ادغام دانشگاههای علوم پزشکی ایران و تهران اقدام علمی ، منطقی و شجاعانه

دکتر جعفر مهراد، رئیس مرکز منطقه ای علوم و فناوری و سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، در گفتگو با لیزنا در خصوص گزارش جهانی رتبه بندی مؤسسات توسط سایماگو (SIR) که در سال 2010 انجام شده  گفت: این رتبه بندی عملکرد پژوهشی ، همکاری بین المللی و تأثیر علمی را تحلیل می کند و منبع قابل اعتمادی برای سیاستگذاران علمی و مدیران پژوهشی است .

• گزارش 2010 SIR ، گسترده ترین رتبه بندی جهانی است که عملکرد پژوهشی 2833 مؤسسه را می نمایاند

وی افزود: گزارش 2010 SIR ، گسترده ترین رتبه بندی جهانی است که عملکرد پژوهشی 2833 مؤسسه را می نمایاند . این کشورها 55. 80 درصد تولیدات علمی جهان را در فاصله زمانی 2004 تا 2008 به خود اختصاص داده اند.

بر اساس این رتبه بندی، برای هر مؤسسه ای برحسب تأثیر علمی ، رتبه جهانی ، کشوری و منطقه ای ارائه شده و نسبت انتشارات هر یک از مؤسسات به بهترین مجلات علمی جهان نیز مورد محاسبه قرار گرفته است .

رئیس مرکز منطقه ای علوم و فناوری در خصوص شاخصهای این رتبه بندی گفت: منظور از شاخص عملکرد (Output) در این گزارش عبارت از عملکرد علمی مؤسسه برحسب آثار منتشر شده در مجلات علمی است . شاخص همکاری بین المللی (IC) نشان دهنده نسبت عملکرد مؤسسه در همکاری با مؤسسات خارجی است . این ارزش ، با تحلیل عملکرد مؤسسه ، وابستگی آن را که شامل بیش از یک آدرس و نشانی یک کشور باشد محاسبه می کند .

وی ادامه داد: شاخص نشریات با کیفیت بالا (Q1) نسبت نشریاتی است که یک مؤسسه در مؤثرترین مجلات علمی جهان منتشر می کند . مجلات مورد نظر این شاخص مجلاتی هستند که در چارک اول ( 25 درصد اول ) رده موضوعی خود قرار دارند .

دکتر جعفر مهراد اظهار داشت: در مجموع 87 کشور در این رتبه بندی حضور دارند : 58 مؤسسه از آفریقا ، 727 مؤسسه از آسیا ، 172 مؤسسه از اروپای شرقی ، 155 مؤسسه از آمریکای لاتین ، 88 مؤسسه از خاورمیانه ، 563 مؤسسه از آمریکای شمالی ، 81 مؤسسه از اقیانوسیه و 987 مؤسسه از اروپای غربی .

• آکادمی علوم چین با رتبه اول جهان ، منطقه و کشور در جایگاه نخست قرار دارد

وی افزود: چنانچه بخواهیم 10 مؤسسه برتر این رتبه بندی را بر اساس ارزش ها و شاخص های یاد شده معرفی کنیم آکادمی علوم چین با رتبه اول جهان ، منطقه و کشور در جایگاه نخست قرار دارد . مجموع تولیدات علمی این آکادمی در بین سالهای 2004 تا 2008 که در پایگاه اسکوپوس نمایه سازی شده است 267. 130 مدرک است . در حدود 95.20 درصد از تولیدات این آکادمی با همکاری مؤسسات خارجی منتشر شده است و 59.38 درصد از انتشارات این آکادمی در مؤثرترین مجلات عملی جهان انتشار یافته است .

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام  در ادامه گفت: مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه در این نظام دارای رتبه دوم جهانی است . رتبه این مرکز در منطقه و در فرانسه رتبه (1) است . مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه 478.125 مدرک منتشر کرده است . در حدود 20.48 درصد از این حجم تولیدات علمی با مشارکت دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی خارجی انتشار یافته است . انتشارات این مرکز در مجلات معتبر علمی جهان 52.59 درصد است .

