همایش «الگوواره (پارادایم) ریشه اصلی خاموشی و اوج‌گیری و افول کتابخانه‌ها» برگزار شد

به گزارش خبرنگار لیزنا، همایش «الگوواره (پارادایم) ریشه اصلی خاموشی و اوج گیری و افول کتابخانه ها و مراکز اسناد» در ساعت 8:30 دقیقه روز سه شنبه مورخ 29 آذر ماه 1390 در هتل پردیسان مشهد آغاز شد.

در ابتدای برنامه دکتر سعید رضائی شریف آبادی، رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران، به ایراد سخنرانی با عنوان  «به سوی یکپارچگی: نگاهی نو به استانداردهای کتابخانه ای و آرشیوی» پرداخت.

• پروژه هايي مانند World digital library ، Europeana و يا كنسرسيوم محتواي ملي كشور، نشاندهنده عزم جهاني، قاره اي و يا ملي بسوي يكپارچگي در دنياي رقمي است.

دکتر رضایی شریف آبادی در آغاز سخنراني خود به اين نكته اشاره كرد كه: "قبل از رسیدن به بحث یکپارچگی ابتدا نگاهي به دنياي واقعي و فيزيكي گذشته و وضعيت حال كتابخانه ها و آرشيوها داشته باشيم. در قدیم الايام کتابخانه های بزرگ و آرشیوهای بزرگي داشتیم و كمابيش هم اکنون هم این مراکز وجود دارند كه بصورت مستقل و جداي از هم فعاليت مي كردند. در کتابخانه ها منابع کتابخانه اي، و در آرشیوها منابع آرشیوی ذخيره سازي و سازماندهي مي شدند. اما هيچ ارتباطي ميان شيوه هاي ذخيره سازي و يا استانداردهاي سازماندهي آنها وجود نداشت.  البته تلاشهایی مانند MARC AMC با هدف يكپاچگي استانداردهاي كتابخانه اي و آرشيوي نمونه اي است كه با موفقيت همراه نبوده زيرا كه درك دقيقي از اصول آرشيوي در تدوين اين استاندارد وجود نداشت."

وي در ادامه سخنان خود به اين نكته اشاره كرد : "اگر در دنياي فيزيكي شاهد ادغام كتابخانه ملي و آرشيو ملي ايران يا كانادا هستيم بدليل اين است كه حاميان چنين تفكري اعتقاد دارند كه هر دو سازمان، نهادهاي دانش بنيان هستند و مي توانند در يك سازمان تجميع شوند. دكتر رضائي ادامه داد: اما در دنياي رقمي، يكپارچگي شتاب بيشتري پيدا كرده است. پروژه هايي مانند World digital library يا Europeana و يا كنسرسيوم محتواي ملي كشور، نشاندهنده عزم جهاني، قاره اي و يا ملي بسوي يكپارچگي در دنياي رقمي است.  را می کنیم در حقیقت صحبت از یکپارچگی است . در اين پروژه ها هدف دسترسي به منابع رقمي از انواع منابع كتابخانه اي، آرشيوي، موزه اي، ديداري و شنيداري و ساير منابع اطلاعاتي مورد نياز كاربران است."

• آنچه كه انسان در دنياي وب بدنبال تحقق آن است شبيه سازي دنياي وب با مغز انسان است.

دكتر رضائي بیان کرد:  "دنياي وب هم به سوي يكپارچگي و با شتاب غيرقابل وصفي به سوي آينده در حركت است. آينده اي كه اكنون بصورت رويا وجود دارد. آنچه كه انسان در دنياي وب بدنبال تحقق آن است شبيه سازي دنياي وب با مغز انسان است و يا دست يافتن به مغز جهاني. مثالهای دیگری در دنیای وب وجود دارد كه حكايت از يكپارچي مي كند از جمله وب معنائي و يا E_Science و E_Research . دنيائي كه پژوهشگران به هرآنچه كه نياز دارند براحتي دست يابند و علم جديدي توليد شود كه نام آنرا علم مجازي يا علم الكترونيكي مي نامند."

• كليد رسيدن به اين دنياي جديد، ارتباط است و اين ارتباط در سايه استانداردها بوجود خواهد آمد.

