دکتر اسحق صلاحی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، در گفتگوی اختصاصی با لیزنا به اهمیت نقش انجمن و کتابداران در معرفی رشته تخصصصی خود تاکید کرد و همچنین در این گفتگو به وظایف کتابخانه ملی و برنامه های آن برای آینده اشاره کرد.

متن کامل مصاحبه در ادامه آمده است:

سید ابراهیم عمرانی: با سلام ، قبل از شروع از وقتی که در اختیار ما گذاشتید که با جنابعالی گفتگو داشته باشیم تشکر می کنم و امیدوارم این گفتگو نقطه نظرات جنابعالی به عنوان مدیر یکی از مهمترین نهادهای مرتبط با کتاب، کتابخانه و کتابداران در ایران را در اختیار همه اهالی این حوزه قرار دهد. با اجازه تان سوالات خودم را شروع می کنم.

همه از  شما درباره کتاب و منابع و مسائل جاری کتابخانه ملی می پرسند ما به عنوان لیزنا می خواهیم  از شما از کتابداران و انجمن کتابداری بپرسیم.کتابداران در ایران چشم امیدشان حتی از لحاظ صنفی به کتابخانه ملی بوده است. مسائل و مشکلات بسیاری دارند که جایی برای بردن مشکل و حل آن ندارند؛ تنها کتابخانه ملی و انجمن را می شناسند.انجمن ها معمولا  قدرت اجرایی ندارند؛ انجمن کتابداری انجمن علمی است و صنفی نیست و نمی تواند باشد به خاطر اساسنامه. اینکه کتابخانه ملی برای ما چه کار می کند جزء سوالات کتابداران است. با وجودی که جزء اساسنامه کتابخانه ملی نیست؛ نظر شما راجع به کتابدارن چیست و اینکه اگر کتابداران یک روز تقاضایی از شما داشتند چه برخوردی با آن می شود و تا کجا امکان دارد که به آنها کمک شود؟

دکتر اسحق صلاحی: به انجمن اعتقاد داریم . تلاشمان این است که هر برنامه ای داریم انجمن را همراه خود داشته باشیم، تاکنون ما دو همایش مبانی نظری و فلسفه کتابداری و همایش حامیان نسخ خطی در مشهد را درکنار انجمن برگزار کردیم.اعتقاد داریم که اگر NGO ها در این زمینه فعال شوند در این عرصه بخشی از آن بار بر زمین مانده ی سهم مطالعات، سهم هزینه کتاب در سبد کالای مصرفی خانوار از زمین برداشته می شود. تلقی باید عوض شود و با فعالیت NGO ها فضا عوض شود.خلاصه همه باید باهم باشیم.

سید ابراهیم عمرانی: و در مورد کتابداران و کتابداری

دکتر اسحق صلاحی: در این مورد یک نگاه شخصی و یک نگاه سازمانی را خدمتتان عرض می کنم.

نگاه شخصی: قبل از اینکه وارد سازمان شوم توقع من این بود که  با توجه به اینکه کتابداری چند سالی قبل از انقلاب شکل گرفته و رشته ای وارداتی است باید سر و سامان یافته تر از آنچه که تا کنون است، می بود.

از نظر سازمانی: نظر من این است که با توجه به فعالیتهای جزیره ای که در حوزه کتاب و کتابداری سراسر ایران شکل گرفته؛ نهادها و سازمانها و انجمن ها و مراکز کتابخوانی که هیچگاه تا کنون تجربه و موفقیت و همکاری مشارکتی خوب و موفقی نداشتند. نه این که اصلا نداشتند. فعالیت مشارکتی خوب و موفق نداشتند.

در حال حاضر مهمترین کاری که تا کنون صورت گرفته کنسرسیوم محتوای ملی است که چند وقت پیش نرم افزار آن رونمایی شد.

• اصلا هیچ کس حاضر نیست به این حوزه به عنوان حوزه ای تخصصی نگاه کند. بدترین اتفاق این است که وزارت آموزش و پرورش پست کتابدار را از ساختار سازمانی خودحذف می کند.

