ایران در بالاترین سطح شاخص علم و فناوری در کشورهای OIC

دکتر جعفر مهرداد در گفتگو با لیزنا در خصوص اقتصاد دانش بنیان در کشورهای اسلامی گفت:  امروز ، رقابت سختی در بین کشورها برای نیل به توسعه همه جانبه بر اساس اقتصاد دانش بنیان وجود دارد . به دست آوردن امتیازات رقابتی در مقابل سایر کشورها که برای کشورهای اسلامی نیز اهمیت خاصی دارد به این واقعیت بستگی دارد که این کشورها به چه نحو مناسبی درگیر فعالیت های پژوهشی هستند .

رئیس مرکز منطقه ای علوم و فناوری و سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام افزود: شاخص های مختلفی را می توان در بررسی موضوع تحقیقات علمی در کشورهای اسلامی مورد استفاده قرار داد . منابع انسانی در تحقیق و توسعه یکی از شاخص های مهم می باشد . وجود پژوهشگران واجد شرایط و به تعداد کافی در نوآوری و توسعه بخشیدن به علم و فناوری یک شرط ضروری است .

دکتر جعفر مهرداد گفت: بررسی درباره این شاخص نشان می دهد که کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی (OIC )، به طور متوسط ، از متوسط جهانی بر حسب پژوهشگران در هر یک میلیون جمعیت عقب تر اند : 649 در برابر 2532 . این شکاف وقتی که این شاخص را با اتحادیه اروپا مقایسه می کنیم بسیار بیشتر است . در اتحادیه اروپا به طور متوسط 6494 پژوهشگر در هر یک میلیون جمعیت وجود دارد . این مورد در مقایسه با کشورهایی مثل ژاپن ، زلاندنو و جمهوری کره جنوبی نیز صادق است.

وی در ادامه گفت: در بین کشورهای اسلامی تنها 7 کشور از 29 کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی که برای آنها داده های مورد نظر در دسترس است بیش از 1000 پژوهشگر در هر یک میلیون جمعیت وجود دارد که در این بین دو کشور اردن و تونس بالاتر از متوسط جهانی قرار دارند .

هفت کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی کمتر از 100 پژوهشگر در هر یک میلیون جمعیت دارند که بیشتر آنها در کشورهای پایین صحرای آفریقا قرار دارند .

تفاوت کلی آشکاری بین کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی وجود دارد : اردن 8060 پژوهشگر و نیجر تنها 53 پژوهشگر در هر یک میلیون جمعیت .

رئیس مرکز منطقه ای علوم و فناوری گفت: در آمار نامه های یونسکو رقم مشخصی برای ایران اعلام نشده است . با این حال ، نقشه تحقیق و توسعه در کشورهای اسلامی مشخص می سازد که در ایران در مقابل هر یک میلیون نفر بین 1000 تا 3000 پژوهشگر وجود دارد . ترکیه و قزاقستان نیز از شاخص مزبور بر خوردار می باشند . ارسال آمارهای دقیق و مرتب از سوی مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی به یونسکو    می تواند تصویری درست از تحقیق و توسعه در جمهوری اسلامی ایران ارائه دهد .

مهراد افزود: شاخص دیگر عبارت از نقش زنان در فعالیت های پژوهشی است . در دهه های گذشته زنان با دسترسی بهتر به آموزش و تسهیلات آموزشی باعث این شده است که آگاهی های زنان بیشتر شده و به عنوان نیروی کار بیش از پیش در عرصه های علمی شرکت کنند .

وی گفت:  با وجود این ، پیشرفت های حاصله در کل جهان در حوزه تحقیق و توسعه رضایتبخش نیست . زنان در کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی 26.8 درصد از کل پژوهشگران را به خود اختصاص  داده اند که قدری کمتر از متوسط جهانی ( 29.5 درصد ) است . شکاف ، زمانی بیشتر است که تعداد زنان پژوهشگر در کشورهای اسلامی با اتحادیه اروپا ( 34.4 درصد ) و بعضی از کشورهای توسعه یافته مثل نروژ (37 درصد) و زلاندنو ( 43.3 درصد ) مقایسه می شود . با این همه ، هنوز متوسط کشورهای اسلامی بیشتر از بعضی دیگر از کشورهای توسعه یافته مانند کره جنوبی(20.5 درصد ) و ژاپن (18.2 درصد ) می باشد .

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: بر اساس داده های موجود ، سهم زنان در کل پژوهشگران ، در 10 کشور از 24 کشور عضو OIC  بالاتر از متوسط جهانی است . این کشورها عبارت است از : قزاقستان ، آذربایجان ، قرقیزستان ، ترکیه ، تونس ، الجزایر ، کویت ، مالزی ، سودان و اوگاندا . متوسط زنان پژوهشگر در هفت کشور از ده کشور حتی از متوسط اتحادیه اروپا بیشتر    می باشد : قزاقستان ، آذربایجان ، قرقیزستان ، ترکیه ، تونس ، مالزی و سودان .

وی ادامه داد: برحسب متوسط منطقه ای ، کشورهای عضو OIC ، در قاره اروپا ، آسیای مرکزی و آسیای شرقی و اقیانوسیه نرخ بیشتری از زنان پژوهشگر را به نمایش می گذارند که از متوسط جهانی بالاتر  است .

کشورهای عضو خاورمیانه به طور متوسط نرخ کمتری از زنان پژوهشگر را در مقایسه با آفریقای شمالی نشان می دهند . سهم زنان پژوهشگر از 42.8 درصد در تونس تا 17.9 درصد در اردن متفاوت می باشد .

مهراد گفت: تفاوت بین منطقه ای حتی بالاتر از آفریقای پایین صحرا است . از یک طرف ، کشورهایی مانند سودان و اوگاندا وجود دارند که زنان بیش از 35 درصد پژوهشگران را تشکیل می دهند ، در حالیکه از طرف دیگر کشورهایی مانند گامبیا وجود دارند که سهم زنان در تحقیق و توسعه کمتر از 10 درصد پژوهشگران می باشد .

قزاقستان (53.1 درصد ) و آذربایجان ( 51.1 درصد ) دو کشور عضو  OIC هستند که سهم زنان پژوهشگر بیشتر از سهم مردان است . جمهوری قرقیزستان ، تونس و سودان هر سه با بیش از 40 درصد سهم نسبتاً برابری را با مردان در بخش تحقیق و توسعه در بین کشورهای عضو OIC دارا می باشند .

رئیس مرکز منطقه ای علوم و فناوری و سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام اذعان داشت: ایران در این شاخص ها و شاخص های دیگر که مربوط به علم و فناوری است در بین کشورهای عضو OIC در سطح بالاتری قرار دارد . اما مسأله مهم این است که آمار های علم و فناوری ایران به سازمان های بین المللی به درستی و به هنگام گزارش نمی شود .

دکتر جعفر مهراد در پایان گفت: مجدداً ، یادآوری می نمایم که مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی در این زمینه مسئولیت اساسی دارد و لازم است که این مؤسسه با تأسیس پایگاه داده ها از تمام شاخص های علم و فناوری اولاً خود به روز بوده و ثانیاً در ارسال و روز آمدسازی داده های مورد نیاز سازمان های بین المللی مانند یونسکو ، آیسیسکو ، کامستک و غیره پیشقدم باشد . در غیر این صورت ، نقش ایران در بخش علم و فناوری و چهره واقعی این کشور از نظر استعدادها و خلاقیت های دانشمندان و پژوهشگران ایران در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی و فناوری به خوبی معرفی نخواهد شد .