حضور ایران در نمایشگاه فرانکفورت بدون قرارملاقات اقتصادی/ بین هزینه ها و دستاوردهای حضور در فرانکفورت همخوانی وجود ندارد

علیرضا بهرامی مجری برنامه‌های رادیویی و کارشناس حوزه کتاب در گفت‎وگو با خبرنگار لیزنا درباره نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت عنوان کرد: بزرگترین آوردگاه کتاب جهان، چه از نظر کمی و چه از نظر میزان تاثیرگذاری بر محتوای نشر جهان، نمایشگاه کتاب فرانکفورت است؛ هرچند ما نمایشگاه‌های بزرگ دیگری را در کشورها و شهرهای دیگر هم داریم.

وی نمایشگاه کتاب فرانکفورت را سرآمد تمام نمایشگاه‌های کتاب دنیا دانست و ادامه داد: نبض جهت‌گیری کتاب جهان طی یک سال، در نمایشگاه کتاب فرانکفورت می‌تپد. همچنین رویکردها و چرخه صنعتی این نمایشگاه بسیار متکی به بخش خصوصی در صنعت نشر جهان است؛ یعنی در اختیار بنگاه‌های بزرگ و خصوصی که در زمینه انتقال حق رایت انتشار کتاب‌ها فعال هستند و می‌توانند حوزه‌های جغرافیایی متنوع و متناسب را برای عرضه کتاب‌های مختلف تعیین کنند.

بهرامی با بیان اینکه بخش دولتی ما اکنون با تمرکز بیشتری در نمایشگاه کتاب فرانکفورت شرکت می‌کند، اظهار داشت: وقتی زیرمجموعه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قصد دارند حضور رسمی در این آوردگاه داشته باشند، باید از آسیب‌هایی که حضورهای رسمی ما در حوزه فرهنگ ایجاد می‌کرده، فاصله گیرند. وقتی دغدغه بخش خصوصی برای حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت پررنگ نباشد، به یک امر اداری و بدون اهمیت سرنوشت، تبدیل می‌شود، همچنین فرصتی برای پرسنل اداری است که دغدغه سفرهای خارجی را بین خود تقسیم کنند.

وی ادامه داد: هرچند در این زمینه قدم‌هایی برداشته شده اما باید پررنگ‌تر از این باشد و کارشناسان بخش خصوصی بیشتر به کار گرفته شوند. البته غرفه ما در نمایشگاه کتاب فرانکفورت محلی شده که هر سال تعداد بیشتری از ناشران بخش‌های دولتی و خصوصی حضور پیدا می کنند. اینکه فرصتی ایجاد شده تا عده‌ای برای حضور خود برنامه‌ریزی کنند، اقدام خوبی است، ولی آنقدر باید در این زمینه متمرکز باشیم که به ساماندهی سالیانه منجر شود.

با این روند نمی‌توان حضوری مفید در نمایشگاه کتاب فرانکفورت داشت

بهرامی اظهار داشت: بخشی از انرژی موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران صرف برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و نمایشگاه‌های استانی می‌شود و بخش دیگر انرژی این موسسه بین نمایشگاه‌های مختلف دنیا مثل وین، مسکو، پکن، بلگراد و غیره تقسیم می‌شود. اینگونه نمی‌توان حضور مفیدی برای نمایشگاه کتاب فرانفکورت داشت، چون این مسئله به کارهای اداری یک موسسه تبدیل می‌شود.

وی ادامه داد: وقتی می‌توان در نمایشگاه کتاب فرانکفورت حضور جدی داشت که ضمن داشتن یک برنامه‌ریزی سالیانه در سازمان و ساختار، دانست که چگونه می‌توانیم برای ایجاد تبادلات بین‌المللی، یک یا حتی زیر یک درصد رشد سالیانه کنیم.

وی با بیان اینکه مدیران فرهنگی ما متبحر در ارائه بیلان‌های کلی هستند، گفت: این طنز است که مدیر راس کاروان ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت طی مصاحبه، اولین دستاورد کاروان خود را برگزاری روز ملی ایران نام می‌برد. به جای برگزاری روز ایران می‌توانیم اصلا روز ملی بورکینافاسو یا کشور دیگری را هم در غرفه مان برگزار کنیم، چون در واقع این مسائل یک برنامه‌ریزی داخلی است.

