همایش «پشتیبانی نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای، صداقت و یا تضاد در گفتار و عمل» برگزار شد

به گزارش خبرنگار لیزنا، همایش «پشتیبانی نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای، صداقت و یا تضاد در گفتار و عمل»، از ساعت 8 روز چهارشنبه 28 دی در سالن کاخ واقع در شهر کرمان با قرائت قرآن و اجرای سرود ملی آغاز شد.

در این همایش سید ابراهیم عمرانی، سرپرست مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران (ايرانداک)، درخصوص موضوع «آنچه کاربران ما می خواهند» یا به عبارت کاملتر و درست تر «برای رسیدن به آنچه کاربران ما می خواهند به ملزومات تاره ای نیاز داریم» به ایراد سخنرانی پرداخت.

وی مشکل اساسی کتابداران را اکتفای آنها به کامپیوتر خود، و غافل ماندن از نگاه کاربر دانست و افزود: "با توجه به اینکه تجربه در تمام دنیا نشان داده که کتابداران بیشتر درگیر کار و مسائل فهرست نویسی هستند درحالی که کاربران صرفا می خواهند در حوزه اطلاعات مورد نیاز خود به نتیجه برسند؛ لذا این طرز کار صحیح به نظر نمی رسد."

عمرانی گفت:" ما کتابداران در حال حاضر با یک رقیب سرسخت به نام «وب» روبرو هستیم که از این پس بایستی با نگاه به این رقیب کارمان را ادامه دهیم و با فکر ادامه تفکر فهرست نویسی فقط خودمان را گول خواهیم زد و لازم است توجه کنیم که برای رسیدن به آنچه که الان نیاز دنیاست، باید به مخاطب شناسی توجه کنیم."

وی بیان داشت: "ملزومات مورد نیاز فقط منابع دیجیتالی، وجود یک نرم افزار و بانکهای اطلاعاتی نخواهند بود بلکه بایستی زیرساختها را بنا کرد. داشتن نیروی انسانی کارآمد، ساز و کارهای مدیریتی که بتواند شما را به کتابخانه دیجیتال برساند ضروری است. کتابخانه دیجیتال یک مجموعه مدیریتی است و هدف کتابخانه دیجیتال هیچ فرقی با کتابخانه سنتی ندارد."

سید ابراهیم عمرانی اظهار داشت: "رئوس منابع، نیروی انسانی و ... همیشه بوده و هست ولی همه اینها دچار تحول شده است. ما با شیء اطلاعاتی روبرو هستیم. منبع ما تغییر شکل داده، اما کتابداران ما تغییر شکل نداده اند."

وی گفت: "تامین اطلاعات مناسب در زمان مناسب برای فرد مناسب، هدف ماست. در قدیم زمان مناسب زمان کار کتابخانه بوده و فرد مناسب عضو کتابخانه بوده است،  در حال حاضر فرد مناسب معلوم نیست، کیست و کجاست؟ "

عمرانی بیان داشت: "کتابخانه دیجیتال فارغ از زمان و مکان بوده و مجموعه ای از پیوندها و اشتراک دانش است. مجموعه سازی بسیار قوی، دسترسی قوی تر، ایمنی و حفاظت بیشتر، مخاطبین بیشتر ، ترغیب به تولید دانش جدید، یکپارچه سازی و همسو شدن فناوری اطلاعات و ...  را باید در نظر بگیریم. کتابخانه دیجیتال یک مجموعه ساز و کار است. این کار فقط نوشتن بانک اطلاعاتی نیست پروتکل ها و استانداردهای فراداده باید در آن مدنظر قرار گیرد. فراداده باید با داده حرکت کند. انسان منابع و فناوری سه بعد کتابخانه دیجیتال هستند که هیچ یک بدون دیگری نمی تواند باشد و نمی توان هیچ یک از آنها را بر دیگری ترجیح داد."

وی افزود: "باید ساز و کار کتابخانه دیجیتال به گونه ای باشد که ماشین یا انسان بتواند دیتا (Data) بر دارد. باید به سمت فهرست های نسل جدید برویم که کاربری را آسان کنیم؛ فهرست هایی که قابل تعامل و پاسخگو بوده و حاضر به داد و ستد اطلاعات با شبکه و کاربر باشد و از رابط کاربری ساده و خوش دست برخواردار باشد."

ابراهیم عمرانی اظهار داشت: "باید در بخش امانت کتابخانه ها بهترین کتابداران را بگذاریم. باید بهترین فهرست ها را در کتابخانه دیجیتال بگذاریم. بزرگترین رقیب ما وب است. با تفکرات 7.5 در 12.5 سانتی متر به جایی نمی رسیم."