مهراد افزود:  آکادمی علوم روسیه و دانشگاه هاروارد با 850.87 مدرک و 022.60 مدرک به ترتیب در مقام سوم و چهارم جهان نشسته اند . رتبه کشوری و منطقه ای این دو مؤسسه رتبه (1) می باشد . تولیدات عملی این دو سازمان علمی نشان می دهد که کشورهای دیگر جهان همکاری های قابل توجهی با این مؤسسات دارند . در حدود 08.35  و 73.33 درصد از کل تولیدات آکادمی علوم روسیه و دانشگاه هاروارد با مشارکت سایر دانشمندان از کشورهای مختلف جهان به نتیجه رسیده است . سهم انتشارات این سازمان ها در مؤثرترین مجلات علمی جهان به ترتیب 93/23 درصد و 07/78 درصد می باشد .

رئیس مرکز منطقه ای علوم و فناوری   گفت: جایگاه پنجم جهانی در رتبه بندی SIR به دانشگاه توکیو تعلق دارد . دانشگاه توکیو 79.25 درصد از تولیدات عملی خود را که در حدود 502.47 مدرک است با همکاری علمی و تحقیقاتی کشورهای خارجی به انجام رسانیده است . این دانشگاه در حدود 63.56 درصد از انتشارات خود را در 25 درصد اول مجلات علمی و مؤثر جهان منتشر کرده است .

همچنین دانشگاهها و مؤسسات ماکس پلانک در آلمان ، انستیتو ملی بهداشت در آمریکا ، دانشگاه تورنتو در کانادا ، دانشگاه شینگهوا در چین و دانشگاه واشنگتن در آمریکا رتبه های ششم تا دهم را به خود اختصاص داده اند . رتبه های منطقه ای و کشوری این مؤسسات به ترتیب 2 و 1 ، 2 و 2 ، 3 و 1 ، 3 و 2 ، 4 و 3 می باشد . این مؤسسات به ترتیب 576.46 ، 997 .44 ، 278.42 ، 731.37 و 708.37 مدرک در فاصله سال های 2004 تا 2008 منتشر کرده اند .

• در منطقه خاورمیانه ، با نادیده گرفتن رتبه رژیم اشغالگر قدس ، دانشگاه حاجت تپه در ترکیه نخستین دانشگاهی است که نام آن جلب توجه می کند

وی گفت: در منطقه خاورمیانه ، با نادیده گرفتن رتبه رژیم اشغالگر قدس ، دانشگاه حاجت تپه در ترکیه نخستین دانشگاهی است که نام این دانشگاه جلب توجه می کند . کشور ترکیه در این رتبه بندی جزو اروپای غربی آورده شده است . رتبه جهانی این دانشگاه 354 و رتبه کشوری آن (1) است . رتبه منطقه ای آن با احتساب این که در اروپای غربی محاسبه شده 114 می باشد . در حدود 88.36 درصد از اسناد دانشگاه حاجت تپه در مؤثرترین مجلات علمی جهان منتشر شده است .

مهراد ادامه داد: دانشگاه استانبول در ترکیه جایگاه دوم کشورهای خاورمیانه را به خود اختصاص داده است . این دانشگاه در طول سالهای 2004 تا 2008 تعداد 7167 مدرک منتشر کرده است . سهم این دانشگاه در انتشار اسناد خود در مؤثرترین مجلات علمی جهان 15.35 درصد می باشد . در حدود 70.15 درصد از مقالات دانشگاه استانبول با مشارکت سایر کشورهای جهان منتشر شده است . دانشگاه استانبول رتبه دوم کشوری و 117 اروپای غربی را کسب کرده است .

