داخلی
»مطالب کتابداری
»گفتگو
سواد اطلاعاتی: خودتوانمندسازی یا یادگیری تمام عمر
دكتر مريم نظري؛ مدير توسعه تجاري شركت دانش گستر فرداد و مدير پانل «سواد اطلاعاتي براي خودتوانمندسازي» در دومین کنگره متخصصان علوم اطلاعات، در گفتگو با لیزنا به سوالاتی درباره این نشست و همچنین کنگره متخصصان پاسخ داد.
در ادامه گفتگوی لیزنا با وی را می خوانید:
لیزنا: لطفا خودتان را به اختصار معرفی کنید و (با اشاره به پنلیست ها و موضوع های فرعی) توضیح کوتاهی درباره نشستی که در کنگره دوم خواهید داشت، ارائه بفرمایید.
مریم نظری: تخصصم سواد اطلاعاتي است. به افراد و سازمانها كمك مي كنم تا در بافت فعاليتهاي در دست انجام و اهداف فردي و سازماني شان تشخيص دهند به چه دانش و توانمنديهايي نياز دارند تا بتوانند در نقش و بافت موردنظر عالي عمل كنند و اينكه چگونه با بهترين و مناسب ترين منابع، روشها و ابزارها نيازهاي دانشي و مهارتي خود را تامين كنند و به فرد يا سازماني ورزيده و ارزش آفرين تبديل شوند.
حدود چهار ماهي است كه به عنوان مدير توسعه تجاري شركت دانش گستر فرداد (نماينده شركت بين المللي نالج ايي) مشغول به فعاليتم. كار اصلي ما در اين شركت جهاني سازي سرمايه هاي انساني و دستاوردهاي علمي پژوهشي دانشگاهها و موسسه هاي آموزشي است. ما اين كار را از طريق برگزاري طيف متنوعي از كارگاههاي ظرفيت سازي، تامين محتواي علمي پژوهشي دانشگاهها، در دسترس قرار دادن پلتفورم نشر براي انتشار دستاوردهاي پژوهشي، و برندسازي اساتيد و محققان برتر انجام مي دهيم.
در پانل سواد اطلاعاتي براي ترويج خودتوانمندسازي كه با همكاري و حضور فعال همكاران عزيزم خانم ها دكتر مريم صراف زاده و نرگس خالقي و آقاي دكتر علي حسين قاسمي برگزار خواهد شد قصد داريم تا سواد اطلاعاتي را از اين منظر مورد بحث قرار دهيم: سواد اطلاعاتي به عنوان يك توانمندساز. با ارائه چارچوبي كلي از اين مفهوم به كتابداران كمك مي كنيم تا تجربه هاي ارزشمند خود در اين باره را با ما و همتايانشان به اشتراك بگذارند. در مجموع حول محور موضوعهاي زير بحث چيده شده است:
-- مفهوم سواد اطلاعاتی به عنوان یک توانمندساز
-- ملزومات بهره‌برداری از سواد اطلاعاتی برای خودتوانمندسازی حرفه‌ای توسط کتابداران در انواع نقش‌های محوله + تجربه‌های کتابداران
-- ملزومات ترویج خودتوانمندسازی میان کاربران انواع کتابخانه‌ها + تجربه‌های کتابداران
لیزنا: نظرتان درباره کنگره نخست چیست و نشست کنگره دوم چه تمایز و تشابهی نسبت به نشست سال پیش دارد؟
مریم نظری: كنگره سال قبل در نوع خود بي نظير بود و بسيار مورد استقبال قرار گرفت كه بسيار جاي تقدير و تشكر دارد. اما مانند هر برنامه و رويدادي هميشه جاههايي براي بهبود وجود دارد. به عنوان مثال در كنگره سال گذشته پانلها بيشتر تريبوني بودند براي سخنراني پانليستها تا گوش دادن به تجربه ها، پرسشها، و دغدغه هاي شركت كنندگان.
به ياري خدا امسال قصد داريم اين تركيب را درست تنظيم كنيم تا مفهوم واقعي پانل محقق شود. به نظر من پانل يعني حضور جمعي از متخصصان كه مي توانند خوب و مختصر سر صحبت را درباره موضوع مورد بحث باز كنند، و بعد از آن زمان و فضاي گفتمان را در اختيار شركت كنندگان قرار دهند و به دقت به تجربه ها و دغدغه هاي آنها گوش كنند و طبق دريافتهايشان و با استفاده از تخصص و تجربه شان دو كار انجام دهند:
اول – تجربه هاي شنيده شده شركت كنندگان را دسته بندي و انسجام بخشي كنند.
دوم – بدون حاشيه و به صورت مستقيم به پرسشها و دغدغه هاي شركت كنندگان پاسخ دهند.
