مهمترین مشکل حال حاضر کانون توسعه فرهنگی کودکان، شرایط بد اقتصادی است

فرمهر منجزی، از بانیان کانون توسعه فرهنگی کودکان، در خصوص ایده شکل گیری این کانون به خبرنگار لیزنا گفت: ایده شکل گیری کانون توسعه فرهنگی کودکان، متعلق به خانم منیر همایونی است. ایشان سالیان سال است که فعالیت های فرهنگی و اجتماعی دارند. مدتی هم دبیر انجمن حایت از حقوق کودک بودند. ایشان از سال 79 راه اندازی کانون توسعه فرهنگی را آغاز کردند، که پس از اخذ مجوز در سال 80 شروع به فعالیت کرد.

منجزی ادامه داد: کانون توسعه فرهنگی کودکان، سازمانی غیردولتی و عام المنفعه است که با هدف گسترش فرهنگ و هنر، اخلاق دینی و دانش عمومی در روستاها و مناطق محروم تأسیس شده است.

وی در خصوص اهداف این کانون اظهار داشت: با توجه به اینکه در روستاها به جز مدارس دولتی هیچ امکان دیگری برای کودکان وجود ندارد، این کانون اهم فعالیت خود را بر تأسیس و تجهیز کتابخانه در روستا استوار کرد. با ایجاد یک کتابخانه در روستا نه تنها کتاب به دست بچه ها و بزرگترها می رسد، بلکه تحولی در روستا ایجاد می شود. در واقع کتابخانه، مرکزی فرهنگی می شود برای کتابخوانی، گردهمایی، تبادل نظر، کارگروهی، و فعالیت های هنری و خلاق. به این ترتیب ما به هدف نهایی خود، مبنی بر بالا بردن سطح آگاهی و توانمندی می رسیم.

وی در خصوص تاریخچه فعالیت کانون مبنی بر راه اندازی و تجهیز کتابخانه ها، بیان کرد: هسته اولیه گروه کتابخانه های کانون توسعه در آبان ماه 1380 شکل گرفت. در جلسات اولیه آیین نامه تأسیس کتابخانه ها و برنامه فعالیت های کتابخانه ای تدوین شد. درباره مشخصات ساختمان کتابخانه ها و وسایل مورد نیاز آن صحبت شد و به این نتیجه رسیدیم که هر کتابخانه باید ساختمانی با حداقل 4 اتاق باشد. اتاق مخزن کتاب؛ اتاق سمعی- بصری؛ اتاق مطالعه؛ و اتاقی مختص به کودکان.

منجزی اضافه کرد: همچنین در این کمیته تصمیم گرفتیم به کتابخانه های متفرقه، از جمله کتابخانه های مدارس، یا کتابخانه های خانگی، مساجد و ... نیز کتاب کمک کنیم.

وی در خصوص نحوه ی مکان یابی جهت تأسیس کتابخانه تصریح کرد: شیوه کار ما برای راه اندازی کتابخانه، به این شکل بوده و هست که ابتدا تقاضا از طرف اهالی آن روستا یا شورای روستا به دست ما می رسد. بدین معنا که راه اندازی کتابخانه در روستاها، با درخواست اهالی صورت می گیرد و ما جایی می رویم که خودشان نیاز به کتابخانه را احساس کرده باشند. سپس ما اطلاعات لازم از جمله جمعیت روستا، دوری آن روستا از شهر، تعداد روستاهایی که کودکانشان به آن روستا می آیند، امکانات آموزشی روستا و ... را از آنان می خواهیم و بر اساس بودجه موجود فعالیت مان را برای راه اندازی آن کتابخانه شروع می کنیم.

منجزی ادامه داد: در این راستا ابتدا کارشناسان کانون توسعه، سفری برای بررسی محل و انتخاب مکانی برای کتابخانه، انجام می دهند. خانه ای مناسب انتخاب و اجاره می شود یا سازمانی مکانی را برای مدتی در اختیار می گذارد.

وی در خصوص نحوه گزینش منابع برای این کتابخانه ها تصریح کرد: برای تجهیز کتابخانه ابتدا کارشناسان کانون توسعه که همه افراد داوطلب هستند و رشته کاری شان ادبیات کودک است، کتاب های مناسب را شناسایی و خریداری می کنند. کارشناسان با توجه به شناختی که از روستا و از ادبیات کودک دارند کتاب ها را انتخاب می کنند. کتاب های خریداری شده که در ابتدای راه و برای راه اندازی حدود 1000 جلد است، پس از فهرست کردن ارسال می شود.

فرمهر منجزی پیرامون نحوه انتخاب کتابدار برای کتابخانه ها بیان کرد: همزمان با انجام مراحل تجهیز کتابخانه و ارسال منابع، گروهی هم به آن روستا رفته با مسئولان محلی مثل مدیر مدرسه یا رئیس آموزش و پرورش یا شورای روستا تماس می گیرند و درخواست می کنند یکی از اهالی روستا را انتخاب کنند. معمولا همیشه چند نفر داوطلب این کار هستند. از میان داوطلبان سه یا چهار نفر انتخاب می شوند و برای دیدن دوره آموزش کتابداری به مرکز استان می روند و در مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دوره اولیه کتابداری و کار با کودکان را فرا می گیرند. کتابداران در این دوره کتابداری، قصه گویی، ساختن کار دستی و عروسک سازی را در کانون پرورش فکری یاد می گیرند.

