کودکان ما محدودیت دسترسی به کتاب دارند/ جام باشگاه ها قدم های کوچکی از یک برنامه ریزی فرهنگی است

فرمهر منجزی، مترجم ادبیات کودک و داور جام باشگاه‌های کتابخوانی در گفتگو با خبرنگار لیزنا در مورد چگونگی داوری ها در این جشنواره توضیح داد: امسال دومین سالی که جام باشگاه‌های کتابخوانی برگزار می شود. سال اول فقط ۱۵ شهر در این مسابقه شرکت کردند ولی امسال تعداد شرکت کنندگان بیش از 100 شهر و روستا بود و به همین دلیل داوری ها نیز خیلی سخت تره شده بود.

او با بیان اینکه تقریبا همان معیارهای سال گذشته مد نظر قرار گرفت است کفت: سعی شد تا فعالیت های مختلف باشگاه های کتابخوانی در نظر گرفته شود مانند اینکه چه خلاقیت هایی را مربیان به کار گرفتند و چه میزان از فعالیت ها توسط خود بچه ها یعنی اعضای این باشگاه ها انجام می گرفت بدون اینکه از سوی مربی دیکته شده باشد، چه نوع کتاب و چند کتاب مطالعه شده است، کودکان و نوجوانان چه میزان در مورد این کتاب ها صحبت کرده اند و ارتباط روحی آنان با کتاب چگونه بوده است.

این فعال ادبیات کودک در مورد میزان تاثیرگذاری اجرای برنامه‌های مانند جام باشگاه‌های کتابخوانی در علاقه‌مندی کودکان و نوجوانان به مطالعه کتاب و ترویج خواندن گفت:  مسلماً اجرای این نوع برنامه ها بسیار تاثیرگذار است؛ اول اینکه بچه ها زمانی که می بینند فعالیت های آنها جدی گرفته می شود و در جمعی قرار گرفته اند که نتیجه فعالیت های آنان دیده می شود، تحت تاثیر قرار می گیرند. جشنواره کتابخوانی در همه شهرستان‌هایی که باشگاه کتابخانه داشته‌اند برگزار شده است و من نیز در چند شهر حضور داشتم و دیدم که چقدر بچه ها از این جشنواره استقبال می‌کنند و آن را جدی می‌گیرند. دوم اینکه در این فعالیت‌ها هیچ نوع اجباری وجود ندارد بلکه خودشان کتاب مورد علاقه خود را انتخاب می کنند، بدون اینکه معلم از آنان درخواست کند در مورد کتاب مورد علاقه شان صحبت می کنند و سختگیری در اینکه چه بگویند چه نگویند وجود ندارد. همین مسئله بر علاقه کودکان و نوجوانان به کتابخوانی بسیار تاثیرگذار است.

منجزی در مورد اینکه کودکان به چه کتابی بیشتر علاقه نشان می دهند گفت:  نمی توان به این سوال به طور قطعی جواب داد زیرا کودکان ما محدودیت کتاب دارند. در شهرهای مختلف بستگی به این دارد که کودکان چه حد امکان دسترسی به کتاب دارند، چند کتاب فروشی و کتابخانه در شهر آنان وجود دارد و چه کتاب هایی در دسترسشان قرار دارد. یعنی علاقه کودکان بیشتر بر اساس دسترسی آنان به کتاب ها تغییر پیدا می‌کند. 

او افزود: البته ما فهرستی را در اختیار باشگاه های کتابخانه قرار می‌دهیم تا کتاب های مورد مطالعه را از میان آنها انتخاب کنند اما نمی‌توانیم این ادعا را داشته باشیم که از این فهرست به طور صددرصد استفاده می شود؛ زیرا در خیلی از جاها برای تهیه کتاب های فهرست ما کتابفروشی وجود ندارد.

وی با بیان این نکته که شاید یکی از عدم علاقه جامعه ما به کتابخوانی همین محدودیت دسترسی به کتاب است،  ادامه دارد: البته دلایل دیگری نیز وجود دارد مانند وضعیت اقتصادی مردم. یعنی زمانی که مردم از نظر اقتصادی مشکل دارند و از طرف دیگر کتاب فروشی در همه شهرها وجود ندارد، علاقه به کتابخوانی نیز کم می شود.

