دکتر مهدي عليپور حافظي، استاديار پژوهشگاه علوم و فناوري اطلاعات ايران، مدير گروه پژوهشي كتابخانه ديجيتال، عضو هيأت رئيسه انجمن كتابداري و اطلاع­ر ساني ايران و معاون سردبير نشريه كتاب ماه كليات در گفتگویی اختصاصی با خبرنگار لیزنا در خصوص امر  پژوهش گفت: دانش جديد همواره مرهون دانش پيشين است و بر پايه آن بنا مي­شود.

وی در خصوص فعالیت ها و سوابق پژوهشی خود گفت:  از سال 1380 به بعد در حوزه كتابخانه ديجيتال به مطالعه و پژوهش اشتغال دارم. پروژه كارشناسي ارشد من در حوزه كاربرد تجارت الكترونيكي در كتابخانه­ هاي تخصصي ايران بود و در دوره دكتري به يكپارچه­ سازي كتابخانه ­هاي ديجيتال پرداختم و افزود: پس از پروژه دكتري چندين پروژه ديگر نيز در راستاي يكپارچه­ سازي كتابخانه­ هاي ديجيتال انجام داده­ ام و در حال حاضر در زمينه يكپارچه ­سازي معنايي در كتابخانه­ هاي ديجيتال كار مي­كنم. در اين راستا كارگاه­هاي آموزشي متعددي را در اين زمينه به اجرا درآورده ­ام.

مدير گروه پژوهشي كتابخانه ديجيتال گفت: تاكنون 4 كتاب در حوزه كتابخانه­ هاي ديجيتال و حوزه­ هاي مرتبط ترجمه و تاليف نموده­ام. علاوه بر موارد مذكور كتاب ديگري نيز در زمينه يكپارچه­سازي كتابخانه­هاي ديجيتال در دست ترجمه دارم كه كار ترجمه آن به اتمام رسيده و در آينده نزديك منتشر خواهد شد. علاوه بر اين بيش از 40 عنوان مقاله نيز در نشريات مختلف داخلي و خارجي در حوزه كتابخانه­هاي ديجيتال نيز تدوين نموده ­ام.

و بیان کرد: به طور كلي حوزه پژوهشي و آموزشي مورد علاقه اينجانب كتابخانه ديجيتال و حوزه­ هاي مرتبط با آن است.

استاديار پژوهشگاه علوم و فناوري اطلاعات ايران در پاسخ به این سوال که پژوهش و تولیدات علمی در زمینه های مرتبط با رشته تا چه میزان می تواند بر کسب مهارت و وارتقای دانش اساتید و دانشجویان تاثیر داشته باشد بیان داشت: دانش جديد همواره مرهون دانش پيشين است و بر پايه آن بنا مي­شود. بر همين مبنا است كه گوگل اسكالر شعار ايستاده بر دوش غول­ها را در زير جعبه جستجوي خود ذكر كرده است.

وی گفت: بديهي است كه پژوهش بر مبناي دانش پيشين باعث آشنايي با دانش موجود شده و مسير رشد و بالندگي علمي را هموار مي­نمايد. از اين رو است كه دانش جديد توليد مي­ شود. كيفيت توليد دانش جديد مرهون دقت در آثار پيشينيان و كشف و ابداع ايده­ هاي نو است. همين امر باعث بالندگي علمي يك حوزه مي­شود. يكي از مهمترين گام­ها در اين زمينه انتشار يافته­ هاي نوين مي­باشد كه بايد داراي ويژگي­هاي مناسب توليدات علمي باشد. بسياري از مواقع شاهد به بار نشستن چنين محصولات علمي نيستيم و يا در برخي مواقع شاهد انتشار آثار ضعيف و غير علمي هستيم كه هر چند پژوهش و موضوع پژوهشي مناسبي مورد بررسي و مطالعه قرار گرفته ولي محصول نهايي داراي كيفيت مطلوبي نيست.

بنابراين شناسايي آثار مطلوب نيز در عصر حاضر تبديل به يكي از چالش­هاي پژوهشي شده است. به هر حال پژوهش و مستند ساختن يافته­ هاي پژوهش مبتني بر اصول تدوين يافته­ هاي علمي مهم­ترين عناصر لازم در رشد و بالندگي هر حوزه علمي هستند و باعث ارتقاء سطح دانش در بين متخصصان حوزه­ هاي علمي خواهند شد.

دکتر علیپور حافظی در خصوص کارهای پژوهشی که در ایران صورت می گیرد و اینکه آیا این دسته ازکارها توانسته است کارآمد باشد و چیزی جدید را به دانش اضافه نماید یاخیر؟ گفت: پاسخ به اين پرسش به صورت خوب يا بد امكان پذير نيست. چرا كه انتشار آثار علمي در سطح وسيعي رخ مي­دهد كه بررسي آنها قاعدتاً منتج به كشف و دستيابي به آثار مفيد، كم تأثير، بي­تأثير و مخرب خواهد شد. در حوزه كتابداري و اطلاع­رساني ايران نيز به چنين آثاري مواجه هستيم. در بررسي مقالات نشريات شاهد رشد كيفي مطلوبي هستيم ولي هنوز با شاخص­هاي مقالات تأثير گذار فاصله داريم. با اين وجود مسير رشد علمي در اين حوزه از انتشارات درست انتخاب شده و روز به روز شاهد رشد در اين حوزه هستيم.

