به گزارش لیزنا، دکتر جعفر مهراد، رئيس مركز منطقه اي اطلاع رساني علوم و فناوري و سرپرست پايگاه استنادي علوم جهان اسلام (ISC)، در دومین جشنواره پژوهش سازمان اسناد و کتابخانه ملی گفت: "در تمدن‌هاي اسلامي مراکز علمی همواره به دنبال آن بوده‌اند تا از برتری علمی و مطالعاتی برخوردار باشند. اين مسأله هم باعث افتخار بود و هم آینده و سرنوشت تمدن اسلامی را رقم می زد. دليل آن روشن است: اسلام همواره خود را به عنوان يک دين برتر و مبتني بر دانش مطرح کرده است."
وی افزود: "بنا به این باور، وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدابيري را اتخاذ نموده اند تا بتوانند کيفيت آموزش و تحقيقات را در دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقيقاتي افزايش دهند. هدف نهايي اين سياست آن است تا دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقيقاتي بتوانند از جايگاهي درخور و شايسته برخوردار گردند."
دکتر مهراد ادامه داد: "در چنين بافتي، وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با طرح سياست‌هاي راهبردي، موضوع ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه ها و موسسات پژوهشی را تعریف و اجرا می کنند."
وی افزود: "از طرفی اين موضوع نیز حائز اهميت است که دانشگاه‌ها از نظر تاريخي سازمان‌هايي بين‌المللي اند و کسب دانش يک پديده جهاني است."
مهراد ادامه داد: "به علاوه، روند اخير جهاني شدن رقابتي غيرمتعارف را در زمينه‌هاي مختلف به کشورهای جهان تحمیل کرده است که عملکرد دانشگاه‌ها نیز از این مقوله مستثنی نبوده و در معرض تغییر و دگرگونی قرار دارد. بنابراين، به غير از ويژگي جهاني تاريخي دانشگاه‌ها، پديده جهاني شدن نقش مهمي را در شکل‌گيري دانشگاه‌هاي ممتاز ايفا می کند."
سرپرست پايگاه استنادي علوم جهان اسلام (ISC) گفت: "از اين رو، در دنياي امروزي نياز شديدي به رقابت وجود دارد، آن هم رقابت در سطح جهاني که باید دولتها، مديران و مسئولان با عظمي راسخ وارد حيطه رقابت شوند."
وی افزود: "علت اتخاذ چنين رويکردي آن است که دولتها همواره می کوشند تا مزيت‌هاي فراواني را در ابعاد اقتصادي و غيره نصيب کشورهای خود کنند و براي افزايش رشد اقتصادي، بر قابليت‌هاي کشور در زمينه‌هاي علوم و فناوري سرمایه گذاری می کنند. کيفيت تحقيقات و آموزش يکي از عوامل اساسي است که مي‌تواند سبب موفقيت يا شکست اقتصادهاي دانش‌محور گردد."
دکتر جعفر مهراد بیان کرد: "هرچند که رتبه‌بندي دانشگاه‌ها از سوي بسياري از افراد وموسسات مورد انتقاد قرار گرفته است اما، مفاهيم و استانداردهاي مورد استفاده در اينگونه رتبه‌بندي‌ها مي‌تواند نمادي از کيفيت و استاندارد بالا در حيطه‌هاي مختلف باشد و بنابراين انجام اين گونه اقدامات مي‌تواند اطلاعات بسيار سودمندي را در خصوص کيفيت دانشگاه‌ها و ويژگي‌هاي دانشگاه‌هاي برتر ارائه دهد."
وی افزود: "ورود اسم يک دانشگاه در رتبه‌بندي به عنوان دانشگاه تراز اول نشان‌دهنده شهرت خوب و سطح بالاي تحقيقات در آن دانشگاه است. اين دو ويژگي به نوبه خود سبب جذب بهترين استادان و دانشجويان و برقراری ارتباط تنگاتنگ دانشگاه با نیازهای جامعه و صنعت می شود."
رئيس مركز منطقه اي اطلاع رساني علوم و فناوري اذعان داشت: "توجه به اين نکات به پيدايش نوعي فرهنگ ارزيابي منجر شده است که البته اين فرهنگ بر عواملي استوار است که از مدتها پيش در دنياي علم و فناوری موجود بوده‌اند که از آن جمله مي‌توان به ارتباط با صنعت و ارزش‌گذاري کيفيت تحقيقات در انتشارات علمی و نيز استنادها اشاره کرد. همه اين عوامل سبب گرديده است تا دانشگاه‌ها بکوشند براي کسب حمايت‌هاي مالي بيشتر وارد عرصه رقابت‌هاي ملي و جهاني شوند."
وی در ادامه اهداف ارزیابی، ارتقاءکیفیت و رتبه بندي را 6 مساله ارزيابي دانشگاه های ايران و مقايسه آنها با يکديگر، تعیین شکاف ميان دانشگاه های ايران، تعیین شکاف ميان دانشگاه های ايران، افزايش رقابت ميان دانشگاه های ايران، کمک به شناسايي دانشگاه های داراي بهترين عملکرد، افزايش انگيزه براي سياستگزاری های علمي و پژوهشي در محافل ملي و تقويت ارتباطات علمي و دسترسي وسيع تر به شبکه اي از دستاوردهاي تحقيقاتي در سطح ملي و ايجاد رقابت در سطح بين المللي عنوان کرد."