دانشيار گروه كتابداري و اطلاع رساني دانشگاه الزهرا(س) ضمن اشاره به استانداردهائي كه در گذشته توسط كتابداران و آرشيوداران تهيه شده و هر كدام بصورت مستقل از ديگري راه خود را ادامه مي دادند، تاکید کرد: "كليد رسيدن به اين دنياي جديد، ارتباط است و اين ارتباط در سايه استانداردها بوجود خواهد آمد. "در این راستا باید استانداردهایی وجود داشته باشد که بتواند منابع مختلف را به هم مرتبط کند. این استانداردها زيرساخت لازم را براي درك اين مطلب فراهم خواهد كرد که متوجه باشيم منابع اطلاعاتي از يكديگر مستقل نيستند و مي توانند مكمل يكديگر باشند. معاون سابق آرشيو ملي ايران در ادمه به اين نكته اشاره كرد كه موضوع ارتباط منابع به يكديگر و اهميت زمينه (Context) در شناخت بهتر منبع اطلاعاتي جايگاهي ويژه اي در اصول آرشيوي داشته و كتابداران بايد از سابقه موضوع ارتباط و اصولي مانند احترام به نظم اوليه و احترام به منشاء در حوزه آرشو استفاده كنند."

• سلام بر RDA و خداحافظ AACR2

دكتر رضائي شريف آبادي در ادامه صحبتهاي خود اظهار داشت:  "اگر FRBR  و يا RDA مورد استقبال كتابداران و همچنين آرشيوداران قرار مي گيرد بدليل نزديك شدن اين دو حوزه علمي به يكديگر در موضوع ارتباط منابع و پرداختن به زمينه و شبكه ارتباطي منابع اطلاعاتي به يكديگر است. بدون شك امروز استانداردهائي كه منابع را مستقل از ساير منابع مرتبط مي داند جايگاهي ندارد و به همين دليل است كه كتابهايي منتشر مي شود شبيه اين عنوان: «سلام بر RDA و خداحافظ »AACR2.»"

وی سخنراني خود را با اين جملات به پايان رساند كه اگر قرار باشد به سوي مغز جهاني (Global Brain) در حركت باشيم و دنياي مجازي آينده را به گونه اي طراحي كنيم كه برشي از مغز خارق العاده انسان را كه دنياي ارتباطات است شبيه سازي كنيم ناگزيريم كه استانداردهائي طراحي كنيم كه ارتباط بين عناصر اطلاعاتي حرف اول را بزند.

• محتوا حتی اگر تمام متن هم شود باز قابل جستجو نیست و برای دسترس پذیری آن فهرستنویس باید برای آن تولید اطلاعات کند

در ادامه همایش مهندس احمد محمد زاده، مدیر عامل شرکت نوسا، در موضوعات «اطلاعات، محتوا، دانش، سه مفهوم کاملا متفاوت»، «NosaBooks» و «الگوواره یا پارادایم» به سخنرانی پرداخت و گفت: "فضای بحث ما فضای فلسفی نیست و نمی خواهیم هر سه مورد اطلاعات محتوا و دانش را به طور جداگانه بررسی کنیم."

وی بیان کرد: "محتوا اطلاعات نیست و دانش نیز نیست بلکه آن چیزیست که  محقق یا نویسنده  می نویسد. نگهداری محتوا یا content جستجوی تمام متن را امکان پذیر می‌سازد؛ ولی‌ محتوا به تنهایی قابل جستجو نیست و قابل استفاده نخواهد بود."

محمد زاده تاکید کرد: "محتوا حتی اگر تمام متن هم شود باز قابل جستجو نیست و برای دسترس پذیری آن فهرستنویس باید برای آن تولید اطلاعات کند. "

وی گفت: "نگهداری اطلاعات توسط بانک اطلاعاتی‌ صورت می‌گیرد و از بهم پیوستن نگهداری محتوا و نگهداری اطلاعات کتابخانه دیجیتال تشکیل می­شود و به طور کلی می‌توان گفت از برقراری ارتباط بین المان‌های اطلاعاتی‌محتوا دانش تولید می­شود."

در ادامه مهندس محمد زاده به معرفی‌ «NosaBooks» پرداخت و افزود : "در این پروژه از ارتباطاتی که گفته شد، استفاده شده است. در این سایت منابع فارسی و لاتین در کنار هم قرار گرفته شده اند و قابل بازیابی هستند و در آن می‌توان مشخصات کتاب ، متن کامل یا خلاصه، محل نگهداری کتاب و غیره را مشاهده کرد."