وی افزود: کتابخانه های کانون، صرفا کتابخانه کودک نیست، کتابخانه ای عمومی است و فعالیت های متنوعی در قالب گروه های کتابخوانی انجام می شود، اما مبنای فعالیت های ما کودکان هستند چراکه اگر علاقه به کتاب در کودکان نهادینه شود، بسیاری از مشکلات آتی برطرف خواهد شد.

منجزی اضافه کرد: گزارش‌گیری از کتابخانه ها نیز، به صورت ماهانه و در قالب فرم هایی که کتابدار موظف به تکمیل آن است، انجام می شود. اطلاعاتی چون تعداد مراجعان، گروه های سنی، برنامه های جنبی انجام شده، میزان استقبال، کتاب مورد درخواست کتابدار و اعضا، از طریق این گزارش ها فراهم می شود. کتابهای درخواستی نیز، پس از بررسی و تأیید ارسال خواهد شد. بیشتر منابع، کتاب های رده سنی کودک و نوجوان، ادبیات جهان، کتب علمی، محیط زیست و ایران شناسی است.

فرمهر منجزی مهم ترین مشکل حال حاضر کانون توسعه فرهنگی کودکان، را شرایط بد اقتصادی دانست و گفت: با توجه به اینکه فعالیت های کانون با حمایت های مردمی شکل گرفته است، در حال حاضر که وضع اقتصادی روز به روز بدتر می شود، کمک ها هم کمتر شده است. حتی در مورد خودمان به عنوان دست اندرکاران کانون، باید بگویم که اوایل، ما 4 الی 5 بار در سال به این روستاها سر می زدیم تا علاوه بر اینکه از نزدیک شاهد چگونگی فعالیت کتابخانه ها باشیم، کارگاه ها و برنامه های جنبی نیز برگزار کنیم. با توجه به اینکه این کار داوطلبانه صورت می گرفت، بدیهی است که با این شرایط اقتصادی، سفر ها کاهش می یابد. بعلاوه کمک های مردمی نیز، کمتر شده است. پیش از این افراد بیشتری به صورت داوطلبانه همکاری داشتند، اما در این شرایط بدیهی است که کسی که زمانی برای کار کردن دارد، ترجیح می دهد درآمدی به ازای آن داشته باشد.

گفتنی است، کانون توسعه فرهنگی کودکان تاکنون 15 کتابخانه روستایی راه اندازی کرده و شانزدهمین آن نیز، در روستای چایکندی تبریز به زودی افتتاح می شود. این کتابخانه ها عبارتند از:

کتابخانه روستای خًنگ، بیرجند: این کتابخانه در بهمن ماه 1380 تأسیس شد و در حال حاضر حدود 3500 جلد کتاب، تعدادی نوار ویدئویی و سی دی آموزشی و 85 عضو دارد. اکثر این اعضاء دانش آموز، و حدود 20 درصد آنان را بزرگسالان تشکیل می دهند. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان آموزش به کودکان کم توان ذهنی، تشکیل کارگاه های قالی- تابلوبافی و گلسازی برای زنان روستا و جمع آوری گیاهان دارویی به کمک گروه های دانش آموزی اشاره کرد.

کتابخانه دارالشفاء، بیرجند: این کتابخانه در بهمن ماه 1380 در بخشی از مؤسسه خیریه دارالشفاء فاطمه زهرا (س) واقع در مجله چهاردرخت بیرجند تأسیس شد. در حال حاضر این کتابخانه دارای 536 عضو و حدود 3500 جلد کتاب است. از فعالیت های خاص این کتابخانه، می توان به استفاده از هنرمندان محلی برای آموزش هنرهای معرق، خطاطی، نقاشی- خط و تشکیل کلاس های تابستانی اشاره کرد.

کتابخانه روستای اورامان تخت، سنندج: این کتابخانه شهریور 1382 شروع به کار کرد و در حال حاضر 4388 جلد کتاب، حدود 70 نوار و سی دی آموزشی، و 528 عضو دارد. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان، به سفالگری، ساختن عروسک های نمایشی و جمع آوری و تفکیک زباله ها و آموزش حفاظت محیط زیست به کمک گروه های دانش آموزی و تشکیل کلاس های سوادآموزی اشاره کرد.

کتابخانه روستای خور، بیرجند: این کتابخانه در مرداد 1382 تأسیس شد، و در حال حاضر 3100 جلد کتاب، تعدادی نوار ویدئویی و سی دی آموزشی، و 355 نفر عضو دارد. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان به تشکیل کلاس های خوشنویسی و معرق به مربیگری معلمان داوطلب آموزش و پرورش و درختکاری اشاره کرد.

