سخنرانی عضو هیأت علمی گروه کتابداری در دانشگاه شفیلد

به گزارش لیزنا، دکتر یزدان منصوریان، پژوهشگر و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم تهران، در روزهای 24 و 29 مارس2011  دو سخنرانی در این دانشگاه ارائه کرد.

دکتر منصوریان درگفتگو با لیزنا بیان کرد: سخنرانی نخست که با عنوان «کاربرد نظریه‌پردازی داده‌بنیاد (گراندد تئوری) در پژوهش‌های سواد اطلاعاتی» (Applications of Grounded Theory in Information Literacy Research) در تاریخ 24 مارس 2011 (4 فروردین 1390) برای دانشجویان کارشناسی ارشد گرایشهای سواد اطلاعاتی و مدیریت اطلاعات در دانشکده اطلاع رسانی (Information School) دانشگاه شفیلد برگزار شد. در این سخنرانی ابتدا به اختصار مبانی رویکرد کیفی در پژوهش و شباهتها و تفاوتهای آن با رویکرد کمّی، و سپس فرایند نظریه‌سازی داده‌بنیاد (گراندد تئوری) معرفی شد.

وی افزود: نظریه‌سازی داده‌بنیاد در مطالعات مفهومی و کیفی رشته‌های مختلف علوم انسانی و اجتماعی از جمله کتابداری و اطلاع‌رسانی کاربردهای فراوان دارد. در این روش محققان می‌توانند از طریق تحلیل استقرایی داده‌های واقعی گردآوری شده از محیطهای واقعی به بررسی مفاهیم مختلف و در نهایت تدوین نظریه‌های جدید بپردازند. البته باید تاکید کرد که تدوین یک نظریه جدید مستلزم گردآوری انبوهی از داده‌های موثق و تحلیل نظام‌مند، مستمر و عمیق این داده‌هاست. به همین دلیل موفقیت در این روش به صرف وقت، دقت و انرژی فراوانی نیاز دارد. با این حال دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی‌ می‌توانند در فرایند تحلیل داده‌های تحقیقات کیفی خود برای پاسخگویی به پرسشهای پژوهش خویش از این روش بهره‌مند شوند، بی آنکه الزاماً در پایان تحقیق خود نظریه تازه‌ای ارائه کنند.

وی در ادامه افزود: به سخنی دیگر، هر چند روش نظریه پردازی داده‌بنیاد راهکاری برای تدوین نظریه‌های تازه است، اما الزماً هر تحقیق که از این روش استفاده می‌کند ضرورتاً به تدوین نظریه جدیدی منجر نخواهد شد. بلکه این رویکرد به محققان کمک می‌کند تا به شناختی دقیق‌تر و عمیق‌تر از داده‌های گردآوری شده دست یابند و پاسخهای واقعی‌تری برای پرسشهای پژوهش خود ارائه کنند.

عضو هیأت علمی گروه کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه تربیت معلم تهران گفت: در ادامه به تشریح مراحل اصلی گردآوری و تحلیل داده‌ها و سپس ساخت نظریه در این روش پرداخته شد و کدگذاری داده‌های خام برای شناسایی مفاهیم مستتر در آنها را در سه مرحله‌ی کدگذاری باز، محوری و انتخابی تشریح شد.

سپس با اشاره به چند نمونه از پرسشهای پژوهشی در حوزه سواد اطلاعاتی، موضوعهای مناسب در این زمینه که می‌توانند مبنای مطالعات کیفی با استفاده از روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد باشند معرفی گردید. همچنین، مثالهایی از مقاله‌های منتشر شده که با این رویکرد در زمینه سواد اطلاعاتی انجام شده‌اند نیز ارائه و راهکارهایی عملی برای استمرار استفاده از آن در حوزه سواد اطلاعاتی مطرح شد.

دکتر یزدان منصوریان در ادامه گفت: سخنرانی دوم با عنوان «چگونه می‌توان دانشجوی پژوهشی موفق‌تری بود؟ بازتابی از یک سفر اکتشافی»  (How to Be a More Successful Research Student? Reflections on an Exploratory Journey) بود و در قالب کارگاهی آموزشی برای دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل دانشگاه شفیلد در 29 مارس 2011 (9 فروردین 1390) برگزار شد.

وی بیان کرد: در این کارگاه، که در آن دانشجویان تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) از رشته‌های مختلف حضور داشتند، با اشاره به تجربه‌ خود از تحصیل در مقطع دکتری در دانشگاه شفیلد بین سالهای (2003 الی 2006) و همچنین تجربه هدایت، مشاوره و داوری پایان‌‌نامه‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی در سالهای اخیر، نکاتی را در زمینه موفقیت تحصیلی در این مقاطع مطرح کردم.

دکتر منصوریان افزود: با توجه به نقش محوری پژوهش و فعالیتهای پژوهشی در مقاطع تحصیلات تکمیلی، هشت مجموعه مهارت را برای موفقیت تحصیلی در این دوره‌ها ضروری است که در این کارگاه به تشریح هر یک پرداخته شد. این مجموعه مهارتها عبارتند از: مهارتهای سواد اطلاعاتی، مدیریت زمان، یادگیری مستقل، یادگیری مادام العمر، تفکر انتقادی، مهارتهای نگارش علمی، مهارتهای ارتباط اجتماعی و ارتباط بین فردی، و در نهایت مدیریت استرس؛ که در این کارگاه هر یک از این مهارتها به تفکیک معرفی شدند و نکته‌هایی عملی برای به‌کار بستن هر یک در فرایند تحصیل تبیین شد.

دکتر یزدان منصوریان اظهار داشت: در ادامه این کارگاه، گامهای اصلی در فرایند اجرای تحقیق و نگارش پایان‌‌نامه برای شرکت‌کنندگان یادآوری شد و در هر گام نکته‌هایی عملی را برای کسب موفقیتهای بیشتر در اختیار آنان قرار داده شد. از آن جمله می‌توان به نکاتی در زمینه خلاقیت در انتخاب موضوع تحقیق، نقش پیوندهای بین رشته‌ای در فرایند تحقیق، تدوین جامع و تحلیلی پیشینه پژوهش، گردآوری و تحلیل عمیق داده‌ها، ارائه روشن و جامع یافته‌ها، ارائه منتقدانه بحث و نتیجه‌گیری نهایی، حضور موفق در جلسه دفاع، پاسخگویی به پرسشهای احتمالی داوران، انتشار مقاله از یافته‌های پژوهشی و موارد دیگر از جمله ارتباط موثر با استادان راهنما و مشاور اشاره کرد.

وی گفت: این کارگاه با پاسخ به پرسشهای حاضران در زمینه وجوه مختلف فرایند تحقیق و مهارتهای حل مسأله در این زمینه پایان یافت.