دکتر مهراد با بیان اینکه نیاز به ارزیابی، ارتقاءکیفیت و رتبه بندي را ضروری دانست افزود: "اخيراً، مفهوم ارزیابی و رتبه‌بندي در تمام دنيا مورد توجه قرار گرفته و اهميت زيادي کسب کرده است. از اين رو، تلاش‌هاي زيادي براي ارزیابی و رتبه‌بندي دانشگاه‌ها صورت مي‌پذيرد که احتمالاً به تعداد و استفاده از اين گونه تلاش‌ها در آينده‌ي نزديک نیز اضافه خواهد شد و گفت: هيچ‌کدام از دانشگاه‌هاي ايران به استثناي دانشگاه تهران در ميان 500 دانشگاه برتر جهان در رتبه بندی شانگهای قرار ندارند و هیچ یک از دانشگاه های ایران به استثنای دانشگاه صنعتی شریف در بین 400 دانشگاه برتر جهان در رتبه بندی تایمز قرار ندارد."
وی گفت: "از مجموع کشورهای اسلامی و منطقه تنها از کشورهایی مانند ترکیه، عربستان سعودی و مالزی از هرکدام یک یا دو دانشگاه در نظام رتبه بندی شانگهای و QS مشاهده می شود."
دکتر مهراد ادامه داد: "وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی براساس سياست های مقرر کیفیت بخشیدن به آموزش و تحقیقات در دانشگاه ها و شناسايي دانشگاه‌هاي برتر را براساس معيارهاي مورد قبول در سطح ملي و منطقه اي جزو برنامه های اساسی خود قرار داده اند."
وی در خصوص ارزیابی، ارتقاءکیفیت و رتبه بندي در مقیاس ملی گفت: "با در نظر گرفتن اين واقعيت که در مقياس ملي پژوهش های بنیادی و به ویژه کاربردی ، انتشار مقاله های علمی و اختراعات از عوامل توسعه و پیشرفت کشورها است، بايد براي تبديل اين موارد به يک کميت قابل اندازه‌گيري تلاش نمائيم تا شاخص های اصلي "انتخاب برترين‌ها" بهتر قابل درک باشد. و افزود: راهکارهای رقابت برای انتخاب برترین ها؛ مدیریت فعالیت های رقبا، قرار دادن خود در صنعت آموزش عالی، اولویت بندی مواردی که باید بر آنها تمرکز نمود، ایجاد توانمندی های لازم برای آینده و تخصیص منابع است."
رئيس مركز منطقه اي اطلاع رساني علوم و فناوري و سرپرست پايگاه استنادي علوم جهان اسلام (ISC) بیان کرد: "دو کار عظيم علمي با اقدامات موثر در این خصوص صورت گرفته است:
- تاسيس پايگاه استنادي علوم جهان اسلام ISC با همکاري آيسسکو و تصويب وزراي آموزش عالي کشورهاي اسلامي در سال 1387
- تدوين شاخص ها و معيارهاي رتبه بندي OIC در تهران در سال 1386، و اصلاح و تجدید نظر در این شاخص ها و تصویب در نشست فوق العاده وزاری آموزش عالی کشورهای اسلامی در عربستان، مهرماه 1390"
مهراد بیان داشت: "مستندات علمی حاکی از این امر است که رشد علمی در خاورمیانه تقریبا چهار برابر سریعتر از سطح جهانی است و در میان کشورهای خاورمیانه ایران و ترکیه نقش تعیین کننده ای را ایفا می کنند. نرخ رشد ایران و ترکیه به ترتیب 11 و 5.5 برابر سریعتر از نرخ رشد تولیدات علمی سایر کشورهای جهان بین سال های 2009-1980 می باشد."
وی افزود: "پس از پایان جنگ تحمیلی، شرایط علمی و تولید علم در ایران کاملا دگرگون شده است و جمهوری اسلامی ایران رشد سریعی را در تولید علم تجربه می کند. در واقع ایران، ترکیه، برزیل، روسیه، هند و چین سریعترین نرخ تولید علم را در میان تمامی کشورهای جهان به خود اختصاص داده اند."
مهراد ادامه داد: "بررسی تخصص های علمی دانشمندان ایرانی نشان می دهد که تخصص آنها بیشتر از سال 1990 به بعد در حوزه های شیمی، فیزیک هسته ای، ذرات و فناوری هسته ای، پزشکی بالینی، فناوری نانو، زیست فناوری، ایمونولوژی و زیست شناسی است."
وی تاکید کرد: "هر چند که برون داد علمی جهان در سال های 1990-2009 در حدود 34% رشد داشته اما در جمهوری اسلامی ایران این نرخ رشد 84% می باشد."
دکتر مهراد در پایان گفت: "در خاتمه اين نکته را يادآوري مي‌کنيم که بايد رتبه‌بندي‌ها را جدي گرفت اما فکورانه به کار برد."
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران امروز سه شنبه مورخ 29 آذر 1390 در دومین جشنواره هفته پژوهش این سازمان، میزبان دکتر جعفر مهراد، چهره ماندگار کتابداری و اطلاع رسانی کشور بود.