داخلی
»مطالب کتابداری
»گزارش
واحدهای کتابخانه ای در ایران فاقد شبکه هستند
به گزارش لیزنا، در همایش «استانداردها و پروتکل ها؛ بستر پیاده‌سازی شبکه‌های اطلاعاتی» که روز دوشنبه اول اسفند ماه 1390 توسط شرکت پارس آذرخش برگزار شد؛ دکتر جعفر مهراد، رئیس مرکز منطقهاي اطلاعرساني علوم و فناوري و سرپرست پايگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC)، در خصوص «شبکه های کتابخانه ای: چالشها و ضرورتها» سخنرانی کرد.
وی در ابتدای سخنان خود درباره شبکه های کتابخانه ای گفت: با توجه به آنچه در کشورهای پیشرفته و کشورهای نو ظهور علمی می بینیم؛ واحدهای کتابخانه ای در ایران فاقد شبکه هستند. اما چند سالی است که تحولات عمده ای اتفاق افتاده و این تحولات همچنان ادامه دارد. مفاهیم نو و ایده های نو و نقش هایی که در بخش دولتی و خصوصی اتفاق می افتد. نمونه هایی از این مفاهیم که با آنها سرو کار داریم موضوع ارزیابی و ارتقاء کیفیت آموزش عالی، تولید علم، رتبه بندی دانشگاهها و موسسات پژوهشی، گسترش دوره های تحصیلات تکمیلی در دانشگاههای مختلف کشور، طراحی برنامه های اتوماسیون و خدمات کتابخانه ای، توجه مستقیم سیاستگذاران آموزش عالی به مبحث منابع اطلاعاتی و ظهور شبکه های کتابخانه ای هرچند کوچک و پراکنده در تعمیم و ترویج علم نقش با اهمیتی ایفا می کنند.
وی تاکید کرد: نقش کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی نقش مهم و اثر بخش است. هر چند محدودیت هایی در حال حاضر به دلیل نداشتن برنامه کاملی در نظام ملی اطلاعات و یا به دلیل نداشتن شبکه واقعی که دسترسی به منابع را از جهات مختلف فراهم کند؛ اثر بخشی کتابداران را قدری با چاش های جدی مواجه کرده است.
مهراد افزود: جهان شاهد انفجار دانش و اطلاعات در خلال دهه های گذشته است، بیش از 10 میلیون مقاله -به غیر از اقلام خبری، سردبیری و مقاله ایی که در رسانه های چاپی عمومی منتشر می شود- هر سال به چاپ می رسد.
رئیس مرکز منطقهاي اطلاعرساني علوم و فناوري در ادامه بیان کرد: "متخصصان علم اطلاعات از نظر کسب و کار به اطلاعات وابسته اند. دسترسی به اطلاعات کلید اساسی توسعه است. کتابخانه ها و مرکز اطلاعاتی که مخازن دانش و اطلاعاتند دانش و اطلاعات را بر اساس اهداف و ماموریت خودعرضه می کنند."
دکتر مهراد گفت: "در مبحث ضرورت شبکه سازی کتابخانه ها دو مولفه مهم جامعه کتابداری را سخت تاثیر قرار داده است. از یک طرف در حالی که سیلی از اطلاعات وجود دارد؛ و از طرفی دیگر هزینه های دائما رو به افزایش گردآوری، پردازش، ذخیره سازی و اشاعه اطلاعات سالهاست که بودجه های ناچیز کتابخانه ها حتی برای نگهداری سطح قابل قبولی از نشریات و کتابها و گزارش های علمی کتابداران را آزار می دهد."
وی افزود:" این نشان می دهد کتابخانه ها در ظرف 10 سال آینده برای نگهداری میزان ثابتی از سفارشات خود به 3 تا 4 برابر بودجه احتیاج دارند. قدرت خرید کتابخانه ها سال به سال کاهش یافته است. به این علت اشتراک منابع و فعالیت های جمعی از طریق شبکه سازی کتابخانه ای در سطح جهان اجتناب ناپذیر است ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.به همین خاطر شبکه سازی در کشورهای در حال توسعه مانند ایران بیش از پیش ضرورت دارد."
مهراد تاکید کرد: "اشتراک منابع مناسب و کارآمد میتواند با استفاده از پیشرفت های جاری در فناوری های اطلاعاتی برای ایجاد شبکه ای از کتابخانه ها محقق شود."
وی گفت: "در دو دهه گذشته با تاسیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی و علوم فناوری و نیز پایگاهای نمایه، SID و MagIran نوعی از اشتراک گذاری منابع در بخش نشریات بوجود آمده و در چند سال اخیر نیز با ایجاد کنسرسیوم محتوای ملی کشو ربه عصر جدیدی ورود پیدا کرده است. کتابخانه ها یاد گرفتند که تنهایی نقش آفرینی نکنند، از نظر کمی و کیفی خدمات بهتری را در فضایی که فشار مالی هر روز دامنه عملیات آن را محدود می کند ارئه کنند، و با تدبیر، انگیزه و منطق از حالت انفرادی دوری جسته و در جامعه ای بزرگ تر فعالیت کنند."
وی اظهار داشت: "علی رغم محقق شدن کنسرسیوم محتوای ملی هنوز شبکه سازی در کتابخانه ها به منظور کمک به اشتراک گذاری منابع و پشتیبانی فعالیت کتابخانه ها، یک ضرورت اجتناب ناپذیر است."