کتابخانه روستای گلین، سنندج: این کتابخانه در آبان 1382 راه اندازی شد و در حال حاضر 3943 جلد کتاب، 59 حلقه نوار ویدئو، 46 دی وی دی، 28 حلقه نوار صوتی،  و 442 عضو دارد. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان به آموزش اعضای بی سواد و کم سواد به کمک نهضت سوادآموزی سنندج، جمع آوری و تفکیک زباله ها، آموزش حفاظت محیط زیست به کمک گروه های دانش آموزی، و تشکیل انجمن شعر و ادب اشاره کرد.

کتابخانه روستای دهک، نهبندان، مرز بین استان خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان: این کتابخانه در اسفند 1382 راه اندازی شد و در حال حاضر حدود 3400 جلد کتاب، تعدادی نوار ویدیویی و سی دی آموزشی، و 720 نفر عضو دارد.از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان به تشکیل کارگاه های محیط زیست، درختکاری و ایجاد فضای سبز در محوطه جلو کتابخانه، تشکیل گروه های شاهنامه خوانی، برگزاری جلسات مداوم مطالعه ادبیات کهن، کتاب های دینی، بهداشتی و زیست محیطی اشاره کرد.

کتابخانه روستای بفروئیه، میبد: این کتابخانه اردیبهشت 1383 راه اندازی و در حال حاضر حدود 4500 جلد کتاب، تعدادی نوار ویدئویی و سی دی آموزشی، و 870 عضو دارد. از فعالیت های خاص کتابخانه می توان به، تشکیل گروه شاهنامه خوانی، برگزاری اردوهای آموزشی، برگزاری کلاس های زبان انگلیسی و خیاطی برای دانش آموزان راهنمایی، دبیرستان و بزرگسالان اشاره کرد.

کتابخانه روستای فهرج، بم: پس از زلزله بم در دی ماه 1381 کانون توسعه فرهنگی کودکان، سه کتابخانه چادری در مناطق زلزله زده تأسیس کرد و پس از یک سال، تجهیزات آن ها را برای تأسیس یک کتابخانه روستایی به روستای فهرج در 60 کیلیومتری شهرستان بم انتقال داد. کتابخانه فهرج در حال حاضر 3200 جلد کتاب، تعدادی نوار ویدئویی و سی آموزشی، و 668 عضو دارد. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان به تشکیل گروهی برای تهیه هفته نامه کتابخانه، درختکاری و ساختن فضای سبز کتابخانه، جمع آوری گویش های محلی، تشکیل گروهی برای تحقیق درباره گیاهان و جانوران بومی اشاره کرد.

کتابخانه روستای گنجه، رودبار: این کتابخانه از سال 1384 شروع به کار کرد و هم اکنون بیش از 3700 جلد کتاب، 100 حلقه سی دی، تعدادی نوار ویدئویی، و 167 عضو دارد.

کتابخانه روستای حاجی آباد، بیرجند: این کتابخانه در سال 1385 تأسیس شد و در حال حاضر 1792 جلد کتاب، تعدادی نوار ویدئویی و سی آموزشی، و 429 عضو دارد. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان به تشکیل کارگاه قصه نویسی، برگزاری اردوی تابستانی با همکاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بیرجند، و آموزش شطرنج برای کودکان اشاره کرد.

کتابخانه روستای کلنگانه، لرستان: این کتابخانه شهریور 1386 آغاز به کار کرده و در حال حاضر 2980 جلد کتاب، تعدادی سی دی، نوار صوتی و فیلم، و 373 نفر عضو دارد. کارگاه  های نقاشی و کاردستی، آموزش قرآن، مشاوه با مادران، کتابخوانی، شاهنامه خوانی و نمایش، از فعالیت های انجام شده در این کتابخانه بوده است.

کتابخانه روستای آفریز، قائن: این کتابخانه از شهریور 1386 شروع به کار کرد و در حال حاضر 3000 جلد کتاب، تعدادی نوار و سی دی آموزشی، و 386 عضو دارد. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان به قصه گویی، کتابخوانی، آموزش کامپیوتر، اشاره کرد.

کتابخانه روستای آبادان، ایرانشهر: این کتابخانه خرداد 1387 راه اندازی شد و در حال حاضر 3282 جلد کتاب، تعدادی سی دی و فیلم آموزشی، و 412 عضو دارد. از فعالیت های خاص این کتابخانه می توان به قصه گویی، نمایش خلاق، محیط زیست، بهداشت و گلسازی اشاره کرد.

کتابخانه روستای باباریز، سنندج: این کتابخانه از تابستان 1388 آغاز به کار کرده و در حال حاضر حدود 3000 جلد کتاب، تعدادی فیلم و سی دی، و 410 نفر عضو دارد.

کتابخانه روستای اجبارکلا، آمل:این کتابخانه در تیر ماه 1390 گشایش یافت و در حال حاضر حدود 4000 جلد کتاب و 420 عضو دارد.