حضور گروه تعزیه در غرفه ملی ایران

این کارشناس تصریح کرد: امسال طی اقدام عجیبی یک گروه تعزیه را به غرفه ایران بردند؛ درحالیکه آن مکان برای تبلیغ گروه‌های موسیقی محلی یا برنامه‌های آیینی ما اصلا تعریف نشده است. فرق نمایشگاه کتاب فرانفکورت با دیگر نمایشگاه‌ها در چیدمان غرفه‌ها این است که غرفه‌ها به خاطر نداشتن فروش، هیچ پیشخوانی هم ندارند و صندلی‌هایی برای مذاکره گذاشته‌اند.

وی بیان کرد: درحقیقت در نمایشگاه کتاب فرانکفورت باید مذاکرات پیگیری شوند اما این هم نه به صورت اتفاقی که مقامی مسئول از مقابل غرفه عبور و از تمام غرفه‌ها بازدید می‌کند و آنگاه این مسئله به عنوان دستاورد مطرح می‌شود؛ زمانی که در طول سال برای ملاقات با افراد مهم در عرصه نشر جهان برنامه‌ریزی کرده باشید و آنها طبق قرار قبلی و نه برای اعتراض و گلایه‌مندی از نپیوستن ما به کپی رایت، به غرفه ما بیایند و قراردادهایی منعقد شود، می‌تواند دستاورد باشد.

به گفته وی، درواقع باید بعد از حضور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانفکورت، به طرح انعقاد قراردادها، تفاهم‌نامه‌ها و غیره به عنوان دستاورد بپردازیم.

به امید روزی با برنامه‌تر برای حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت!

بهرامی با اشاره به نپیوستن ایران به معاهده کپی رایت تصریح کرد: در این زمینه باید فکری اساسی کرد. علیرغم آنکه وزیر ارشاد معتقد است باید به قانون کپی رایت بپیوندیم اما اتفاقی عملی برای این موضوع رخ نمی‌دهد، بعد انتظار داریم افراد در موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی بلندپروازی کنند. درواقع قدری توقع بیشتر از انتظار داریم.

وی عنوان کرد: امیدوارم روزی را شاهد باشیم که هم حضور ما از منظر آثار و ناشرانی که به این نمایشگاه می‌بریم، هم از منظر نهادسازی‌هایی که انجام می‌دهیم و حتی از منظر حضور خبرنگاران، حضور بابرنامه‌تری باشد.

بهرامی اعلام کرد: امسال تعداد قابل توجهی خبرنگار در نمایشگاه فرانکفورت داشتیم اما اکثریت توان این خبرنگاران به پوشش برنامه‌های غرفه ایران معطوف شد که آنچنان هم متنوع نبود، به نظرم شایسته‌تر است که مدیریتِ دید در بخش رسمی ایجاد شود و این امر مورد توجه قرار گیرد که فایده حضور خبرنگاران فقط پوشش برنامه‌های ایران نیست؛ چراکه گزارش این برنامه‌ها می‌تواند با یک فکس به رسانه‌ها هم پوشش داده شود! باید در جهت اعتلای تخصصی و کیفی خبرنگاران برنامه‌ریزی صورت گیرد.

وی ادامه داد: درواقع موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی باید زمانی در آینده به این موضوع افتخار کند که توانسته چند خبرنگار را به نمایشگاه فرانکفورت ببرد و آنها را با نهادهای بین‌المللی حضور نشر مرتبط کند، این امور یک وسعتِ دید می‌خواهد که تا وقتی عافیت‌طلب باشیم، به آنها نمی‌رسیم.

تفاوت نمایشگاه کتاب فرانکفورت با نمایشگاه کتاب تهران را درک نکرده‌ایم

این کارشناس گفت: قبل از آغاز ایام برگزاری نمایشگاه کتاب فرانکفورت مصاحبه‌ای از ناشری ایرانی خواندم که ضمن ثبت‌نام جداگانه در نمایشگاه کتاب فرانکفورت غرفه گرفته و اعلام کرده بود که در مدت نمایشگاه حدود 40 قرار ملاقات دارد، یعنی تقریبا روزی 8  قرار ملاقات.