دکتر مهراد در ادامه سخنان خود نارسايي‌های شبکه سازی را دو مساله عمده دانست و گفت:" اول عدم دسترسی به منابع و خدمات به این دلیل که کتابخانه ها به صورت انفرادی کار می کنند؛ و دوم کنترل مديريتی ناکارآمد است."
وی گفت: "در ايران، نياز به اشتراک منابع به خوبی احساس شده، تکنولوژی شبکه سازی با پشتيبانی شرکت‌های تجاری در دسترس است، اما تعهد مديريتی ناکارآمد مي‌باشد."
وی افزود: "به نظر مي‌رسد توجه به هدف‌ها مي‌تواند به استقرار شبکه‌های کتابخانه‌ای کمک کند. استقرار شبکه باعث ارتقا و حمايت از پذيرش استانداردها در عمليات کتابخانه ای می شود. همچنین ايجاد پايگاه‌ها برای توليد خدمات اطلاعاتی، ارتقا اثربخشی عمليات کتابخانه ای، همکاری با ساير شبکه‌های منطقه ای، ملی و بين المللی برای مبادله اطلاعات و اسناد و توليد خدمات جديد و ارتقا سطح خدمات موجود را باعث می شود."
مهراد در ادامه گفت: "تشکيل شبکه کتابخانه‌ها از جهت تشويق همکاريها در افزايش سطوح خدمات که توسط کتابخانه‌های عضو ارائه مي‌شود، در ساخت پيوندهای قوی برای خدمات کتابخانه‌ای در سطوح محلی، منطقه‌ای ، و ملی ، تقويت و ارتقاء ارتباطات در سطح استانی و کمک به هماهنگ سازی در فعاليت‌های توسعه کتابخانه ای حائز اهميت است."
وی مهمترين هدف شبکه‌سازي کتابخانه‌ها را هماهنگ کردن منابع و خدمات کتابخانه‌های عضو دانست و افزود:" شبکه سازي كتابخانه‌ها توسعه همه جانبه را با هماهنگ کردن اشتراک منابع، امانت بين کتابخانه ای، آموزش مداوم ، خدمات مشاوره‌ای حرفه ای، احتمالاً خريد متمرکز و ساير برنامه‌های مشترک که با عضويت کتابخانه‌ها محقق مي‌شود به ارمغان مي‌آورد."
رئیس مرکز منطقهاي اطلاعرساني علوم و فناوري در ادامه صحبتهای خود بیان کرد: "در ایران تلاش برای ایجاد شبکه کتابخانه ای آغاز شده اما هنوز برای استمرار کامل یک شبکه که مجموعه ای از کتابخانه ها را طبق یک توافق رسمی جهت مشارکت در یک طرح مشترک در بر گیرد، راه طولانی در پیش داریم. حرکت های فعلی رضایت بخش نیست."
وی گفت:" یک جستجوی ساده در اینترنت به سه پدیده شبکه ای اشاره دارد؛ اولین شبکه، «شبکه ملی کتابخانه ای دانشگاهی ایران» در دو بخش فارسی و لاتین است که مرکز منطقه ای با همکاری شرکت پارس آذرخش ایجاد کرده است و هدف: دسترسی آسان به اطلاعات کتابخانه های کشور و آگاهی از کتب موجد در آنها. اما متاسفانه به دلیل کنترل مدیریتی ناکارآمد از سوی کتابخانه های عضو که به تعهدات خود عمل نکردند و اطلاعات خود را به شبکه نمی دهند، این شبکه از ادامه راه باز ماند."
وی افزود: "دومین آن شبکه اطلاع رسانی دانشگاه آزاد با عنوان «سیکا» است. به گفته دکتر رهنمای رودپشتی، معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی، "این شبکه با امکانات وسیعی که دارد می تواند نیاز استادان و دانشجویان را در دسترسی به تازه ترین کتب علمی برآورده سازد." در نقل قولی دیگر ایشان می گوید: " مقرر است این شبکه به زودی با اتصال به کتابخانه ملی به قابلیتهای بسیار ارزنده ای دست یابد."
مهراد تاکید کرد: "به عقیده من امکان ندارد این شبکه بتواند به کتابخانه ملی وصل شود. اینها دو پدیده ای جدا هستند. مگر اینکه لینک بگذارد و لینک شبکه نیست."
وی در ادامه گفت: "سومین شبکه ای که در اینترنت می بینیم «شبکه علمی کشور» است که خبر آن 30 بهمن در خبر گزاری ها منتشر شده و هدف به اشتراک گذاری منابع بین مراکز علمی و تحقیقاتی و ایجاد پهنای باند وسیع برای ارتباط دانشگاههای کشور می باشد. خبر حاضر به نقل از ایسنا می گوید ". اين شبكه در فاز نخست (استان تهران)، 16 دانشگاه و مركز علمي و تحقيقاتي به شبكه متصل شده و تا دو سال آينده تمام دستگاه‌ها، مراكز آموزشي، تحقيقاتي و حوزه‌هاي علميه به اين شبكه متصل خواهند شد."
وی تاکید کرد: "این شبکه نیست بلکه زیرساخت است. اینکه پیوندهایی در آن وجود داشته باشد به معنی یک شبکه نیست.
شبکه آن چیزی است که یک نرم افزار واحد در تمام عملیات کتابخانه های عضو به صورت مشترک عمل کند، و چنین چیزی در حال حاضر در ایران محقق نشده است."
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.