همچنین دانشگاه آنکارا سومین دانشگاه ترکیه و با کسب رتبه سوم کشوری و 145 اروپای غربی ، 6119 مدرک منتشر نموده است . سهم کشورهای دیگر در انتشار مدارک فوق 62.17 درصد می باشد . دانشگاه آنکارا 56.30 درصد از مدارک خود را در مؤثرترین مجلات معتبر و علمی جهان منتشر کرده است .

• در نظام رتبه بندی SIR ، دانشگاه تهران در خاورمیانه حائز رتبه 6 و رتبه اول کشوری است

دکتر جعفر مهراد، رئیس مرکز منطقه ای علوم و فناوری گفت: در نظام رتبه بندی SIR ، دانشگاه تهران در خاورمیانه حائز رتبه 6 و رتبه اول کشوری است . دانشگاه تهران 5526 مدرک در فاصله سالهای 2004 تا 2008 در مجلات معتبر علمی که در اسکوپوس نمابه سازی شده به چاپ رسانیده است . در حدود 62.22 درصد از انتشارات دانشگاه تهران با همکاری و مشارکت دانشمندان سایر کشورهای جهان به رشته تحریر در آمده است . سهم این دانشگاه در نشر مدارک مزبور در مؤثرترین مجلات علمی جهان 89.23 درصد می باشد . به عبارت دیگر تنها 89.23 درصد از انتشارات دانشگاه تهران در چارک اول یعنی 25 درصد اول مجلات مؤثر علمی جهان منتشر شده است و باقی مانده یعنی 76 درصد در سایر مجلات علمی جهان .

وی افزود: بعد از دانشگاه تهران ، نام دانشگاه قاضی ترکیه با 5289 مقاله به چشم می خورد . دانشگاه صنعتی شریف با رتبه دوم کشوری و هفتم منطقه ای در جایگاه 546 جهان نشسته است . میزان تولیدات علمی این دانشگاه 4826 مدرک و سهم سایر دانشمندان در انتشار این مدارک 42.19 درصد می باشد . دانشمندان این دانشگاه موفق شده اند 72.27 درصد از مقالات تحقیقی خود را در مؤثرترین مجلات علمی جهان منتشر کنند .

دکتر مهراد گفت: از موقعیت و رتبه سایر دانشگاهها در منطقه خاورمیانه سریعاً عبور می کنم تا بیشتر به وضعیت دانشگاههای ایران بپردازم . با این حال ، بعد از دانشگاه صنعتی شریف با رتبه 546 جهان ، دانشگاههای اژه با رتبه 558 در ترکیه ، قاهره با رتبه 566 در مصر و دانشگاه فنی استانبول با رتبه 641 در خور توجه است .

وی در ادامه افزود: سومین دانشگاه ایران ، دانشگاه علوم پزشکی تهران با 3677 مدرک ، رتبه 10 منطقه و 691 جهان را در بین 2833 دانشگاه جهان بدست آورده است . از این تعداد مدرک تنها 31.28 درصد در مؤثرترین نشریات علمی جهان چاپ شده و سهم سایر پژوهشگران جهان در انتشار 3677 مدرک مربوط به دانشگاه علوم پزشکی تهران 54.16 درصد می باشد .

وی اظهار داشت: بعد از دانشگاه علوم پزشکی تهران ، مجدداً دو دانشگاه از کشور ترکیه یعنی دانشگاه های مرمره با رتبه 784 و آتاتورک را با رتبه 813 مشاهده می کنیم . سپس ، دانشگاه تربیت مدرس با رتبه 855 جهان ، 4 کشوری و 13 منطقه ای تعداد 2901 مقاله را در پایگاه اسکوپوس به ثبت رسانیده است . در حدود 89.14 درصد از مقالات منتشر شده این دانشگاه با همکاری سایر دانشگاههای خارجی نوشته شده و سهم دانشگاه تربیت مدرس در انتشار این تعداد از مقالات در مؤثرترین مجلات علمی جهان 58.25 درصد است .

همچنین دانشگاه علم و صنعت ایران دارای رتبه 924 جهانی ، 18 منطقه ای و 5 کشوری است . میزان تولیدات علمی دانشگاه علم و صنعت ایران 2634 مدرک است که سهم نویسندگان سایر کشورهای خارجی در تولید این مقالات 54.14 درصد محاسبه شده است . دانشمندان این دانشگاه تنها 74.23 درصد از تولیدات علمی خود را در مؤثرترین مجلات علمی منتشر کرده اند .

وی گفت: رتبه ششم کشوری به دانشگاه امیر کبیر اختصاص دارد . این دانشگاه با تولید 2610 مقاله رتبه 19 منطقه ای و 932 جهانی را در بین 2833 دانشگاه و پژوهشگاه بدست آورده است . دانشگاه شیراز با انتشار 2209 مقاله در طی سالهای 2004 تا 2008 نمایه شده در اسکوپوس با کسب رتبه 7 کشوری در جایگاه 1065 جهانی و 25 منطقه ای نشسته است . رتبه هشتم کشوری به دانشگاه صنعتی اصفهان با جایگاه 1258 جهان و 62 منطقه ای ، رتبه نهم کشوری به دانشگاه شهید بهشتی با جایگاه 1367 جهانی و 30 منطقه ای ، رتبه دهم کشوری به دانشگاه فردوسی مشهد با رتبه 1398جهانی و 34 منطقه ای تعلق دارد .

دکتر جعفر مهراد در ادامه رتبه بندی دانشگاهها بیان کرد: دانشگاه های علوم پزشکی شیراز نیز دارای رتبه 11 (1450 جهان و 35 منطقه) ، خواجه نصیر 12 ( 1478 جهان و 37 منطقه ) ، تبریز 13 ( 1496 جهان و 39 منطقه ) ، علوم پزشکی شهید بهشتی 14 ، پژوهشگاه دانشهای بنیادی 15 ، اصفهان 16 ، مازندران 17 ، علوم پزشکی اصفهان 18 ، علوم پزشکی تبریز 19 ، بوعلی سینا 20 ، گیلان 21 و علوم پزشکی ایران 22 می باشند .

وی گفت: از بعد از جایگاه 2119 جهان که مربوط به دانشگاه علوم پزشکی ایران است می توان نام دانشگاه های رازی با رتبه 23 ، شهید باهنر کرمان 24 ، ارومیه 25 ، علوم پزشکی مشهد 26 ، تربیت معلم تهران 27 ، الزهرا 28 ، واحد علوم و تحقیقات تهران در دانشگاه آزاد اسلامی ایران 29 ( با رتبه 2531 جهان و 74 منطقه ) ، انستیتو پاستور 30 ، یزد 31 ، شهید چمران اهواز 32 و زنجان را با رتبه 33 کشوری ( با رتبه 2691 جهان و 83 منطقه ) نام برد .

• از مجموع صدها دانشگاه کشور تنها 37 دانشگاه ایران در نظام SIR که بر اساس تأثیر علمی ، دانشگاهها و پژوهشگاههای جهان را رتبه بندی کرده است قابل مشاهده است.

مهراد در ادامه گفت: رتبه 34 در بین دانشگاههای ایران و در بین 2833 دانشگاه با رتبه 2746 به دانشگاه پیام نور ، رتبه 35 به دانشگاه سیستان و بلوچستان با رتبه 2778 جهان و رتبه 36 به دانشگاه شاهد با رتبه 2793 جهان ، رتبه 37 به پژوهشگاه انرژی و مواد با رتبه 2818 جهان ، رتبه 37 به دانشگاه صنعتی شاهرود با رتبه 2822 جهان تعلق دارد . بدین ترتیب از مجموع صدها دانشگاه کشور تنها 37 دانشگاه ایران در نظام SIR که بر اساس تأثیر علمی ، دانشگاهها و پژوهشگاههای جهان را رتبه بندی کرده است قابل مشاهده است.