منجزی ادامه داد: من خود در برنامه جام باشگاه های کتابخوانی به شهری در ۲۵ کیلومتری زابل رفتم که بسیاری از مربیان علاقمند به ترویج کتابخوانی  آمده بودند. اما واقعاً دسترسی به کتاب وجود نداشت زیرا حتی خود این شهر کتابفروشی ندارد چه برسد به روستاهای آن! کتاب های آنها محدود می شود به کتاب هایی که به آنها اهدا شده است یا کتاب هایی که شاید در کتابخانه کوچکی در مدرسه یافت شود.

او با بیان اینکه مشکلات بسیاری پیشروی ترویج کتابخوانی در کشور ما وجود دارد، تاکید کرد: قدم هایی که ما برمیداریم قدم های کوچکی است ولی با قدم های کوچک می توان طولانی تر راه رفت زیرا قدم های کوچک ما را خسته نمی کنند. ما با کارهایی که شروع کرده ایم درواقع  برای طولانی‌مدت برنامه‌ریزی می‌کنیم. کار فرهنگی کار یک روز و دو روزه نیست و  بازده فعالیت های فرهنگی را نمی‌توان در کوتاه مدت دید بلکه در طولانی مدت بازده آن را خواهیم گرفت. چنانچه سال گذشته فقط شهرهایی که نامزد پایتخت کتاب بودن در جام باشگاه ها شرکت داشتند ولی امسال حتی روستاها هم مشارکت کردند و برای مثال در خرم آباد ۱۲۵ مربی جهت آموزش ترویج کتابخوانی و تشکیل باشگاه به ما مراجعه کرده بودند.

داور جام باشگاه های کتابخوانی در مورد آموزش مربیانی که در این طرح فعال هستند گفت:  در کارگاه های مختلف به این افراد شناخت کودک و ویژگی های آن، نیازهای کودکان و نوجوانان در سنین مختلف و نیز ادبیات کودک و نوجوان آموزش داده می شود.  همچنین شیوه های مختلف ترویج کتابخوانی، مستند کردن کارهای خود، چگونگی تشکیل باشگاه ها و غیره ارائه می شود.

طبق توضیحات وی سال اول تسهیل‌‎گرانی که برای تشکیل باشگاه کتابخوانی به شهرهای مختلف رفتند از تهران بودند ولی امسال مربیان باشگاه های برگزیده دعوت شدند و با شرکت در دوره های آموزشی، خود به عنوان تسهیل‌‎گر به شهرهای مختلف مراجعه کردند و افراد دیگری را نیز آموزش دادند. در واقع آموزش مربیان به صورت خوشه ای انجام گرفت و ادامه دارد.

 او با بیان اینکه همه مراکز در همه شهرها و روستاها می توانند جام‌باشگاه کتابخوانی خود را تشکیل دهند گفت: مربیان و علاقمندان به تشکیل باشگاه‌های کتابخوانی می‌توانند سال بعد در این جام شرکت کنند.

منجزی در پایان اظهار امیدواری کرد که همه کودکان کشور ما به کتاب دسترسی پیدا کنند و آن چیزی را که دوست دارند و دلشان می‌خواهد بخوانند. او گفت: البته در حال حاضر سازمان های غیردولتی وجود دارند که برای دسترسی بیشتر جامعه به کتاب تلاش می کنند. برای مثال کانون توسعه فرهنگی در روستاها برای تجهیز و تاسیس کتابخانه فعالیت می نماید. این سازمان به بسیاری از باشگاه‌های مختلف در جاهای کوچکی که خود نمی توانستند کتاب تهیه کنند، کتاب ارسال کرد. سازمان های دیگری نیز وجود دارند که در راه ترویج کتابخانه فعالیت می کنند و محدودیت‌های  به مانند دهه ۶۰ و ۷۰ نیست ولی همچنان این کمبود وجود دارد که باید اصلاح شود.