وی افزود: "نزدیکتر شدن کتابداران و رایانه کاران در ایجاد تعامل با کاربران و آفریدن محیطی باز راه چاره می باشد. فهرست ها را به ساختارهای وبی باید نزدیک کنیم. موتورهای جستجویمان را باید به بهترین ها نزدیک کنیم. در وب ربط های بدست آمده از نتایج اغلب بی ربط اند و واقعا وقت تلف می کنند. نمونه های فهرست های قبلی را به صورت کارت برگه و همچنین رکوردهای مارکی را نیز دیده ایم؛ با نگاه به شمایل یک رکورد FRBR می بینید که با یک شکل بهتر روبرو هستیم و اشکالات قدیمی را نیز نداریم."

عمرانی در ادامه با اشاره به سالم بودن داده های فعلی در کتابخانه های ما بیان کرد: "سالهاست که پایگاه ارجاعات (پدر) وجود دارد و کتابخانه ها از امکان ایجاد ارجاعات در پایگاه خود و امکان استفاده از دوبلین برخوردارند. اما سوال اینجاست که چند درصد کتابخانه ها از این امکان استفاده می کنند؟ ما برای رسیدن به فهرست های مورد نظر خود نیاز به یک محیط جدید داریم، نیاز به یک نرم افزار با مدل مفهومی داریم. بسیاری از روابطی که در FRBR  تعریف می شود روابط موجودیت است. بسیاری از داده ها در کتابخانه ملی در قسمت یادداشت وارد می شوند که بعدها برای انتقال به FRBR دچار مشکل خواهیم شد. تبدیل دیتا نکته مهم بحث تعامل در کتابخانه دیجیتال است."

سید ابراهیم عمرانی با بیان  این مطلب که کتابخانه دیجیتال یک محیط گفتگو و تعاملی است به سخنان خود پایان داد.

در ادامه همایش مهندس احمد محمدزاده، مدیرعامل شرکت نرم افزار و سخت افزار ایران (نوسا)، به ارائه تعریفی از اطلاعات، محتوا و دانش پرداخت.

وی با اشاره به اینکه بحث ما فلسفی نیست بلکه ما در فضای ساختار اطلاعاتی صحبت می کنیم درخصوص محتوا گفت: "بطور مثال محتوای یک کتاب آن چیزی است که درون کتاب است که توسط دانشمندان و نویسندگان نوشته می شود؛ در سیستم های مکانیزه سیستم نگهداری منابع دیجیتال REPOSITORY گفته می شود، سیستم نگهداری منابع دیجیتال جهت نگهداری محتوا است و جستجوی تمام متن در محتوا و نمایش محتوا را به عهده دارد."

محمدزاده افزود: "محتوا حتی اگر تمام متن نیز باشد به تنهایی قابل جستجو نیست و مفید نخواهد بود، باید جهت دسترس پذیری منابع آنها را فهرست نویسی کنیم؛ یعنی تولید اطلاعات می کنیم.

وی تاکید کرد: "یکی از وظایف کتابداران تولید اطلاعات برای نگهداری اطلاعات از روی محتواست".

محمد زاده گفت: "در سیستم بانک اطلاعاتی کتابخانه هنگامی که امکان جستجوی متنی در اطلاعات و امکان نمایش اطلاعات را مهیا کنیم کتابخانه دیجیتال خواهیم داشت. کتابخانه دیجیتال هیچ ربطی به سیستم دانش و جستجوی دانایی ندارد، بلکه با ایجاد ارتباط بین المانهای اطلاعاتی و محتوا، دانش بوجود می آید. دانش وجود خارجی ندارد. هرچه اطلاعات بیشتر، روابط گسترده تر و ساختاریافته تر، و توانمندی بیشتر باشد؛ دانایی بیشتر می شود."

سپس محمدزاده به معرفی پروژه Nosa Books  پرداخت و بیان داشت: "در Nosa Books منابع فارسی و لاتین در کنار هم قرار گرفته شده اند و قابل بازیابی هستند و در آن می‌توان مشخصات کتاب، متن کامل یا خلاصه، محل نگهداری کتاب و غیره را مشاهده کرد.

وی افزود: "در این پروژه اطلاعات کتابهای لاتین از کتابخانه کنگره و کتابخانه ملی پزشکی آمریکا، اطلاعات مربوط به محتوا از Google Books، و همینطور اطلاعات معنایی از ویکیپدیا استخراج شده است. همچنین اطلاعات کتابهای فارسی از کتابخانه ملی ایران، اطلاعات معنایی آن از ویکیپدیای فارسی و اطلاعات مربوط به محتوا را خود شرکت نوسا با همکاری ناشران در حال تهیه می کند. از طریق Nosa Books آرشیو کتابها  قابل جستجو و متن کامل کتابها در دسترس قرار دارد."