دکتر جعفر مهراد،رئیس مرکز منطقه ای علوم و فناوری در ادامه صحبتهای خود گفت: پس از ارائه رتبه بندی دانشگاهها مایلم قدری در نقد این رتبه بندی صحبت کنم : "واقعیت این است که مقالات علمی در مجلات معتبر بین المللی موضوعی است که از دولت نهم به شدت آغاز شده و در سالهای اخیر با شیب رشد  قابل توجهی مسیر علمی خود را طی می کند . متأسفانه در سالهای قبل از آن توجه خاصی به این موضوع به عمل نیامده و آنچه اکنون نتیجه عدم توجه به این موضوع مهم را مشاهده می کنیم نبود نام دانشگاههای کشور در سطوح بالای رتبه بندی جهانی است.

• ادغام دانشگاه علوم پزشکی ایران با دانشگاه علوم پزشکی تهران اقدام علمی ، منطقی و شجاعانه ای بود که صورت گرفت

وی ادامه داد: مسأله تفکیک دانشگاهها و گستردگی و پراکندگی مراکز آموزش عالی در تحقیقات کشور نیز از ضعف های عمده ای است که سیاست های خاص خود را می طلبد تا به این معضل رسیدگی شود. بارها به صدمات این نوع جدایی ها اشاره و تأکید شده است .

مهراد گفت: به نظرم ادغام دانشگاه علوم پزشکی ایران با دانشگاه علوم پزشکی تهران اقدام علمی ، منطقی و شجاعانه ای بود که صورت گرفت . این مورد و موارد شبیه به آن با ترکیب دانشگاه های پزشکی و غیر پزشکی و دانشگاه های صنعتی می تواند نتایج مثمر ثمری ببار آورد .

دکتر جعفر مهراد افزود: حداقل امتیاز این ترکیب صرفه جویی در ساخت و سازهای غیر موجه با کاربری های مختلف ، جلوگیری از تأسیس آزمایشگاه های موازی ، خودداری از ایجاد کتابخانه های تخصصی متعدد و خرید پایگاه های تکراری است . در مقابل ، پیوند خوردن آموزش عالی پزشکی با دانشگاههای غیر پزشکی و ادغام دانشگاههای صنعتی تکراری منجر به اعتلای علم در کشور ، ارتباط مستقیم و قدرتمند دانشگاه با صنعت و حضور توانمند دانشگاه های ایران در نظام و عرصه های بین المللی خواهد شد .

وی گفت: در سال های گذشته مشاهده کرده ايم که بر اساس درخواست و گاهی فشار نمايندگان مجلس در شهرهايی که ظرفيت تأسيس مراکز آموزش عالی وجود ندارد، متأسفانه مرکز آموزش عالی تأسيس شده ، اما گذشت زمان مشخص ساخته است که اين مراکز به مفهوم واقعی دانشگاه محسوب نشده و نقش دانشکده يا دانشکده هايی را در حد يک کالج ايفا می کنند.

اما، در هر حال همين مراکز آموزش عالی سالانه بودجه قابل توجهی از آموزش عالی کشور را صرف نموده و تنها در سطح تربيت دانشجو و انجام چند طرح تحقيقاتی ابتدايی ظاهر شده اند. اين مورد هم شامل وزارت بهداشت و هم شامل وزارت علوم می باشد.

وی گفت:  قرار نيست که نمايندگان مجلس به محض انتخاب شدن برای نمايندگی در مجلس شورای اسلامی به صورت محلی انديشه های خود را پياده سازی کنند. برعکس، آنچه از نمايندگان ملت انتظار می رود، ايفای نقش بس مهم در سطح کلان ، ملی و بين المللی است که اهداف و مأموريت های مصوب جمهوری اسلامی ايران را بر اساس سند چشم انداز و برنامه های پنجساله به مورد اجرا گذارند.

