ومکان هاست."

وی به عنوان برآیند گفتار خود تأکید کرد: "کاربران نیازی فراتر از دسترسی به داده و اطلاعات دارند. به کارگیری رویکرد معنا شناختی در طراحی نرم افزار ها باعث یادگیری و عمق بخشیدن به رفتار اطلاعاتی کاربر و دانش افزایی می شود. فهرست های رایانه ای به منزله محیط یادگیری باید از نظام مداری به سوی کاربر مداری ، از کاربر مداری به سوی یادگیرنده مداری  و در نهایت به سوی دانش مداری حرکت کنند. ادغام الگوی FRBR و معنا بخشی، الگویی مفهومی را ایجاد می کند که به منزله تسهیل گر معنا بخشی، شکل دهنده ساختار شناختی و به منزله بستر دانشی به کار خواهد رفت."

دکتر فتاحی در پایان به ماتریس هم خوانی فرآیند اطلاع یابی و محیط رابط در مدل الیس که دوبعدی است اشاره کرد: " این ماتریس دو مؤلفه اصلی فرآیند و محیط رابط را دارد. ماتریس مذکور می تواند چهار بعدی باشد و دو بعد معنا بخشی FRBR به آن اضافه شود تا در طراحی فهرست های رایانه ای و محیط های ارتباطی به کار رود. بنابراین طراحان نرم افزارهای کتابخانه ای در پایگاه های اطلاعاتی باید توجه بیشتری به مبانی نظری کار خود داشته باشند و در این زمینه کتابداران با توجه به سرشت حرفه و دانش نظری خود می توانند راهگشا باشند. کاربرد مدل ها در طراحی محیط رابط می تواند موجب ارتقاء نرم افزار ها و پایگاه های اطلاعاتی باشد و این رویکرد یک عرصه پژوهشی جذاب و پویا است."

سپس مهندس احمد محمدزاده، مدیرعامل شرکت نرم افزار و سخت افزار ایران (نوسا) درباره «روش های تبدیل اطلاعات مارک به اف.آر.بی. آر و مشکلات مربوط به آن» به ایراد سخنرانی پرداخت:

وی در ابتدا سخنان خود درخصوص تغییر به طرح چند سوال اساسی پرداخت:" احتیاجات جدید و داشتن منابع لازم جهت تغییر عواملی هستند که احساس نیاز به تغییر را ایجاد می کنند. در هر تغییر باید به سه نکته توجه کرد که با ایجاد تغییر چه مزایایی به دست می آید؟ چه بهایی باید پرداخته شود؟  و چه ویژگی هایی از دست می رود؟ بنابراین در تغییر ساختار یک سیستم اطلاعاتی باید این نکات هم توجه شوند که کاربران و کارشناسان چه امکاناتی را به دست می آورند  و چه کاستی هایی رفع می شوند؟ و با تغییر ساختار چه مشکلاتی خواهیم داشت و چه هزینه ای باید پرداخت شود؟ و در این تغییر ساختار، وضعیت اطلاعات وارد شده قبلی چه می شود؟"

مهندس محمدزاده افزود: "در تغییر ساختار مارک به FRBR در سال 1990 بود که کارشناسان کتابخانه کنگره و ایفلا به این نتیجه رسیدند که ساختار مارک دیگر پاسخگو نیست. اشکال مارک این است که ساختارش مسطح (FLAT) است و رابطه مفهومی در آن در حد محدود و صرفا به طور تلویحی است. و روابط مفهومی به شکل متن ترجمه شده اند. رکوردهای مارک مثل هم هستند و تنها به هم لینک دارند و از نظر ارزشی، هم ارزش و در یک جایگاه قرار دارند. ولی در FRBR هرکدام از موجودیت ها یک رکورد هستند و نسبت به هم اولویت دارند که موجب ایجاد نظم می شوند. از دیگر مشکلات مارک این مسأله است که تمام اطلاعات، به صورت متن (Script) هستند و قابل پردازش نمی باشند. در FRBR هم بخشی متن است ولی آن بخشی که اهمیت بیشتری دارد تبدیل به ارتباط (Relation)می شود. ورود اطلاعات در مارک مشکل است. همینطور ورود اطلاعات در FRBR هم مشکل است ولی نسبت به مارک راحت تر است چون ظرفیت بیشتری دارد."

مدیرعامل شرکت نوسا تصریح کرد: "در تغییر تبدیل اطلاعات باید به هزینه ها هم توجه نمود. تبدیل به دلیل تغییر در قالب (Syntax)، منجر به تبدیل یک به یک اطلاعات (تبدیل های متداول بین نرم افزارها) و تبدیل یک به چند اطلاعات می گردد که در آن اطلاعات به واحد های کوچک تر تغییر می یابند. در تبدیل به دلیل تغییر در محتوی (Semantic)، تبدیل اطلاعات مارک به FRBR انجام می شود.  البته به دلیل تغییر ویرایش های مختلف مارک، اطلاعات مارک یکنواخت نیستند بنابراین می توان گفت که مشکل اصلی این تبدیل، «عدم یکنواختی» است و نمی توان اطلاعات رکوردهای قبلی را کنار گذاشت."