در ادامه مدیر عامل شرکت نوسا در خصوص  پورتال های سیمرغ و  نوسا سخن گفت: " به دلیل وجود پورتال های OPEN SOURCE و هزینه زیاد مربوط به نوشتن و به روز رسانی آنها، و نیاز به داشتن مدیریت قوی و مقایسه شدن مداوم پورتال ها با یکدیگر توسط کاربرها، شرکت نوسا تصمیم گرفت که از پورتال های OPEN SOURCE  که 90 درصد آنها رایگان هستند استفاده کند با انتخاب پورتال DotNetNuke  کار خود را آغاز کردیم، و به دلیل استفاده از یک پورتال رایگان، پورتال نوسا نیز بصورت رایگان در اختیار کاربران قرار می گیرد."

وی درخصوص کارکردهای پورتال کتابخانه بیان کرد: "پورتال و شکل ظاهری سایت کتابخانه ها باید زیبا و شکیل باشد چرا که مراجعه کنندگان به سایت کتابخانه ها مراجعه می کنند و آنجا را می بینند."

محمد زاده در ادامه درخصوص موضوع «پشتیبانی نرم افزارهای کتابخانه ای صداقت و یا تضاد در گفتار و عمل» سخنرانی کرد و اظهار داشت: "وقتی شرکتی طراحی نرم افزار می کند چه سیاست و استراتژی ای می چیند؟ طراحی برمبنای فروش، طراحی برمبنای خدمات استراتژی شرکتهاست. در ساختار طراحی برمبنای فروش اصل بر مبنای تولید محصولی با کیفیت بالاست که از فروش آن درآمد حاصل می شود نه از طریق خدمات، اما در طراحی برمبنای خدمات، کالای با کیفیت تولید نمی شود و قیمت کالا ارزان تر می شود و بعدا در عمل نیاز به پشتیبانی خواهد داشت که شرکت از طریق خدمات پشتیبانی درآمد کسب می کند."

وی افزود:"در روش اول سیاست برآن است که نرم افزاری تولید شود که دچار مشکل نشده و نیاز به پشتیبانی نداشته باشد که این موجب عدم وابستگی کاربر و بروز خطای کمتر در نرم افزار می شود. نرم افزار بایستی توسط تولیدکننده به خوبی تست شود. اما وقتی طراحی بر مبنای خدمات صورت می گیرد، موجب وابستگی شدید کاربر، تحمیل هزینه های پشتیبانی به موسسات وعدم استقلال کاربر و ... خواهد بود."

مهندس محمدزاده در ادامه ضمن اشاره به سیستم ها و شبکه متمرکز اطلاعاتی راه دور برای کتابخانه اقماری و وابسته گفت:  "در حال حاضر برای ایجاد شبکه متمرکز اطلاعاتی ضرورت دارد که برای کتابخانه های اقماری با یک نسخه نرم افزار، کل مجموعه کتابخانه های اقماری و وابسته به یکیدیگر تحت پوشش قرار گیرند"

سپس مدیر عامل شرکت نوسا به معرفی طرح های  قاف و سام سیمرغ پرداخت و بیان داشت:" کتابخانه های کوچک همان امکاناتی را لازم دارد که کتابخانه بزرگ به آن نیازمند هستند با این تفاوت که کتابخانه کوچک بودجه لازم جهت خرید نرم افزار را ندارد اما راه حل این مشکل ارائه یک نرم افزار محدود نیست راه حل این مسأله استفاده از سرویس به جای خرید نرم افزار با امکانات محدود می باشد."

وی افزود: "با اجرای طرح های قاف و سام و ایجاد یک سرور در شرکت، امکان ارائه سرویس ها را به مراکز مختلف ایجاد کرده ایم که این امر تا حدود بسیار زیادی هزینه های مراکز را کاهش می دهد در واقع مراکز بجای خرید نرم افزار آن را اجاره می کنند."

همایش «پشتیبانی نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای، صداقت و یا تضاد در گفتار و عمل » پنجمین همایش از مجموعه همایش های سراسری و منطقه ای نوسا در سال 90، با حضور پژوهشگران، کارشناسان، دانشجویان و علاقمندان و دست‌اندرکاران حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی و علوم اطلاعات (IT) در ساعت 12 به کار خود پایان داد.

خبرنگار: زهره عبدی