نشست «رويكردهاي دانش‌مدار در سازماندهي علم كلام» برگزار شد

به گزارش خبرنگار لیزنا، در اين نشست، سيد مهدي طاهري، عضو هيأت علمي مركز اطلاعات و مدارك اسلامي،  حجت الاسلام سيد مهدي مجيدي نظامي، عضو هيأت علمي اطلاعات مركز اطلاعات و مدارك اسلامي، حجت الاسلام سيد تقي واردي، مديريت ساماندهي اطلاعات مركز اطلاعات و مدارك اسلامي حضور داشتند.

در ابتدا سید مهدی طاهري گفت : قابليت هاي محيط هاي جديد اطلاعاتی باعث شد حركت از سازماندهي اطلاعات به سمت سازماندهي دانش آغاز شود.

وی درخصوص مراحل پردازش حقایق برای تبدیل به دانش  و خرد افزود: در چرخه حقایق،به ترتیب داده، اطلاعات، دانش و در نهایت خرد وجود دارد. داده ها زماني كه در بستر سيستم زمان قرار مي گيرند تبديل به اطلاعات مي شوند. اطلاعات زماني تبديل  به دانش مي شود كه بين آن ارتباط وجود داشته باشد و در موقعيت خاص از آن استفاده شود. تعامل بين اطلاعات توليد دانش مي كند و حركت به سمت سيستم هاي توليد دانش آغاز می شود.

طاهری گفت: در حال حاضر رویکردهای مختلف دانشی در حوزه سازماندهی و تحت تأثير فناوري ها به وجود آمده است. در رويكرد شي گرا، ابتدا باید به تعريف اشياء محتوايی توجه داشت که در واقع يك موجوديت است كه داده ها و اطلاعات را دربر دارد، همچنين فرا داده های نيز يك شئ محتوايی محسوب مي شوند.

وی افزود: بيشتر استانداردها وابستگي به بافت خاص اطلاعاتي ندارند. قواعد و استانداردهاي توليد كه تاثیر پذير از رويكرد شئ گراست. رويكرد غالب دیگر رويكرد بافت گرا است، اینکه مدرك و كاربر در چه بافتي استفاده مي شود؛ در این رویکرد استفاده از مدرك در بافت خاص مطرح است.

طاهری ادامه داد: مسأله دیگر، معنا بخشي است. در واقع محصولاتي كه نظام هاي سازماندهي دانش توليد مي كنند، به عنوان محصول نهايي (پيشنه هاي فرا داده اي) قابل دسترس باشد. همچنین در جهت معنا بخشي و افزايش شناخت كاربران گام برداشته شود که موجب بسط دانش كاربر خواهد شد.

وی سپس ضمن اشاره به سيستم هاي دانش مدار بیان کرد: در سیستم های دانش مدار، از نظام هاي معنایي مثل اصطلاحنامه ها و هستی شناسي استفاده مي كند و در  آن امكان جستجو و بازيابي مفهومي يا معنايي  وجود دارد. بر خلاف نظام هاي مبتني بر لفظ، معنا و مفاهيم درآن جا استخراج و كاربر دنبال مفاهيم است. اشيايی كه سیستم استفاده مي نمايد اشيا مرتبط تر با نظام اطلاعاتي كاربر هستند، بر خلاف نظام هاي كه از نمايه سازي واژه اي استفاده مي كنند.

سید مهدی طاهری افزود: در اینجا ارتباطات ميان اشيا و مفاهيم مطرح می شود. ارتباطات در سطح گسترده و پيچيده، توليد نظام هاي هستي شناسانه می کند. كارنظام هاي هستي شناسي توليد دانش است و کاربر را وارد شبكه ارتباطي ميان مفاهيم و اشيا مرتبط مي كند.

در ادامه این نشست، حجت الاسلام سيد تقي واردي، بحث خود را با تعریفی از علم کلام آغاز کرد: علم کلام یکی از علوم معروف و مسلم اسلامی است که سابقه ای بس طولانی دارد. علم کلام اعم علوم اسلامی است. این علم به مهمترین موضوعات مطرح در جهان آفرینش می پردازد.

وی افزود: مرکز اطلاعات ومدارک اسلامی علم کلام را به سه جهت در دستور کار خود قرار داد: به جهت گستردگی و فزونی اطلاعات، به جهت نیاز بشر، همچنين نیاز مسلمان که پایه بقیه علوم را تشکیل می دهد.

در ادامه حجت الاسلام سيد مهدي مجيدي نظامي، گفت: در سیستم لفظی، نرم افزار ها، نظام های ذخیره و بازیابی معنایی اطلاعات بر مبنای لفظ کار می کنند هرچه ذخيره اطلاعات به صورت لفظی بیشتر باشد کاربر بیشتر سردرگم می شود و در انبوهی از اطلاعات فرو می رود. ضرورت رفتن به سمت نظام هاي ذخيره و بازيابي معنايي اطلاعات نیز همین موضوع است.

وی افزود: در مرکز اطلاعات و مدارك اسلامي، نمايه سازي براساس اصطلاحنامه در حال انجام است و برنامه جدید این مرکز ورود اطلاعات در نظام پيوسته وب بر مبنای اصطلاحنامه هاست.

سید مهدی طاهری تصریح کرد: رويكرد دانش مدار در فرآيند تدوين اصطلاحنامه به این صورت است که ابتدا منابع هسته مطالعه، و واژگان استخراج  گردد و به صورت گروهي ارتباط بين اين اصطلاحات و مفاهيم مشخص شود.

واردي در ادامه ضمن اشاره به جنبه هاي خاص علم كلام، درباره سازماندهي این علم گفت: تلاش هاي مثبتي در این زمینه در مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی انجام گرفته و بسياري از منابع علم كلام گردآوري و تجميع اطلاعات شده و در قالب هاي مختلف (كتابخانه ديجيتال نرم افزار و كتاب)در اختيار كاربران قرارگرفته است.

واردي بيان داشت: در مرکز، علم كلام را براساس اصطلاحنامه پي ريزي كرديم. تمام اصطلاحاتي كه در ارتباط با علم كلام وجود دارد گردآوري و ذخيره سازي شد و ارتباط معنايي میان آنها مشخض گردید و در قالب يك مجموعه اي دو جلدي به نام اصطلاحنامه كلام اسلام تدوین شد.

وی ضمن اشاره به روشهای نمایه سازی به دو صورت پیوسته و ناپیوسته گفت: مهمترين و اصلي ترين مراحل نمايه سازي، تحليل مفهومي و ترجمه است. در مرحله تحليل مفهومي، تحليل اينكه كه نويسنده چه نظري دارد و چه موضوعي را بيان مي دارد انجام مي گيرد و در مرحله ترجمه، تبديل مفاهيم اصطلاحات به توصيفگرها انجام می گیرد كه چه اصطلاحاتي را براي موضوع بكار مي گيرند.

در پایان طاهري با برقراري ارتباط بين رويكردهاي دانش مداری و نمايه سازي توضيحاتي را بيان داشت: در نمایه سازی انساني، فردي کار استخراج اصطلاحات و مفاهيم يك حوزه را بر عهده دارد اما نمايه سازي ماشيني اینطور نیست که نمونه آن در موتورهاي كاوش وجود دارد. در مركز اطلاعات بين اصطلاحات ارتباط برقرار شده و از روش پس همارا استفاده مي شود. يعني معنا بخشي نظام در مرحله بازيابي باعث شناخت بيشتر كاربر شده و استفاده از پیوندها گامي در جهت معنا بخشي محسوب می شود.

نظامي در ایان گفت: لازم است در ذخيره و بازيابي شكلي مفاهيم، به مفهوم نويسه گرداني به جاي ترجمه محض توجه شود. همچنین نظام هاي اصطلاحنامه اي در موتورهاي جستجو باید حاکمیت یابند. نکته مهم این مسأله است که در برخي نظام ها از پیوندها استفاده مي شود ولي نظام درختواره ای حاكم نيست.

نشست مذکور روز جمعه مورخ 23 اردیبهشت 1390 در کارنامه نشر سرای اهل قلم بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران از ساعت 16 تا 18 برگزار شد.

خبرنگار: فاطمه محمدمرادی