مهندس احمد محمدزاده، درخصوص روند تبدیل اطلاعات از مارک به FRBR اظهار کرد: "در این تبدیل عده ای عقیده دارند که این امر امکان پذیر نیست و نمی توان رکوردهای قبلی را کنار گذاشت. اما متخصصان کامپیوتر، الگوریتم تبدیل برای هر بخش و هر فیلد را به طور جداگانه پیشنهاد کردند."

وی در ادامه تأکید کرد: یک سری توابع هیوریستیک نگاشته شود تا روابط مفهومی در رکوردهای مارک برای تبدیل به وجود آیند و در روابط مفهومی که نمی توانیم از الگوریتم های هوشمند استفاده کنیم از یک سیستم خاص و ویژه استفاده نماییم. تبدیل نرم افزار به FRBR به این معنی نیست که DATA هم به FRBR تبدیل شود."

وی در ادامه تأکید کرد: "ریزش اطلاعات رخ داده در مرحله ورود اطلاعات باید با ورود اطلاعات مجدد و همزمان به طور مکانیزه و اصلاح دستی جبران شود. بنابراین باید در ابتدا اطلاعات مارک تکمیل شوند و سپس به فرمت FRBR تبدیل شده و در نهایت اصلاح شوند. در مرحله مهم «تکمیل اطلاعات» باید از کارشناسان کامپیوتر، کارشناسان کتابداری و یک تیم اصلاح کمک گرفت."

مهندس احمد محمدزاده در پایان اظهار کرد: "با تغییر نرم افزار، ساختار اطلاعات قبلی تغییر نمی کند. هر چند که چندین تجربه قبل بیانگر این بوده است که کاربران در خصوص اصلاح اطلاعات فعال عمل نمی کنند. اما همین تجربیات نشان می دهد، درخواست هایی که روزی غیر ممکن بوده اند با گذشت زمان امری عادی و بدیهی است و شرکت نوسا تلاش می کند که با کمترین هزینه تغییر اطلاعات سیمرغ را به ساختار پیشرفته FRBR تبدیل کند."

در ادامه دومین سمینار FRBR، دکتر شعله ارسطوپور، در رابطه با «پیاده سازی الگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی در فهرست های رایانه ای ایرانی، پیش شرط های نظری و اجرایی» به سخنرانی پرداخت: "در رکوردهای بازیابی شده کتابخانه ملی نظمی منطقی دیده نمی شود. پیاده سازی الگوی FRBR دو سویه است: نظام و کاربران. و در این میان مسأله اصلی این است که آیا الگوی سازی کاربر با FRBR تطبیق می کند؟"

دکتر ارسطوپور در ادامه به پایان نامه دوره دکتری خود اشاره کرد که آن را با روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه نیمه ساختار یافته و مرتب سازی کارت و مطالعه سندی و انطباقی ساختار مارک ایران بر فعالیت ها و موجودیت های الگو، براساس دستنامه یونی مارک انجام داده و در آن کاربران بالقوه فهرست های رایانه ای از طریق نمونه گیری گلوله برفی انتخاب، و در دو گروه 30 نفری دسته بندی شدند.این پژوهش با استفاده از رویکرد کمی و کیفی (ترکیبی) و با استفاده از ابزار کارت کتابشناختی، پرسشنامه و ماتریس انطباق که حاصل ماتریسی دو سویه بود انجام گرفت و نتایج زیر به دست آمد:

"اولویت کاربران در خانواده های کتابشناختی به ترتیب اثر، بیان و قالب بود . به عبارت دیگر رویکرد آن ها بالا به پایین بود. و هیچ کدام به ویژگی های مدرک توجهی نداشتند. فیلدهای مورد توجه شاهنامه برای کاربران عنوان، موضوع، توضیحات، پدیدآورنده و ناشر بوده اند. و فیلد های عنوان، موضوع، توضیحات، پدیدآور، خطاط، قاری، مترجم و کارگردان فیلد های مورد توجه برای کاربران در حوزه قرآن بوده اند. مشاهده شد که کاربران در پیوند با یک نیاز رویکردی بالا به پایین دارند و اولویت آن ها به ترتیب مدرک، قالب، بیان و اثر است. "

دکتر شعله ارسطو پور در ادامه پیشنهاداتی را به شرح ذیل بیان کرد: " تهیه الگویی عینی تر بر مبنای الگوی ملزومات کارکردی و نظر کاربران مناسب جهت پاسخ گویی به شکل Collocation و هم سو با الگوهای بین المللی، در نظر گرفتن فایل یا نمایه ای مستند شده برای ثبت اطلاعات مربوط به موجودیت ها، لزوم توجه بیشتر به بلوک 7 و عنوان های قراردادی در گردهم آوری، لزوم توجه به برخی بلوک های خاص با توجه به نوع اطلاعات مانند بلوک 4."