اگر بخواهیم این حوزه را آسیب شناسی کنیم می توانیم بطور خلاصه بیان کنیم:

1. نگاه بیرون از مجموعه کتابداری به کتاب و کتابداران چیست؟ یک نگاه فوق العاده عمومی

اصلا هیچ کس حاضر نیست به این حوزه به عنوان حوزه ای تخصصی نگاه کند. بدترین اتفاق این است که وزارت آموزش و پرورش پست کتابدار را از ساختار سازمانی خودحذف می کند.این شناخت نامتوازن نسبت به جایگاه این شغل و این رشته بیرون از این مجموعه کتابداران و کتابخانه است.این علت اگر بخواهد آسیب شناسی شود به دو جا بر می گردد.یکی از درون مجموعه کتابداران و دیگری بیرون از مجموعه کتابداران. در مجموعه بیرون کتابداران تمایلی ندارند فضای تخصصی برای این عرصه قائل شوند.

• کتابداران در دورن حرکتی جدی برای معرفی خودشان انجام ندادند.تلاشهای جدی و کارهای بنیادی و اساسی برای معرفی رشته و مطالعات و تحقیقات بنیادی دراین حوزه اتفاق نیفتاده یا خیلی کم و ناچیز اتفاق افتاده است.

1. نگاه درون به مجموعه کتابداری

کتابداران در دورن حرکتی جدی برای معرفی خودشان انجام ندادند.تلاشهای جدی و کارهای بنیادی و اساسی برای معرفی رشته و مطالعات و تحقیقات بنیادی دراین حوزه اتفاق نیفتاده یا خیلی کم و ناچیز اتفاق افتاده است. بنابراین اگر این رشته در کنار بقیه رشته های دیگر رشد می کرد و به بلوغ می رسید امروز جایگاه بهتری داشت.

خصوصا اینکه یک عنوانی به دنبال کتابداری آمده است و آن اطلاع رسانی است. از قرن بیستم به این طرف واژه اطلاع رسانی جایگاه خاصی پیدا کرده است، ولی اطلاع رسانی [در عمل] به حوزه IT پیوست، امروز [در ایران] وزارت ارتباطات را بیشتر در اطلاع رسانی دخیل می دانند در حالی که تامین کننده زیرساخت این عرصه  است. کار محتوایی  اطلاع رسانی باید در جای دیگر اتفاق بیفتد. این شناخت هنوز وجود ندارد.

از همه بدتر این که در دانشگاهها کتابداری، زیرمجموعه دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی است. شاید این مساله در قرن 18 و 19 پاسخ می داد ولی امروزه خیر.  من امروز این جایگاه را نامناسب می بینیم.اقدام خوبی که سال گذشته انجام شد  تاسیس نخستین دانشکده علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه تهران بود. سوال این است که چرا اینقدر دیر و چرا فقط در یک دانشگاه؟

این رشته نتوانسته جایگاه متعالی خودش را پیدا کند و خیلی ها اعتقاد ندارند که این رشته تخصصی است. در حالی که در غرب برای خودش مبدع و مبتکری دارد، روش و متدلوژی و ابزار تحقیق دارد. پس نگاه من بحث مظلومیتی است که بر این رشته و اهالی این حرفهاز بیرون اتفاق افتاده است.

دیدگاه من این است که بخشی از اینها محصول تلاش درون سیستمی است که به دلیل اینکه خیلی انسجام خوبی درون رشته نداشتند و تلاش خیلی خوبی اتفاق نیفتاده و جایگاه ویژه ای در حوزه دانشگاه و دانشکده و رشته پیدا نکرده و سهم آن در تحقیقات بنیادی کشور کم بوده و جایگاه انتقادی و چالشی که رشته می توانسته داشته باشد ، در طول عمر این رشته در ایران برای این رشته پیدا نشده است.