دکتر جعفر مهراد خاطر نشان کرد:  نمی توان وضعيت جاری را تنها متوجه مسئولان آموزش عالی کشور نمود. هرچند ممکن است برخی از تصميمات مقامات آموزش عالی کشور به شرايط حاضر دامن زده، اما اکنون لازم است بر اساس نتايج ، قابل توجهی از نظام های ارزيابی و رتبه بندی جهانی که هر کدام معيارها و شاخص های گوناگون دارند و اعتبار و سطح مراکز آموزش عالی و پژوهشی کشورها را تعيين می کنند انديشه کرد.

• معتقدم حفظ واحدهای دانشگاه پيام نور و واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در شهرهای ضروری و بااهميت است. اما ، مجتمع سازی بسياری از دانشگاه های دولتی کوچک و بزرگ يکچارچه نمودن نظام آموزش عالی دولتی با اهميت تر می باشد

وی گفت: معتقدم حفظ واحدهای دانشگاه پيام نور و واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در شهرهای ضروری و بااهميت است. اما ، مجتمع سازی بسياری از دانشگاه های دولتی کوچک و بزرگ يکچارچه نمودن نظام آموزش عالی دولتی با اهميت تر می باشد. تصميمی که می توان امروز برای ايجاد دانشگاه های تمدن ساز اتخاذ نمود مسأله ای است که موکول کردن آن به آینده اشتباه می باشد . جهان به سرعت در حال رشد و ترقی است باید چاره جویی کر د و دانشگاهها و پژوهشگاههای کشور را متناسب با شرایط بین المللی ، البته با حفظ ارزش های ملی و اسلامی ، به پیش برد .

وی گفت: در پنجمین نشست وزرای آموزش عالی کشورهای اسلامی در مالزی نیز که در اواخز مهر ماه 1389 تشکیل شد در قطعنامه آمده است که دانشگاه های کشورهای اسلامی برای ارتقاء عملکرد خود به منظور نیل به استانداردهای بین المللی باید توجه خود را به شاخص های اصلی عملکردی که برای نظام رتبه بندی کشورهای اسلامی پیشنهاد شده است معطوف دارند . پایگاه استنادی علوم جهان اسلام دانشگاهها و پژوهشگاه های ایران را به همین روش رتبه بندی کرده و نتیجه آن به وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری گزارش شده است .

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام  در پایان گفت: یک نکته مهم در آخر مایلم اضافه کنم و آن مربوط به خبری است که در روزهای اخیر در بعضی از خبرگزاریها منتشر شده یعنی ادغام وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری و وزارت آموزش و پرورش.

• انداختن وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری در ساحت آموزش و پرورش با سیاست های کلی پیشرفت کشور مغایرت دارد

وی اظهار کرد:  از منشأ این اندیشه اطلاعی ندارم ، اما هر چه است اگر چنین اتفاقی صورت گیرد خسارت های غیر قابل جبرانی را متوجه توسعه علمی کشور خواهد کرد . این دو وزارتخانه هم جنس نیستند و روابطی علمی و سیستمی که بتواند این دو وزارتخانه را به هم پیوند بزند وجود ندارد . نقش وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری فرابخشی است و با ابعاد و جنبه های گوناگون پیشرفت که می توان برای کلیت کشور متصور شد ارتباط دارد .

مهراد متذکر شد: انداختن وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری در ساحت آموزش و پرورش با سیاست های کلی پیشرفت کشور مغایرت دارد . از طرف دیگر ، رسیدگی به تعلیم و تربیت دانش آموزان و تعمیق آموزش در این وزارتخانه و پژوهش محور کردن فعالیت های درسی دانش آموزان به نوبه خود کمک بزرگی است به وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری . ورود چنین درونداده هایی به دانشگاه ها برون داده های مناسبی به همراه خواهد داشت .