وی در نهایت مزایای رویکرد دو جانبه را این گونه تشریح کرد: "الگوی ملزومات کارکردی پیشینه های کتابشناختی، انتزاعی است. کاربران با الگو و اصلاحات آشنا نیستند ولی مصادیق شناخته شده است. با استفاده از این مصادیق امکان پیاده سازی عینی تر الگو در هر نظام وجود دارد و تشکیل درختواره هایی به نظم دهی آثار وابسته کمک زیادی می کند که بر مبنای الگوی FRBR است و با زبانی دیگر آن را برای کاربر ملموس تر می کند."

در ادامه سمینار دکتر حمید علیزاده به نمایندگی از دکتر جعفر مهراد درباره «پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)» به ایراد سخنرانی پرداخت: " وب سایت رسمی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام از طریق آدرس www.isc.gov.ir به زبان فارسی، انگلیسی، عربی و فرانسوی ارائه می شود. تشکیل این پایگاه در ابتدا یک طرح پژوهشی کوچک بود که با ادامه پیگیری ها این ایده به ثمر نشست و یک ISI اسلامی به وجود آمد که رتبه بندی دانشگاه های ایران که با استفاده از استانداردهای علم سنجی در سطح بین المللی انجام شده است و در آینده ای نزدیک از طریق این سایت در دسترس خواهد بود. نمایه استنادی ISC به تجزیه و تحلیل نشریات علمی کشور بر اساس معیارهای علم سنجی می پردازد."

در ادامه این مراسم، با حضور اساتید و بزرگان کتابداری کشور و مهندس احمد محمد زاده، جوائز برگزیدگان اولین جشنواره علمی سیمرغ کتابداری و اطلاع رسانی اهدا شد.

بر اساس نتایج داوری آثار پژوهشی دریافت شده، داوران پنج پژوهش برتر را در جلسه ای مورخ 25 خرداد 1389 به ترتیب زیر برگزیده ی جشنواره اعلام کردند:

1.علیزاده زوج، حمید/ بررسي کارآمدی روش هاي موجود در بازيابي اطلاعات بين زباني (فارسي-انگليسي) با استفاده از واژه نامه دو زبانه ماشین خوان

2.علیپورحافظی، مهدی/ بررسي نحوه مبادله اطلاعات بين سيستم هاي اطلاعاتي كتابخانه هاي ديجيتال در ايران و ارائه الگوي پيشنهادي

3.رحمتی تاش، مریم/ ارزیابی پایگاه­های اطلاعات پیوسته مقالات در ایران از نظر سازماندهی و ابزار جستجو

4.شریف، عاطفه/ مهندسی خودکار هستی شناسی: امکان سنجی استخراج روابط معنایی از متون فارسی و تعیین میزان پیدایی آن ها

5.طبرسا، فرشته/ بررسی و تحلیل میزان و عوامل مؤثر بر فهم کتابداران از واژگان محیط رابط نرم افزار کتابخانه ای سیمرغ

همچنین داوران پایان نامه محسن نوکاریزی با عنوان تحليل واژگان محيط رابط در نرم‌افزارهاي جامع كتابخانه‌اي فارسي و قابليت فهم كاربران از آن‌ها به منظور ارائه يك الگوي مفهومي مناسب را شایسته تقدیر دانستند.

سپس به اساتید راهنما و مشاور آثار برگزیده نیز به شرح ذیل جوایزی اهدا شد:

دکتر رحمت الله فتاحی، دکتر محمد رضا داورپناه، دکتر عباس حری، دکتر رویا برادر، محسن نوکاریزی، دکتر امیر غائبی. و دکتر جعفر مهراد.

گفتنی است کمیته ارزیابی علمی جشنواره جایزه علمی سیمرغ  با حضور دکتر مهری پریرخ، دکتر حمیدرضا جمالی مهمویی،دکتر فریبرز خسروی، دکتر محمد حسین دیانی، دکتر سعید رضایی شریف آبادی، دکتر زهرا شادمان، سید ابراهیم عمرانی، دکتر سید امید فاطمی، دکتر رحمت الله فتاحی، دکتر مرتضی کوکبی، دکتر جعفر مهراد و مهندس محمد هرندی پور به عنوان دبیر اجرایی جشنواره تشکیل شده بود که از ایشان نیز قدردانی و تجلیل به عمل آمد.

در ادامه از دکتر شعله ارسطوپور به سبب اهدای پایان نامه ی دوره دکتری خود به شرکت نوسا و پوری سلطانی به دلیل همکاری ایشان در اجرای جشنواره قدردانی شد.

همایش مذکور در ساعت 19 به کار خود پایان داد.  

خبرنگار: الهه حسینی

 

برچسب ها :
خواهشمند است جهت تسهیل ارتباط خود با لیزنا، در هنگام ارسال پیام نکات ذیل را در نظر داشته باشید:
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.
نام:
ایمیل:
* نظر: