داخلی
»مطالب کتابداری
»گزارش
چهار ضلعی پرستیژ: كتاب، كتابخانه، مخاطب، كتابدار
به گزارش خبرنگار لیزنا، نشست تخصصی با عنوان «چهار ضلعی پرستیژ: تحلیلی بر وضعیت اجتماعی کتابداری و اطلاع رسانی» روز دوشنبه 30 آبان 1389 به مناسبت هفته کتاب با حضور دکتر محسن حاجی زین العابدینی، عضو هیات علمی مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی، توسط انجمن کتابداری و اطلاع رسانی استان قم با همکاری انجمن علمی دانشجویی کتابداری دانشگاه قم در تالار اندیشه دانشگاه قم برگزار گردید.
دکتر حاجی زین العابدینی، سخنران این مراسم، ابتدا به موضوع مورد بحث اشاره کرده و ضمن یادآوری نگرش‌های متفاوتی که در این زمینه وجود دارد، بیان کرد: "بسيار پيش آمده است كه در جايگاه استاد، كتابدار، دانشجو اظهار ناخرسندي و گلايه‌هايي در باب اهميت، جايگاه و موقعيت رشته و حرفه خود يعني كتابداري و اطلاع‌رساني بشنویم. تلاش ما براي پاسخ‌دهي به این چالش نيز تازگي نداشته است. اين موضوع سوژه‌اي نخ‌نما و قديمي است و تلاش‌هاي فراوان براي پاسخ به آن نيز ثمر‌بخش نبوده، چرا كه خيلي از فاكتورهاي مداخله‌گر آن چنان ريشه دوانيده‌اند كه به اين سادگي و سرعت امكان بركندن و اصلاح آنها نيست. اما تكليف ما چيست؟ آيا بايد دست روي دست بگذاريم و حجت را تمام بدانيم، يا اينكه برخيزيم و اقدامي بكنيم. قدر مسلم، ما شق دوم را بر‌گزيده‌ايم و همين كه اينجا هستيم و اينها را مي‌خوانيم و گوش مي‌كنيم، خود بهترين دليل براي نيت اقدام‌طلبانه و درمان‌خواهانه ما به شمار می رود. "
در ادامه عضو هیات علمی مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی، چهار عامل اصلي اثرگذار بر وضعيت اجتماعی کتابداری را مطرح نمود و گفت:"عواملي كه به نظر مي‌رسد بر موقعيت اجتماعي كتابداري و اطلاع‌رساني اثرگذار باشند، عبارتند از: كتاب، كتابخانه، مخاطب، كتابدار؛
تمامي عوامل فوق، در بستري مهم به نام جامعه به حيات و تعامل و تضاد مي‌پردازند و دنياي كتابداري را شكل مي‌دهند:
"«كتاب (يا به تعريف عام آن منبع اطلاعاتي)»، آنچه ما به عنوان حرفه‌مندان كتابدار با آن سروكار داريم و به واقع ابزار و مايه اصلي كار ماست كتاب است. حكايت كتابخانه، كتابدار و كتاب به مثابه مغازه‌اي مي‌ماند كه مشتريانش دائم سراغ اجناس مرغوب را مي‌گيرند و مغازه‌دار هم هميشه در تلاش است كه جنس مطلوب مشتريانش را تامين كرده و به اصطلاح "جنس جور" تحويل مشتري بدهد. البته كيفيت كتاب و كشش و گيرايي آن را نمي‌توان تنها عامل رونق كار كتابخانه برشمرد، چرا كه "كتاب معشوقي است كه عاشق مي‌خواهد " و بايد انگيزه و كششي براي مطالعه و استفاده از آن وجود داشته باشد. بايد هر دوي كفه اين ترازو به نوعي همسنگ باشند تا چرخ‌ها درگير شده و حركت دانش به جريان افتد."
وی افزود: "«كتابخانه»، حلقه ارتباطي زنجيره پديد‌آور، كتاب، كتابخوان و جامعه است. به عنوان پايگاهي فرهنگي، عمل مي‌كند و همه‌ي چيزهاي نيك نويسنده خوب را، كه همان انديشه‌هايش باشد، مي‌گيرد و در اختيار خواننده نيك‌پسند مي‌گذارد. اما در اينجا بر يكي از اصلي‌ترين آنها كه بر موقعيت اجتماعي كتابداري اثرگذار است يعني "خدمات" تاكيد مي‌كنيم. آنچه مخاطب از كتابخانه طلب مي‌كند، خدمات مطلوب است."
زین العابدینی در ادامه درخصوص «مخاطب» گفت: "مخاطبي كه به نياز اطلاعاتيِ مسجل رسيده، پرسشگر است و مانند گرسنه‌اي كه به دنبال غذاست، اطلاعات را در هر كجا رصد كرده و دنبال مي‌كند و اين حالت او، همه عوامل از جمله كتابخانه و كتابدار را تحت‌الشعاع قرار داده و به‌گونه‌اي با خود همسو مي‌كند. هر چه عمق خواست‌ها و نيازهاي مخاطب بيشتر باشد، خواهندگي و جويندگي او بيشتر بوده و پاسخ‌گويي كتابخانه نيز بايد جدي‌تر و عميق‌تر باشد. "
«كتابدار» ضلع چهارمی بود که دکتر محسن حاجی زین العابدینی درباره آن اذعان داشت: "اما ضلع چهارم و به نوعي اصلي اثرگذار بر موقعيت اجتماعي كتابداري و اطلاع‌رساني، كتابدار است. اين ضلع مهم، به عنوان عاملي انساني، كه بر خلاف همه ابزارها و مواد ديگر، واجد شعور و انديشه است، خود را مسئول مي‌داند. يعني به او ياد داده‌اند كه مسئول باشد. تمامي درس‌ها، آموزه‌ها و نوشته‌هاي دوره‌هاي مختلف تحصيلي، تماما بر اين نكته تكيه داشته‌اند كه كتابدار مسئول است. مسئول كمك به انديشه‌ورزي و خردمحوري جامعه. مسئول ترويج انديشه‌هاي ناب درون كتاب‌ها. مسئول سامان دادن به دانش‌ها و مضبوط كردن آنها و چيدن با سليقه آنها در ظرف كتابخانه و تعارف آنها به خواهندگان علم"
وی در ادامه اظهار داشت: "تمامی آنچه ذکر شد، یعنی عوامل چهارگانه کتاب، کتابخانه، مخاطب و کتابدار، همه در بستری به نام «جامعه» شکل گرفته و باهم تعامل می‌کنند. اما آنچه مد نظر ماست، تاثیر و تاثراتی است که به عنوان عامل مخل از جامعه به حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی نفوذ کرده و بر نقش و موقعیت آن تاثیر می‌گذارد. هر چه درجه فرهیختگی و توسعه یافتگی یک جامعه بیشتر باشد، خودبخود از سطح نیازهای اولیه‌ای چون خوراک و پوشاک و امنیت فراتر رفته و به سطح و حدی که کتابداری در آنجا جای دارد، یعنی مرحله بلوغ و خلاقیت می‌رسد. در چنین جامعه‌ای است که مسائل کتابداری و اطلاع‌رسانی، بدون ضرب و زور و خواهش و تمنا، شان و جایگاه دارد."
عضو هیأت علمی مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی در پایان با تاکید بر اینکه پرداختن به چنین مباحثی لازم است،گفت: "اولین گام در درمان بیماری این است که وجود بیماری را انکار نکرده و حقیقت آن را بپذیریم. باید مرد و مردانه کلاه خود را قاضی کنیم و برخلاف عادت مالوف کتابداران، مبنی بر تعریف و تمجید از خود، درد را و بعد درمان را بیابیم. ما باید ابتدا بپذیریم که یک جای کار مشکل دارد و کاستی‌های موجود است که حال و روز ما چنین است. و این درمان‌طلبی، باید به دور از هر گونه احساس‌گری و منفی‌بافی و خود کوچک‌بینی باشد. بلکه با واقع‌بینی عالمانه باید پذیرفت که دردی هست و برای درمان این درد باید به حکیمی حاذق پناه برد تا سر منشا درد را تشخیص دهد. آنگاه درمان به مراتب آسان‌تر خواهد بود."
در بخش پایانی همایش، پرسشهای حاضرین مطرح گردید که از طرف سخنران بحث و تبادل نظر انجام شد.
خبرنگار: نیره خداداد شهری
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.