بهرامی با بیان اینکه شواهد نشان می‌دهد مسئولان غرفه جمهوری اسلامی ایران حتی یک قرار ملاقات اقتصادی از پیش تعیین شده را هم نداشتند، اظهار داشت: عقلانی و به صرفه نیست که در نمایشگاه کتاب فرانکفورت شرکت کنید و قرارهای ملاقات از چندماه پیش تعیین شده نداشته باشید، یعنی برای تبادل هیچ برنامه‌ریزی نباشد. متاسفانه حضور رسمی ما در این نمایشگاه به خاطر نبود تعهد و مسئولیت‌پذیری، به دلیل فقدان درک اهمیت حضور یا فقدان بازخواست، به این برنامه‌ریزی‌ها منجر نشده است.

وی ادامه داد: سه چهار سال است که مدیریت نمایشگاه یک نفر بوده است و این امر پذیرفته نیست که بعد هز سه چهار سال٬ از برگزاری مراسم روز ملی ایران در غرفه نمایشگاه کتاب فرانکفورت به عنوان دستاورد گفته شود، به نظر من باید بازخواست صورت گیرد که چرا غرفه رسمی ایران بدون قرارهای رسمی در این نمایشگاه حضور پیدا کرده است؟

بهرامی یادآور شد: ما هنوز درک نکرده ایم که نمایشگاه کتاب فرانکفورت با نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران یا با یک نمایشگاه فرهنگی گردشگری فرق دارد، درواقع هنوز فکر می‌کنیم که باید یک گروه موسیقی و گروه تعزیه را با خود همراه کنیم و به نظرم اگر این اجازه داده می‌شد، در غرفه ایران شله‌زرد هم با اشانتیون پسته عرضه می‌کردند!

به گفته وی، همزمان با برپایی نمایشگاه کتاب فرانکفورت، قیمت بلیط‌ها، هتل‌ها و غیره بسیار گران است؛ حتی بیشتر از قیمت‌ها در ایام برگزاری جام‌جهانی و المپیک؛ چراکه این نمایشگاه یک آوردگاه اقتصادی است.

رییس اتحادیه بین‌المللی ناشران٬ ایرانیان را سارق خطاب کرد

این کارشناس مجری عنوان کرد: سال گذشته در غرفه ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت دیدم که ناشری ایرانی کتاب‌های ترجمه خود را به آنجا آورده بود، درحالیکه ما حق رایت آنها را نپرداخته بودیم. وقتی این مسئله را به مسئولان غرفه متذکر شدم، آنها درصدد اصلاح این امر برآمدند. این فقدان بینش و نظارت و ارزیابی کافی باعث می‌شود هزینه‌کردی را در طول سال برای نمایشگاه کتاب فرانکفورت داشته باشیم که هرچند دستاوردهایی را به همراه دارد اما اصلا بین این هزینه‌ها و دستاوردها همخوانی نیست.

وی با اشاره به حضور رییس اتحادیه بین‌المللی ناشران در غرفه ملی ایران و سارق خطاب کردن ایرانیان گفت: این امر در ساختار فکری ما ریشه دارد که اگر اقدامی برای اصلاح نکنیم، وجود متناقضی از ما می‌سازد که تکلیفش با خودش مشخص نیست.

وی ادامه داد: حداقل اتفاق مثبتی که درباره کپی رایت رخ داده این است که وزیر ارشاد به رعایت قانون کپی رایت اعتقاد دارد؛ پس لایه‌های عقیدتی ما در این زمینه در حال تغییر است و امیدوارم این تغییر آنقدر جدی باشد که بتواند به وضع قانونی منجر شود؛ چراکه فقط کوته‌فکران برای جلوگیری از یک ضرر کوتاه مدت به ضرر بلند مدت تن می دهند.

عمل نکردن به قانون کپی رایت خیانت ملی است

بهرامی عنوان کرد: درست است که پیوستن به قانون کپی رایت برای مدتی ما را با افت کتاب‌های ترجمه‌ای مواجه می‌کند اما اگر درک وجود داشته باشد که به چه دستاوردهای بزرگی در پی آن می‌رسیم، حتما این به یک اراده ملی تبدیل می‌شود که عمل نکردن به آن هم خیانت ملی است.

وی تصریح کرد: رییس اتحادیه جهانی ناشران در غرفه ایران برای اعتراض حضور پیدا می‌کند و ما به این امر مفتخر هستیم درصورتی که زمانی باید افتخار کنیم که رییس اتحادیه جهانی ناشران از ما برای پیوستن به این معاهده تشکر کند و بگوید که در این مسیر همراه ما خواهد بود.