با اين اوصاف اگر به فرض 110 زمان اختصاصي يك پنل باشد 10 دقيقه ابتدايي آن بايد صرف طرح بحث شود و مابقي زمان صرف شنيدن تجربه ها و پرسشهاي شركت كنندگان و انسجام بخشي به گفته هاي آنها اختصاص يابد.
شايد وجه اصلي تمايز اين نشست با نشست سال قبل سواد اطلاعاتي اين باشد كه قرار است پانل امسال تريبوني باشد براي كتابداران و شركت كنندگان تا درباره تجربه ها و دغدغه هايشان بگويند و فرصتي باشد براي پانليستها تا از تخصصشان براي پاسخ به دسته بندي تجربه ها و پاسخ به پرسشهاي شركت كنندگان استفاده كنند. به عبارتي قرار است ما بيشتر شنونده و يادگيرنده باشيم تا سخنران.
وجه تمايز ديگر نشست امسال اين است كه در نشست امسال سواد اطلاعاتي را به عنوان يك توانمندساز معرفي خواهيم كرد نه مجموعه اي از مهارتهاي اطلاعاتي. به علاوه بافت سواد اطلاعاتي هم محدود به پروژه درسي و يا نياز اطلاعاتي كاربر براي انجام يك كار تحقيقاتي نمي شود. در پانل سواد اطلاعاتی امسال قصد داریم به وجه ممیزه و وعده لایتغیر سواد اطلاعاتی بپردازيم: خودتوانمندسازی یا یادگیری تمام عمر.
لیزنا: این نشست کنگره چه دستاوردی برای حرفه مندان و متخصصان خواهد داشت و به چه پرسش هایی پاسخ خواهد داد؟
مریم نظری: در این پانل تلاش می‌کنیم تا با پرداختن به چهره‌های کمتر شناسانده شده سواد اطلاعاتی به کتابداران و حرفه‌مندان علم اطلاعات کمک کنیم تا به صورت حرفه‌ای‌تر با شیوه‌های کارآمد یادگیری مستقل و تمام عمر و ترویج این مهم آشنا شوند. یعنی به خود و به کاربرانشان کمک کنند تا در هر موقعیتی شکافهای دانشی و مهارتی‌شان را تشخیص دهند و اين شكافها را با مناسبترین منابع پر نمایند و به این ترتیب وارد فرایند یادگیری تمام عمر شوند. به طور مشخص قصد داريم به طرح پرسش زير بپردازيم:
کتابداران چگونه از سواد اطلاعاتی برای خودتوانمندسازی حرفه‌ای و توسعه کاربران خودتوانمندساز بهره می‌برند؟ چالشهای و راهکارهای آنها در این زمینه چیست؟
به اين ترتيب اميدوارم كتابداران بتوانند با يادگيري مباني كلي خودتوانمندسازي خود راسا وارد فرايند بازآموزي و خودتوانمندسازي شوند و با كسب توانمنديهايي كه آنها را حرفه اي تر مي كنند در نقشهاي موردنظر حرفه اي تر ظاهر شوند و با عملكرد عالي خود، حرفه و كاركردهاي حرفه را به مشتريان بالقوه و بالفعل تخصصشان بشناسند و بازار وسيعتري را به خود جذب نمايند.
لیزنا: برای علاقمند کردن حرفه مندان و متخصصان براي حضور در این نشست چه چیزی می توانید بگویید؟
مریم نظری: باور ما بر این است که کتابداران تجربه‌های بسیار غنی در حوزه ترویج سواد اطلاعاتی دارند لیکن دلیل ضعف در درک مفاهیم عینی سواد اطلاعاتی و نبود پلتفورم مناسبی برای بیان این تجربهها نتوانسته‌اند تجربه‌هايشان را به گونه‌ای درخور به اشتراک بگذارند و به ترویج این مهم در میان همتایان و کاربرانشان بپردازند.
