داخلی
»مطالب کتابداری
»گزارش
کارگاه آموزشی مدل مفهومی FRBR برگزار شد
به گزارش لیزنا، این کارگاه در سه بخش مقدمه، تاریخچه، ضرورت و سوابق و معرفی الگو، الگوهای وابسته به اِف.آر.بی.آر. و قواعد و اصول مرتبط با اِف.آر.بی.آر. توسط دکتر محسن حاجی زین العابدینی، عضو هیأت علمی مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی تدریس شد.
حاجی زین العابدینی در ابتدا تاریخچه تحولات فهرستنویسی را از زمان انتشار قواعد پانیتسی در سال 1841 تا قواعد آر. دی. اِی مورد بررسی قرار داد.
کارکردهای فهرست کتابخانه از دیدگاه کاتر و اصول پاریس مبحث دیگری بود که بدان پرداخته شد.
در ادامه دکتر محسن حاجی زین العابدینی با اشاره به تاریخچه شکل گیری اف. آر. بی. آر. گفت: ايفلا، از اواخر دهه 1950 ميلادي، بازبيني نظريهها و قواعد فهرستنويسي را در سطح بينالمللي آغاز كرد که منجر به ایجاد اصول پاريس در سال 1961، استاندارد بينالمللي توصيف كتابشناختي ((ISBD در سال 1974 شد. در همايش پيشينههاي كتابشناختي استكهلم در سال 1990، گروهی مأمور شدند که در خصوص ملزومات كاركردي پيشينههای كتابشناختي مطالعه کنند. نتايج اين مطالعات توسط كميته دائمي بخش فهرستنويسي ايفلا در سپتامبر 1992 در همايش ايفلا در شهر دهلينو به تصويب رسيد و گروهی مأمور مطالعه و جمعبندی در این زمینه شد و ایفلا، گزارش نهايي گروه مطالعه را در تاريخ 5 سپتامبر 1997 مورد تصويب قرار داد و نسخه اولیه الگوی ملزومات كاركردي پيشينههای كتابشناختي به وجود آمد. پس از تجدید نظرها و ویرایشهایی، بالاخره در سال 1998 نسخه نهایی الگوي ملزومات كاركردي پيشينههاي كتابشناختي (اف.آر.بی.آر.) و سپس نسخه تجديدنظر شدهاي از الگو، مجددا در سال 2009 منتشر شد.
دکتر حاجی زین العابدینی تأکید کرد: اف. آر. بی. آر. قواعد فهرستنويسي، مدل دادهای یا فرادادهای، قالبی برای پيشينه كتابشناختي و استاندارد ذخيره و نمايش نتايج بازيابي نيست.
وی افزود: از آنجا که اف. آر. بی. آر. خصوصیات و روابط را بر اساس نیازهای کاربران تلفیق می کند؛ درک بهتری از وظایف و اجزای پیشینه های کتابشناختی به کاربران میدهد؛ پیشینه های کتابشناختی را در متن و محیط پایگاههای بزرگ اطلاعاتی مورد توجه قرار میدهد و علاوه بر سطح فیزیکی (قالب) منابع، به سطوح بالاتر انتزاعی نیز توجه مینماید؛ الگویی مفید به شمار می رود.
سپس مدرس کارگاه به توضیح درباره اجزای اصلی الگوی مفهومی اف. آر. بی. آر. موجودیت ها، ویژگی ها، روابط و وظایف کاربری با ارائه مثالهایی مجزا پرداخت.
عضو هیأت علمی مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی در بخش دیگری به الگوهای وابسته و مکمل اف. آر. بی. آر. اشاره کرد و افزود: ملزومات کارکردی دادههای مستند (فراد) « Functional Requirements for Authority Data (FRAD)» و ملزومات کارکردی برای دادههای مستند موضوعی (فرساد) « Functional Requirements for Subject Authority Data (FRSAD)» و افزود: فراد توسط کارگروه ملزومات کارکردی و شمارهگذاری پیشینههای مستند (فرانار) ایجاد شد تا مبنایی روشن و محکم برای پیوند دادههای ذخیره شده در پیشینههای مستند با نیازهای کاربران آن پیشینهها ایجاد کند و به ارزیابی امکان اشتراک بینالمللی و استفاده از دادههای مستند در درون کتابخانه و خارج از آن کمک نماید.
وی درخصوص فرساد گفت: تمامی نقاط دستیابی مهارشدهی مربوط به سه گروه موجودیتهایی که توسط الگوی مفهومی اِف.آر.بی.آر. تعریف شده اند، قابلیت این را دارند که موضوع یک اثر باشند.
دکتر محسن حاجی زین العابدینی در ادامه به توضیح درخصوص قواعد توصیف و دسترسی به منبع (آر.دی.اِی.) پرداخت: RDA عنوان قواعد فهرستنویسی جدیدی است که بر پایه AACR که با سابقهترین استاندارد موضوعی برای توصیف و دستیابی کتابشناختی در جهان است، استوار میباشد.
وی درباره ساختار آر. دی. اِی. گفت: این قواعد شامل نه بخش: ثبت ویژگیهای قالب و مدرک، ثبت ویژگیهای اثر و بیان ، ثبت ویژگیهای افراد، فامیل، و تنالگان ، ثبت روابط ابتدایی بین اثر، بیان، قالب و مدرک ، ثبت روابط افراد، فامیل، و تنالگان مربوط به یک منبع ، ثبت روابط موضوعی ، ثبت روابط بین اثر، بیان، قالب و مدرک ، ثبت روابط بین افراد، فامیل، و تنالگان می شود.
FRBRoo بخش دیگری از مطالب ارائه شده در این کارگاه آموزشی بود: اف.آر.بی.آر. شی گرا، گونهای هستیشناسی برای مدیریت معنایی محتویات کتابشناختی است که در تابستان 2006 نخستین پیش نویس آن و سپس در ژانویه 2008 آخرین نسخه (نسخه 0.9) منتشر گردید. یکی از مهمترین اهداف آن همگرایی بین اطلاعات کتابشناختی و اطلاعات موزهها است.
زین العابدینی در ادامه افزود: CIDOC CRM در سال 1996 توسط شورای جهانی موزه ها مطرح گردید تا تعاریف و ساختار رسمی برای توصیف مفاهیم آشکار و نهان و روابط موجود در مدارک مربوط به میراث فرهنگی را ارائه کند، همچنین در سال 2003 FRBR/CIDOC CRM Harmonisation ایجاد شد .
تجربه های پیاده سازی FRBR ، نمایش نمونه اي از يك فراپيشينه، فوائد FRBR براي كاربران و چالشهای پیادهسازی الگوی اف.آر.بی.آر. از دیگر مباحث مطرح در این کارگاه یک روزه بود.
دکتر محسن حاجی زین العابدینی در پایان بیان کرد: الگوی اف. آر. بی. آر. فهرستنويسي را تسهيل مي بخشد، هزينه فهرستنويسي راكاهش مي دهد، مدیریت مستندات (نامها و موضوعات) و روابط آنها با پیشینه های کتابشناختی از کیفیت بهتری برخوردار خواهند شد و محیط و شیوه عمل سازماندهی اطلاعات تغییر کرده و دائم روزآمد می شود. اما باید فهرستها، آموزش و اقدامات خود را با مقوله های جدید سازماندهی هماهنگ کنیم.
گفتنی است، محل برگزاری کارگاه مذکور سالن 80 نفری کتابخانه ملی بود.
۱. از توهین به افراد، قومیتها و نژادها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهامزنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیامها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمانها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.