با توجه به اينكه درصد بالايي از مقالات منتشر شده در نشريات علمي – پژوهشي اختصاص به مقالات اخذ شده از پايان­ نامه­ ها دارند، به صورت عمومي با چالشي مواجه هستيم كه مقالات استخراج شده از پايان­ نامه­ ها داراي ساختاري مشابه با پايان­ نامه­ ها هستند و اين مسأله باعث محدوديت­ هايي در انتقال دانش كسب شده در پژوهش­ها مي­شود. به نظر مي­رسد مشكل اصلي در اين زمينه عدم توجه و يا آشنايي پژوهشگران و فارغ ­التحصيلان به قالب­هاي مقالات علمي باشد. لذا نياز به ترميم اين مسئله در دانشگاه­ها به وضوح احساس مي­شود. در كل مي­توان گفت كه بايد تلاش­هايي در جهت اصلاح و ارتقاء اين مسئله در سطح كلان صورت گيرد.

علاوه بر اين دسته­اي از مقالات ارزشمند اختصاص به مقالات نقد دارد. متأسفانه توجه كمي به اين موضوع در كشور شده است. انتشارات محدودي هم كه در اين زمينه وجود دارد، نشانگر كيفيت پايين اين مقالات و توجه ناكافي به محتواهاي علمي محصولات منتشر شده هستيم. توجه به نقد به خودي خود منتج به ارتقاء دانش مكتوب و مضبوط خواهد شد. لذا بايد به صورت ريشه­ اي به اين موضوع نيز پرداخت.

اما وضع در انتشار كتاب به صورت عمومي و نيز اختصاصاً در حوزه كتابداري و اطلاع­ رساني بسيار نامطلوب است. بررسي آثار منتشر شده در اين زمينه نشانگر عدم وجود توجه كافي به انتشار كتاب است. بسياري از كتاب­هاي منتشر شده در حوزه كتابداري و اطلاع­ رساني فاقد محتواهاي علمي مورد نياز جامعه هستند و اين مسأله با افزايش انتشارات در اين زمينه گسترش بيشتري پيدا كرده است.

دو ناشر تخصصي عمده (چاپار و كتابدار) نيز در سطح كشور كمتر به كيفيت آثار منتشر شده بها داده­اند و متأسفانه روز به روز شاهد افت كيفي آثار منتشر شده هستيم. لذا پيشنهاد مي­شود كه حداقل دو ناشر تخصصي مذكور بيشتر به كيفيت آثار بها دهند تا در آينده با توجه به پتانسيل­هاي موجود در جامعه علمي و نيز نشر تخصصي موجود بتوانيم شاهد ارتقاء كيفيت در اين زمينه نيز باشيم.

قطعاً انتشارات باعث رشد علمي هر حوزه­اي خواهند شد. از اين رو توجه به كيفيت در اين زمينه باعث خواهد شد تا بيشتر شاهد رشد و بالندگي اين حوزه علمي باشيم.

مدير گروه پژوهشي كتابخانه ديجيتال به دانشجویان کتابداری و اطلاع رسانی توصیه کرد فرصت انجام پژوهش غنيمتي است كه بايد بسيار مورد توجه دانشجويان قرار گيرد. به دنبال زمان خالي و كافي براي انجام پژوهش نگرديد از لحظه­ ها براي اين منظور استفاده نماييد. انتخاب موضوع مناسب و متناسب با نياز جامعه و علائق پژوهشي فرد از اهميت بسيار بالايي برخوردار است. كيفيت در انجام پژوهش و كيفيت در تهيه گزارش پژوهش (به ويژه در مقالات مستخرج از پايان­ نامه) بسيار حائز اهميت است.

وی در پایان در پاسخ به این سوال که آینده رشته را چگونه می بینید گفت: آینده حوزه كتابداري و اطلاع­رساني از جمله رشته­ هايي است كه بسيار مورد نياز و توجه جوامع بوده و هست. در آينده نيز شاهد رشد و توسعه سريع آن خواهيم بود. رشد حوزه­هاي مرتبط با اين رشته خود نمايانگر اين مسئله است. به ويژه اينكه كتابداري و اطلاع ­رساني خواه ناخواه با حوزه ­هايي مرتبط است كه دقيقاً براي مرتفع ساختن نيازهاي اطلاعاتي جوامع بوجود آمده ­اند. لذا تلفيق با اين حوزه­ها مانند فناوري اطلاعات و ارتباطات بسيار به رشد و توسعه متقابل اين حوزه­ ها كمك خواهد كرد. بنا براين توجه به نيازهاي روز و فناوري­هاي مرتبط با آن و به ويژه پيشرو بودن در اين زمينه­ ها در آينده بسيار حياتي خواهد بود.

خبرنگار مریم عمروانی