همچنین بر این باوریم که کتابداران به دلیل تجربه زنده و غنی‌شان از کار با کاربر هم با چالشهای پیشرو آشنا هستند و هم – بهتر از هر کسی - راه‌حلهای خلاقانه برای غلبه بر این چالشها را می‌دانند. بنابراین در این پانل تلاش ما این است تا فرصتی را برای تبادل این تجربهها را مهیا کنیم و به شنیده شدن آنها کمک نماییم. پانل سواد اطلاعاتي فرصتي است براي شنيده شدن اين تجربه ها. برای استفاده حداكثري از اين فضاي منحصر به فرد از كتابداران و دغدغه مندان حرفه دعوت مي كنم تا درباره پرسشهای زیر تامل بفرمایند و به گونه اي ساخت يافته و مختصر به بیان تجربه‌هایشان در اين زمينه ها بپردازید تا به ياري خدا بتوانيم به تجربه هاي بيشتر و متنوعتري گوش دهيم:
- در چه کتابخانه‌ای مشغول به فعالیت هستید؟ دانشگاهی؟ عمومی؟ آموزشگاهی؟ تخصصی؟ ملی؟
- در کدام بخش از کتابخانه مشغول فعالیت هستید؟ مجموعه‌سازی؟ سازماندهی؟ امانت؟ مرجع؟ جستجوی اطلاعات؟ مدیریت؟
- نقش اصلی شما در کتابخانه چیست؟
- برای ورزیده عمل کردن در نقش یاد شده به چه دانش و مهارتهایی نیاز دارید؟
- موفق‌های این حوزه در کتابخانه‌های برتر جهان در این نقش چه ویژگیها و توانمندی‌هایی دارند؟
- این توانمندی‌ها را از طریق چه منابعی کسب می‌کنید؟ یا فکر می‌کنید از طریق چه منابعی دست‌یافتنی هستند؟
- نیازهای اصلی کاربر کتابخانه شما چیست؟
- اگر قرار باشد کاربر کتابخانه شما خود مستقلا یاد بگیرد نیازهایش را تامین کند به چه توانمندی‌ها، منابع و آموزش‌هایی نیاز دارد؟
لیزنا: به نظر شما، حرفه مندان و متخصصان در حال حاضر در اجرا و بکارگیری تجربه ها و دانش خود در این حوزه موضوعی با چه دشواری ها و مسائلی روبرو هستند؟
مریم نظری: دو مشكل وجود داريد اول اينكه با شيوه هاي بيان منسجم و مستند تجربه ها و دغدغه هايشان آشنايي كافي ندارند و دليل آن هم در دو چيز است:
اول ضعف در دانش موضوعي و ادبيات حوزه اي كه قرار است درباره اش صحبت كنند. دوم روشهاي بيان ساده و جامع تجربه ها با درنظرگرفتن اگر و اماهاي ذهني مخاطبي كه قرار است از تجربه هاي آنها بهره برداري كند.
مشكل دوم هم اين است كه پلتفورمي براي بيان و تبادل تجربه ها وجود ندارد. به اقتضاي شغلم توفيق اين را داشته ام كه تجربه هاي كتابداران زيادي را بشنوم و در مستندسازي به آنها كمك كنم. تجربه ها واقعا شنيدني، خلاقانه و راهگشا هستند اما متاسفانه به دليل نبود پلتفورمي براي ثبت و نشر اين تجربه ها اين سرمايه هاي غني دانشي بي صدا مي مانند و از آنها استفاده اي نمي شود. اين است كه مي بينيم عليرغم وجود الگوهاي موفق بسيار در عرصه كتاب، كتابخواني و اطلاع ورزي همچنان تغييري محسوس در بخش هاي هدف رخ نمي دهد و كاركردهاي رشته و حرفه آنگونه كه بايد شناسانده نمي شود. اين است كه كتابداران همچنان گله مندند كه چرا ديده و تحسين نمي شوند.
لیزنا: برای غلبه بر این دشواری ها و مسائل چه راهکارهایی پیشنهاد می کنید و این نشست چه اهمیتی برای این امر دارد؟
مریم نظری: آموزش، بازآموزي و ايجاد پاتوقهايي براي تبادل آموخته ها و تجربه ها راهكاري است كه اگر چندوچون آنها براساس نيازسنجي درست مشخص شود و با شيوه هاي مناسب انجام گردند، اين راهكارها ميتوانند راهگشا باشند. به نظرم به طور مشخص برگزاري دوره هاي مستندسازي تجربه در بافت كار كتابداري و اطلاع رساني و برگزاري دوره هاي آموزشي درباره چگونگي خودتوانمندسازي و خودروزآمدسازي مستمر ميتواند بسيار موثر باشد. چون يكي از خروجيهاي اصلي چنين آموزشهايي اين است كه نيازهاي واقعي آموزشي كتابداران قابل رصد ميشود.
در عين حال پيشنهاد ميكنم پلتفورمي براي انتشار تجربه هاي كتابداران – به همراه اطلاعاتي درباره تخصص، محل اشتغال و شيوه هاي تماس با آنها – ايجاد شود تا به ياري خدا خروجي اين نشست – و نشستهاي ديگر كنگره – بتواند به عنوان محتواي اوليه براي مدل سازي و ترويج تجربه هاي كتابداران و حرفه مندان اطلاعات در آن درج و منتشر شود و انگيزه اي شود براي ملحق شدن ديگر علاقه مندان و مجربان حوزه به اين هاب حرفه اي.
لیزنا: در پایان اگر سخنی برای علاقمندان لیزنا داريد.
مریم نظری: به جاي خواننده بودن صرف سعي كنيد تجربه هاي غني تان را بنويسيد و در ليزنا منتشر كنيد. ليزنا پلتفورم دست به نقدي است كه نبايد از دستش داد. ممنون از ليزنايي ها مخلص و سختكوش.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمانها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.