کد خبر: 4117
تاریخ انتشار: چهارشنبه, 29 دی 1389 - 12:45

داخلی

»

مطالب کتابداری

»

کتابخانه و کتابداری

از قضاوت ذهنی تا قضاوت عینی: رویکرد جامعه علمی

کارگاه آموزشی «رویکردها، روش ها و معیارهای ارزیابی مقاله های علمی- پژوهشی» با همکاری کمیته آموزش انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران با هدف آشنایی با داوری عالمانه، منصفانه ومنتقدانه با حضور دکتر رحمت الله فتاحی  و دکتر یزدان منصوریان برگزار شد.

 

به گزارش خبرنگار لیزنا، کارگاه آموزشی «رویکردها، روش ها و معیارهای ارزیابی مقاله های علمی- پژوهشی » با همکاری کمیته آموزش انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران، روز سه شنبه مورخ 28 دی 1389 در سالن هشتاد نفری کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در ساعت 14 برگزار شد.

دکتر رحمت الله فتاحی، عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، و دکتر یزدان منصوریان، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم تهران، مدرسین کارگاه مذکور بودند.

در ابتدا دکتر رحمت الله فتاحی هدف از برگزاری این کارگاه را تبادل تجربیات ، آشنایی با چالش های موجود و آشنایی با داوری عالمانه، منصفانه و منتقدانه دانست.

داوری، کنترل کیفی بر فرآیند تولید علم است.

دکتر منصوریان افزود: "داوری، کنترل کیفی بر فرآیند تولید علم است و اثری که چاپ می شود باید ارزشی افزوده بر مطالب قبلی داشته باشد، بنابراین داوری وظیفه دشواری است."

دکتر فتاحی در ادامه گفت: "مقاله علمی واسطه ای است  که دانش نو را به دانش پیشین مرتبط می سازد و برپیکره آن می افزاید. بنابراین ارزیابی مقالات علمی پیش و پس از نشر آن ها با کیفیت دانش ارتباط دارد."

دکتر منصوریان بیان کرد: "رقابت های موجود در کسب رتبه و ارتقاء علمی در سطح خرد و کلان هم حرکت هایی ایجاد کرده است و هم مشکلاتی را به وجود آورده است. امروزه نویسندگان مقالات از روی اجبار  دست به نگارش می زنند نه  از روی علاقه. بنابراین کار داوری در این شرایط، بسیار مشکل و حساس است و به همین دلیل تعداد مقالات تکراری افزایش یافته است."

دکتر فتاحی اظهار داشت: "ارزیابی یک رفتار است و عدم وجود آن در جامعه، نقصان در جامعه محسوب می شود. به عبارتی دیگر جوامعی که در بحث نقد ضعیف هستند دارای مشکل می باشند. نقد در جامعه باید باعث رشد شود. البته اگر هدف، اصلاح یک ایده یا مفهوم باشد."

 

داوری نوعی تعامل است که از لحظه شکل گرفتن اندیشه تا انتشار آن ، استمرار دارد.

عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم تهران بیان کرد: "داوری رسمی در حین نگارش اثر روی می دهد ولی امر داوری تنها به این نقطه کفایت نمی کند و پیش و پس از انتشار مقاله نیز داوری می تواند روی دهد. د و به نوعی به نفع همه است و به نشر آثار بهتر کمک می کند."

دکتر فتاحی هدف کلی از داوری را این گونه مطرح کرد: " ارتقای کیفیت آنچه که قرار است منتشر شود، شناسایی آثار برتر در مقایسه با سایر آثار، فهم موفقیت­ها و دانش نو  دیگران و جایگاه آن در یک حوزه موضوعی و فراهم ساختن شرایط برای انتشار آثار شایسته و آثار آنانی که حرفی برای گفتن دارند، از اهداف کلی امر داوری است."

وی در ادامه تأثیرات بازتاب نشر مقاله اذعان داشت: " بازتاب نشر مقاله برای سازمان ها، مراکز، دانشگاه ها و افراد از اهمیت بالایی برخوردار است و بازتاب خوب می تواند موجب افزایش مقبولیت برونی شود و همه این موارد تحت الشعاع فرآیند «ارزیابی و نقد» مقاله است."

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد با تأکید بر رویکرد جامعه علمی تصریح کرد: "حرکت از قضاوت ذهنی(Subjective Judgment)  به قضاوت عینی(Objective judgment)  رویکر جامعه علمی است. پیامدهای حرکت مذکور باعث جلوگیری از بروز خطا در ارزیابی، پرهیز از اعمال سلیقه های شخصی، حفظ یکدستی و انسجام در ارزیابی می گردد. در نهایت برآیند آن، حرکت افراد و نهادها به سوی عینیت گرایی به منزله رویکرد منطقی جامعه علمی و دانش مدار است."

قضاوت (نقد) یک فرآیند نسبی است و عوامل بسیاری در آن دخیل است.

دکتر منصوریان در ادامه بیان کرد: " برخی نشریات، داوری کور (Blind review) را پی می گیرند. بدین معنی که داور نمی داند نویسنده مقاله در دست، چه کسی است و برخی نشریات نیز از نویسندگان مقالات، داوران پیشنهادی می خواهند."

شاخص های اصالت، نوآوری، کیفیت، سودمندی و اثر بخشی باید مورد توجه و تأکید باشند.

دکتر فتاحی به شاخص های موجود دراین زمینه اشاره کرد: " پنج شاخص اصالت، نوآوری، کیفیت، سودمندی و اثر بخشی باید مورد توجه و تأکید باشند.هر شخص یا نهادی با توجه به هدف خود می تواند بر یکی یا چند تا از شاخص های مذکور تمرکز نموده و به رویکردها وزن دهد."

وی در ادامه به رویکردهای کاربردی ارزیابی اشاره کرد: " رویکرد ساختاری/ محتوایی (رویکرد کلاسیک)، رویکرد محتوایی، رویکرد استنادی (رویکرد اثر بخشی)، رویکرد یکپارچه در ارزیابی از رویکرد های موجود هستند."

 

دکتر منصوریان درباره مفاهیم مطرح شده تأکید کرد: " دو مفهوم تولید علمی(Scientific Productivity) و تأثیر علمی(Scientific Impact) با هم  فرق دارند و دو مفهوم منزلت علمی(Scientific Prestige) و محبوبیت علمی(Scientific Popularity) نیز مطرح می گردند که منزلت علمی براساس ضریب تأثیر و محبوبیت علمی بر اساس تعداد استنادها سنجش می شوند."

عدم توجه به تأثیر بافت (Context) در زمینه  ارزیابی، آن را غیر عینی و غیر سودمند می کند.

دکتر فتاحی در یکپارچگی معیارها تأکید کرد: " توجه به معیارهای کمیسیون نشریات علمی کشور، معیارهای مجلات علمی –پژوهشی، معیارهای داوران مجلات، معیارهای خوانندگان، معیارهای پایگاه های استنادی و توجه به شرایط و زمینه موجود (بافت) در رویکرد یکپارچه در ارزیابی تأثیر گذار است."

وی در ادامه درباره ارائه یک مدل یکپارچه در این زمینه اذعان داشت: " در ارائه مدل یکپارچه معیارهای مذکور با هم رابطه مستقیم و همه آن ها با هدف ها، مقاصد، گرایشات روز، بستر و زمینه ارزیابی، رابطه غیر مستقیم و عینی دارند."

در داوری ابتدا به نکات مثبت مقاله اشاره کنیم.

دکتر منصوریان افزود: " تصمیم نهایی در داوری به عهده سردبیر است.برخی مقالاتی که توسط سردبیر رد می شوند به معنی بیهوده بودن مقاله نیست بلکه به این معنا است که با حوزه کاری نشریه (Scope) هماهنگ نیست و بهتر است که سردبیران در صورت وجود این شرایط به این مورد اذعان داشته و نویسنده را بی پاسخ نگذراتد."

هرچه تعداد پژوهشگر فعال در حوزه ای وجود داشته باشد کار داوری سخت تر می شود.چون افراد صاحبنظر در آن حوزه داوران بالقوه بعد از انتشار اثر محسوب می شوند.

دکتر فتاحی درباره مشکل داوران و داوری اظهار کرد:"طولانی شدن فرآیند داوری، پایین بودن اطمینان از کار داوران جوان، فرصت کم داوران با کیفیت، غرض ورزی به موضوعی خاص (انحصار موضوعی)، رایگان بودن یا ارزان بودن داوری و کمبود و گاه نبود داوران تخصصی از مشکلات موجود دراین زمینه  است."

وی در ادامه به برخی چالش های دیگر اشاره کرد: "برخی انحراف ها مانند خود استنادی، بیش استنادی، استنادهای غیر مرتبط غیر عمدی، استنادهای غیر مرتبط عمدی (تزریق استناد) از چالش های موجود هستند."

داوری بهترین فرصت یادگیری است و نوعی تفکر انتقادی را در انسان پرورش می دهد.

دکتر فتاحی در ادامه به مهارت ها و قابلیت های داوران اشاره نمود و گفت: "داوران با مطالعه در حوزه مورد علاقه، آشنایی با نظریه های مطرح در حوزه های مورد نظر، داشتن پیشینه پژوهشی و آشنایی با الزامات پژوهش، مطالعه درباره چگونگی و معیارهای داوری، حفظ بی طرفی و صداقت در ارزیابی، شرکت در کارگاه های آموزشی شیوه ها و مهارت های داوری و تحلیل برخی مقاله های انتشار یافته در مجله های معتبر و با کیفیت می توانند به مهارت ها و قابلیت های خود در امر داوری بیفزایند."

در ادامه نمونه هایی از داوری به زبان فارسی و انگلیسی ارائه شد.نمونه ای از داوری یک مقاله به عنوان کار عملی انجام شد.

دکتر منصوریان در پایان به داوری مطلوب و نامطلوب اشاره کرد: " داوری همراه با تأمل، داوری منصفانه، عالمانه، منتقدانه، محرمانه و گروهی جزء داور ی مطلوب و داوری شتابزده، غیر منصفانه، ناشیانه، سطحی ، باز و انفرادی جزء داوری نامطلوب محسوب می گردد."

کارگاه مذکور با پرسش و پاسخ حاضران در ساعت 18 به کار خود پایان داد.

خبرنگار: الهه حسینی

برچسب ها :
خواهشمند است جهت تسهیل ارتباط خود با لیزنا، در هنگام ارسال پیام نکات ذیل را در نظر داشته باشید:
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.
نام:
ایمیل:
* نظر: