داخلی
»مطالب کتابداری
پنجمین نشست ژورنال کلاب برگزار شد
به گزارش خبرنگار لیزنا، این نشست را کمیتۀ پژوهش انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران، با عنوان «رویکردهای پژوهشی در حوزه علم‌سنجی» برگزار کرد.
در پنجمین نشست ژورنال کلاب، الهه حسینی مقاله‌ای که با همکاری رویا برادر نوشته بودند، با عنوان «مطالعه تعاملات میان رشته‌اي حوزه سایبرنتیک» و سعید اسدی، مقاله انگلیسی «چالش‌های دوگانگی‌هایی که در علم‌سنجی و شاخص‌های آن وجود دارد »را بررسی کردند.
مدیر این جلسه اسدی، عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد تهران و متخصص حوزه علم سنجی بود.
اسدی در مقدمه این نشست درباره حوزه علم‌سنجی گفت: این حوزه به عنوان یک حوزه علمی در کشور ایران و برخی کشورهای درحال توسعه و درحال رشد است. در بسیاری از کشورهای دنیا به‌عنوان فیلد موضوعی و رشته پژوهشی مورد توجه قرار می‌گیرد. این رشته در ایران به عنوان سرفصل دانشگاهی ارائه میشود درحالی که در سایر کشورها به عنوان حوزه تخصصی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و پژوهشگرانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند وجود دارد. حوزه علم‌سنجی از علوم متریک است که عمدتا حاصل نیازهایی بودند که بعد از جنگ دوم جهانی به وجود آمدند.
وی درباره هدف ایجاد این رشته‌ها که در 50 سال گذشته ایجاد شده اند، اظهار داشت: سازندگی بعد از جنگ جهانی و ایجاد رشته‌های تخصصی بود. در حوزه علم اطلاعات هم بحث مدارک و اسناد فنی ایجاد شد. علم‌سنجی مانند حوزه‌های دیگر بازگشت به سمت کیفیت دارد. از رشته‌هایی که خیلی نزدیک به حوزه ما است، رشته سیاست علم و فناوری است. بین علم‌سنجی و سیاست علم و فناوری ارتباط نزدیکی است اما وقتی درباره سیاست علم و فناوری صحبت می‌کنیم درباره موضوعی کمّی صحبت میشود.
سایبرنتیک دانش میان‌رشته‌ای است
حسینی در ابتدای سخنانش با توضیح علم سایبرنتیک گفت: این مقاله حاصل فعالیت در کلاس دکتر برادر در حوزه علم‌سنجی است. در متون مختلف تعریف‌های مختلفی از سایبرنتیک وجود دارد به عنوان نمونه، سایبرنتیک به عنوان دانش میان‌رشته‌ای، تلقی میشود یعنی مفاهیم موجود در حوزه‌ها مانند زیست‌شناسی، پزشکی، نظریه‌های اطلاعات و غیره از سایبرنتیک بهره می‌برند. بنیان‌گذاران این علم آن را به عنوان فرارشته‌ای و با هدف ارتباط دانش میان‌رشته‌ای معرفی کرد. بنابراین این حوزه مانند چهارراه بزرگ علمی است که متخصصان علوم دیگر از آن استفاده می‌کنند.
حسینی درخصوص چگونگی انتخاب موضوع این مقاله توضیح داد: این سوال برای من به وجود آمد که واقعا چه حوزه‌هایی از سایبرنتیک استفاده می‌کنند و در تشکیل آن سهم دارند؟ هر کدام چه سهمی دارند؟ در سال‌های اخیر به تعداد مقاله‌هایی که ادعا می‌کنند مقالات میان‌رشته‌ای هستند اضافه شده است، این نکته مهمی است چون یکی از شاخص‌های رشد علم تولید مقالات میان‌رشته‌ای است. پس بررسی ماهیت میان‌رشته‌ای این حوزه‌ها حائز اهمیت است.
وی در ادامه درباره ضرورت پرداختن به حوزه سایبرنتیک افزود: پس اگر قبول کنیم سایبرنتیک حوزه‌ای با ماهیت میان رشته است، آشکار ساختن ساختار فکری میان رشته‌ای این حوزه از طریق کشف ارتباطات این حوزه با سایر حوزه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین ضرورت پژوهش در این موضوع در ترسیم نقشه علمی حوزه سایبرنتیک بود، تا ترکیب علمی آن شناسایی شود و حوزه‌های پرکاربرد و تاثیرگذار، در نقشه شناسایی شوند، تا بتوان تعاملات با سایر حوزه‌ها را تعیین کرد. ضرورت این پژوهش، بررسی تعریف در حوزه سایبرنتیک و استناد در این حوزه است.
حسینی درباره تاثیر انجام این پژوهش توضیح داد: در واقع آشکار ساختن این ساختار فکری به ما کمک می‌کند که از روندهای پژوهش و وضعیت کنونی این حوزه آگاه شویم و با تحلیلی که از این وضعیت داریم، آینده را پیش‌بینی کنیم و به طور کلی ارزیابی و مدیریت این حوزه را در دست بگیریم. پس هدف از پژوهش در این مقاله بررسی تعاملات میان رشته‌ای در حوزه سایبرنتیک بود. مستندات مورد بررسی مقالاتی بودند که در پایگاه وب علوم سال‌های 1986 تا 2015 در دسترس بودند و در نهایت به تهیه و ترسیم نقشه علمی این حوزه انجام شد.
بررسی چالش‌های دوگانگی در علم‌سنجی
اسدی مقاله «چالش‌های دوگانگی‌هایی که در علم‌سنجی و شاخص‌های آن وجود دارد» را در این جلسه بررسی کرد. او درباره علت انتخاب این مقاله توضیح داد: علت انتخاب این مقاله به خاطر مولف اصلی آن یعنی لیدس‌دوف Leydesdorff بود. او زندگی علمی خود را در هلند گذراند. در حوزه علم‌سنجی شخصیت‌های مهمی وجود دارند. فردی مانند لیدس‌دوف Leydesdorff چون خود مجموعه تکنیک‌ها و مطالعات و نرم افزارهایی را تولید می‌کند شایان توجه است. اگر مقداری همسو با تحقیقات او پیش روید، برای استفاده از نرم افزارها شما را راهنمایی می‌کند. تخصص او در علم‌سنجی، مصورسازی اطلاعات است. مصورسازی را می‌توان فن و تکنیک یا مجوعه تکنیک‌ها بیان کرد. مانند کاری که حسینی انجام داد که به نوعی نگاشت علم است. ما شاهد نیاز مخاطبین برای این نوع از مطالعات هستیم.
اسدی در ادامه توضیحات خود درباره علت انتخاب این مقاله افزود: دلیل دوم انتخاب این مقاله، انتشار آن در مجله ساینتومتریک است. این مجله منبع اساسی در حوزه علم‌سنجی است. علت دیگر انتخاب مقاله، این است که در قسمت دسترسی آزاد قرار داشت چون به لحاظ کیفیت باید بررسی کرد که این‌چنین مقالات برجسته هستند یا نه حتی اگر نویسنده آن لیدس‌دوف Leydesdorff باشد.
لازم به ذکر است که متن کامل این نشست متعاقبا، منتشر خواهد شد.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.