وی بیان داشت: “برای کتاب‌های لاتین اطلاعات فهرست نویسی از کتابخانه کنگره ، محتوا از google books و معنا از ویکی‌پدیا گرفته شده است و نیز برای کتاب‌های فارسی اطلاعات فهرست نویسی از کتابخانه ملی،‌محتوا از خود شرکت و ناشران و معنا از ویکی‌پدیای فارسی گرفته شده است. “

• پارادایم در کار‌ها باعث افول می‌‌شود.

مهندس احمد محمد زاده اظهار داشت:" holding (اطلاعات موجودی) این کتب از سیمرغ صورت گرفته شده است و به وسیله آن می‌توان از محل کتاب و وضعیت امانت آن اطلاع پیداکرد."

مدیرعامل نوسا سپس به صحبت در رابطه با پارادایم‌ها پرداخت و بیان کرد : "ما سه وجه خلاقیت ، نو آوری و پارادایم را داریم ، ابتدا به خلاقیت می‌‌پردازیم. انسان یک سیستم باز است و گرایش به بی‌نظمی و یا تکامل در  مجموعه دستاورد‌های انسان توسط خلاقیت اندیشمندان بوده است و آن چه مانع خلاقیت می‌‌شود پارادایم است. "

• شکستن پارادایم‌ها در علم کتابداری اهمیت زیادی دارد.

محمد زاده ادامه داد: "پارادایم مجموعه قوانین مقررات و پیش فرض هایی است که الگو‌های باید و نباید را به وجود می‌‌آورد."

• یکی ‌از نمونه‌های شکستن پارادایم‌ها در علم کتابداری به وجود آمدن فهرستگان online است

وی افزود: "پارادایم در کار‌ها باعث افول می‌‌شود. این افول در مرکز اداری مشکل زیادی را به وجود نمی آورد ولی ‌در کارهای علمی ‌باعث از بین رفتن آن می‌‌شود. برای همین است که شکستن پارادایم‌ها در علم کتابداری اهمیت زیادی دارد."

مدیر عامل شرکت نوسا اذعان داشت: "یکی ‌از نمونه‌های شکستن پارادایم‌ها در علم کتابداری به وجود آمدن فهرستگان online است."

در پایان، مهندس محمد زاده به توضیح در رابطه با کتابخانه دیجیتال پرداخت: "این نوع کتابخانه دو جنبه دارد یکی ‌ورود اطلاعات و دیگری جستجو، در این نوع کتابخانه‌ها فایل‌های پراکنده جمع آوری می شود، سپس مدیریت می شود و در آخر به اطلاعات نمایشی تبدیل می شود  و این امکان را دارد که دسترس پذیری منابع را برای کاربران مختلف بر اساس IP آدرس  محدود کند و یکی ‌از امکانات جدید این گونه کتابخانه‌ها viewer  است ."

وی سپس توضیح کوتاهی درخصوص پورتال نوسا ارائه داد: " در حال حاضر دو پورتال نوسا و سیمرغ  با استفاده از نرم افزار منبع باز دات نت نیوک (DotNetNuke)  به منظور برطرف کردن نیازهای متفاوت سازمان‌های مختلف و کتابخانه‌های کوچک و بزرگ  به جامعه کاربران ایرانی ارائه شده است."

محمدزاده درخصوص طرح‌های قاف و سام بیان کرد: "نوسا با ارائه راه حل جامع و کامل طرح قاف و سام، مشکل مراکز اسناد و کتابخانه‌های کوچک را حل کرده و سرویسی با تمام امکانات نرم افزار جامع سیمرغ را در اختیار این گروه از کاربران قرار می‌دهد."

«الگوواره (پارادایم) ریشه اصلی خاموشی و اوج گیری و افول کتابخانه ها و مراکز اسناد»،دومین همایش از مجموعه همایش های سراسری و منطقه ای نوسا در سال 90، با حضور پژوهشگران، کارشناسان، دانشجویان و علاقمندان و دست‌اندرکاران حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی و علوم اطلاعات (IT) در ساعت 12 به کار خود پایان داد.

خبرنگار: شیما کاکوئی