داخلی
»مطالب کتابداری
»گفتگو
کتابداری که دانش‌آموزان را عاشق کتاب می‌کند
فاطمه دوایی، با 28 سال سابقه در کتابداری، امروز سرگروه کتابداری سه مدرسه در تهران را بر عهده دارد. دوایی را بیشتر با نام «خانم کاشانی» می‌شناسند چون کار را از مدرسه‌ای شروع کرد که فرزندانش در آن مشغول به تحصیل بودند. او سالانه برنامه‌های مختلفی برای جذب دانش‌آموزان به کتاب و کتابخوانی اجرا می‌کند.
دوایی با بیان اینکه تعطیلی مدارس به دلیل آلودگی هوا، موجب محدودیت برنامه‌های امسال مدرسه شد، او از برنامه‌ای که هفته کتاب امسال در مدرسه روشنگر شهرک غرب برگزار کرد، گفت: امسال برنامه‌های جذاب جدید داشتیم، زنگی متفاوت در مدرسه به صدا درآوردیم. این کار با هماهنگی مدیر، ناظم، معلمان، کادر آموزشی و دانش‌آموزان انجام شد. برنامه‌ریزی شده بود تا زمانی که دانش‌آموزان صدای این زنگ را بشنوند، با کتابی در دست در حیاط مدرسه جمع شوند. این برنامه برای دانش‌اموزان خیلی جذاب بود چون می‌توانستند هرجایی که بخواهند، کتاب بخوانند. آنها روی سرسره و تاب کتاب خواندند، معلم‌ها برای دانش‌آموزان کتاب خواندند، عکس‌های این برنامه گویای لذت آنها از کتابخوانی بود.
این کتابدار، وجود کتابخانه خوب را عامل مهمی در مراجعه دانش‌آموزان به آن دانست و اظهار داشت: دانش‌آموزان مدرسه‌هایی که در آنها فعالیت می‌کنم به کتابخانه مدرسه مراجعه می‌کنند چون کتاب‌ها و کتابخانه‌های خوبی در اختیار آنها قرار گرفته است. آرزوی من این است که تعداد مراجعه بیشتر شود، هفته کتاب فرصتی برای جذب دانش‌آموزان است. مثل زنگ کتابی که اجرا کردیم، در این برنامه دانش‌آموزانی که هرگز به کتابخانه مراجعه نمی‌کردند، شرکت کردند. آنها با حضور در میان دوستانشان کتاب خواندند. برنامه با استقبال از طرف دانش‌آموزان مواجه شد، بعد از آن هم دوست داشتند کتاب‌هایی را که تا نیمه خوانده بودند، نزد خود نگه دارند تا بتوانند کتاب را تا آخر بخوانند. این یکی از آرزوهای من بود، بازار گرمی کردم و گفتم برای اینکه دختران خوبی هستید، می‌توانید کتاب را نگه‌دارید.
به هر بهانه کودکان را به سمت کتابخوانی جذب می‌کنیم
دوایی سال‌هاست برای جذب دانش‌آموزان به کتابخوانی تلاش می‌کند. او از تجریه سال‌های گذشته چنین گفت: پارسال فراخوان کتابخوانی داده بودیم، امسال، برنامه‌های کاردستی، نقاشی، کلاژ و هرچه دانش‌آموزان خود با موضوع کتاب ارائه می‌دادند، را داشتیم. به هر بهانه ای سعی می‌کنیم دانش‌آموزان را به کتابخوانی جذب کنیم، چون اگر حتی یک‌بار شیرینی مطالعه را بچشند، برای مطالعه مرتب رغبت پیدا می‌کنند.
مدارس چند سالی است که کتابدار ندارند، علت حذف این مسئولیت از مدارس، مشکل کمبود نیرو در بخش‌های مختلف وزارت آموزش و پرورش اعلام شده بود. دوایی راه جذب دانش‌آموزان به کتابخانه‌های بدون کتابدار مدرسه را، چنین بیان کرد: به نظر من اگر کتاب خوب در دسترس دانش‌آموزان باشد، قطعا به مطالعه بیشتر گرایش پیدا می‌کنند، ولی باید همکاری معلمان را هم جلب کنیم. اگر معلمان به صورتی با دانش‌آموزان رفتار کنند که آنها برای ارائه تکالیف خود از کتابخانه مدرسه استفاده کنند، در حالی که استفاده از اینترنت برای آنها ممنوع است، دانش‌آموزان با کتابخانه مدرسه آشنا خواهند شد. با این روش آنها از وجود کتاب‌های جالب و جذاب در کتابخانه آگاه می‌شوند و خود به آن مراجعه خواهند کرد.
بعضی خانواده‌ها تمایل به کتابخوانی فرزندشان ندارند
دوایی با اشاره به خانواده‌هایی که تمایلی به کتاب‌خواندن فرزندان خود ندارند، گفت: درباره دانش‌آموزان با استعداد و معمولی، در صورتی که خانواده نیز با مدرسه همراهی کند، با این روش میتوان شاهد جذب کودکان به کتابخانه و کتابخوانی شد. البته بعضی از پدر و مادران، اهل مطالعه نیستند، هر چقدر تلاش برای جذب کودکان این افراد به کتابخوانی می‌کنیم، از طرف خانواده مانعی برای حضور آنها در کتابخانه ایجاد می‌شود.
وی اولین قدم برای جذب کودکانی که خانواده‌ای بی‌نیاز به کتابخوانی دارند را، علاقه‌مند کردن خانواده‌های آنها دانست و گفت: با خانواده دانش‌آموزانی که تمایلی به حضور در کتابخانه ندارند، صحبت می‌کنیم. برنامه مطالعه خانواده، در مدرسه اجرا می‌شود. سالی دو تا سه جلسه در مدرسه کتاب‌هایی به صورت رایگان در اختیار خانواده‌ها قرار می‌گیرد. از این کتاب‌ها سوالاتی برای اولیا طرح شده و به افراد برتر جوایزی اهدا می‌شود. معلم راهنما و مشاوران تماس نزدیکی با خانواده‌ها دارند. خود در جلسات اولیا و مربیان همراه خانواده ها شرکت و درباره کتاب و کتابخوانی و اهمیت انتخاب کتاب خوب با آنها صحبت می‌کنم. در سایت مدرسه کتاب‌های خوب را معرفی می‌کنیم تا اولیا برای فرزندانشان بخرند. به هر روشی تلاش می‌کنیم که اولیا و فرزندانشان را به سمت کتابخوانی جذب کنیم.
مدارس کتابدار ندارند.
دوایی در مدارسی فعالیت می‌کند که کادر آموزشی، وجود مسئولیتی به نام کتابدار را لازم پنداشته باشد. او درباره شغلش گفت: مدارسی که من می‌روم، مدارس خاص تهران هستند. سرپرست دو گروه پنج و شش نفره هستم، تا بتوانیم کتابخانه‌ای فعال را پشتیبانی کنیم. همواره سعی می‌کنم در میان افرادی که در گروه دارم یک یا دو نفر که در رشته کتابداری تحصیل کرده اند، حضور داشته باشند. فکر می‌کنم افرادی که در رشته کتابداری تحصیل کرده بودند، کار خود را جدی نمی‌گرفتند، آنها افرادی فعال نبودند ولی در چند سال اخیر دروسی که به دانشجویان این رشته ارائه می‌شود، تغییر کرده است و اسم رشته به علم اطلاعات و دانش‌شناسی تغییر کرده است.
وی افزود: وقتی با افرادی که به تازگی مدرک خود را دریافت کرده اند کار می‌کنم متوجه شدم آنها حتی توانایی اداره کتابخانه موسسه کوچک را هم ندارند. در برنامه‌ریزی جدیدی که برای کتابداری رشته‌های آموزشگاهی انجام شده، شاخه‌ای جدید برای این رشته درنظر گرفته شده است، چون افرادی که در سال‌های اخیر در رشته کتابداری فارغ‌التحصیل شده اند، کارایی که باید برای اداره کتابخانه‌ها داشته باشند را ندارند.
دوایی استفاده از فرصت هفته کتاب را برای جذب دانش‌آموزان به کتابخوانی مغتنم شمرد و گفت: باید برای بالا بردن سرانه کتابخوانی دانش‌آموزان، هرکاری که می‌توانند را هرکدام از نهادهای فعال، انجام دهند. همچنین معرفی کتاب‌های خوب، به دانش‌آموزان اقدام دیگری است که می‌تواند مفید باشد. هر سال شهرداری 100 تا 150 کتاب را به کتابخانه‌های دولتی و غیردولتی اهدا می‌کرد. یک کتابخانه با کتاب‌های خوب و کتابدارهای آگاه و مهربان، و البته کار بلد می‌تواند موجب جذب دانش‌آموزان به کتابخوانی شوند.
لازم به یادآوری است، حمیدرضا کفاش، معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش، سال 1393، وظیفه کتابدار مدرسه را بر عهده معلم کلاس گذاشته بود، که در صورت انجام آن تشویق کتبی و نه مادی، به ایشان تعلق می‌گرفت.
حداقل میگفتن اکثر فارغ التحصیلان