رابطه بین سازمان و انجمن کتابداری از گذشته رابطه خوبی است و امیدوار کننده است. هرچند تلاشهایی که در انجمن اتفاق افتاده خیلی امیدوار کننده نیست ولی رابطه سازمان با انجمن امیدوار کننده است.ما کماکان سیاست حمایتی از انجمن داریم. برای برگزاری نشست ها، برای مشارکت دادن آنها در حوزه کارهای تحقیقاتی و مطالعاتی سازمان چنانچه هم اکنون در تهیه فصلنامه هایمان انجمن مشارکت دارد، سالن برای همایش ها دادیم. انجمن در سازمان برای خودش اتاق دارد.

منتهی فعالیت آن را بیش از این می خواهیم. امروز انجمن یک حضور کمرنگ هیات امنایی در مجموعه فعالیت های این سازمان دارد من دوست دارم  حال که تشکلهایی مانند سمپاد (سازمانملی پرورش استعدادهای درخشان) ، یا سمن (سازمان های مردم نهاد) فعال هستند ، انجمن در کشور فعالیت مشترک و خوبی را بااین سازمانها داشته باشد. هر کتابداری در هر کجای کشور هست با سازمان ما در تعامل باشد.از طریق انجمن تشکل های تخصصی باید شناسایی و سازماندهی شوند تمامی کتابداران در کنار هم قرار بگیرند. مثل پارک های فناوری که افراد ثبت نام می کنند و کارهایی که به آنها واگذار می شود را انجام می دهند؛ بدون اینکه وابستگی سازمانی ایجاد شود.ما امروز آن علقه و آن رابطه معنوی و فرا سازمانی که می توانند تک تک افراد کتابدار و اطلاع رسانبا سازمان کتابخانه ملی داشته باشند را می خواهیم ولی از طریق انجمن.

• انجمن می تواند پل ارتباطی خوب و موثری بین این سازمان و فارغ التحصیلان کتابداری ایجاد کند.

هنگامی که خواستیم [برای کتابخانه ملی] کار برون سپاری فهرست نویسی انجام بدهیم یک تشکل با تجربه موفق در این کشور در این حوزه  وجود نداشت.انجمن می تواند پل ارتباطی خوب و موثری بین این سازمان و فارغ التحصیلان کتابداری ایجاد کند. این پل می تواند هم باعث انتقال تجربیات آنها به سازمان شود و هم نیاز سازمان به انجام مطالعات و تحقیقات و غیره را مرتفع کند و همینطور اشتغال زایی کتابداران می تواند موارد جدید و بکری که در این سازمان اتفاق می افتد برای آنکه آنان عقب نمانند از آنچه که امروز ما داریم انجام می دهیم.انجمن یک جاده دو طرفه است بین ما و تمامی کتابداران و انجمن می تواند به عنوان یک کاتالیزور و پل ارتباطی موفق عمل کند.

سید ابراهیم عمرانی: اگر اجازه بدهید من اشاره هایی به برخی صحبتهای شما بکنم. عدم شناخت از رشته خاص ایران نیست. تحقیقی روی  این مساله انجام دادم و اطلاعاتی جمع کردم تا بفهمم نگاه غربی ها چگونه است؟ در تحقیقی که بین 2000 نفر دانشجو و استاد [کانادایی] شده عامه مردمان و حتی دانشجویان غربیهم کتابداری را رشته ای تخصصی نمی دانند.

نکته دیگری که فرمودید در مورد اینکه کتابداری در این چهل سال کاری جدی انجام نداده نیز می خواهم اشاره کنم که کتابداری ایران از بعد علمی و فنی فعالترین کتابداری منطقه بوده است. من اگر کتابداری نوین ایران را تقسیم بندی بخواهم بکنم خواهم گفت دوره گردآوری مجموعه ها و ایجاد و توسعه کتابخانه هارا داریم، دوره سازماندهی مجموعه ها را داریم و دوره بعد از آنها را داریم. اگر دوره اول را که با همه قدرتی که در بانیانش سراغ داریم دوره مجموعه سازی کتابخانه ها بدانیم و تا تاسیس دانشکده کتابداری هم بطول انجامیده و کمکهاشان ادامه داشته است.  دوره دوره بعدی هم دوره سازماندهی  مواد است، که باز به علت شخصیت و پرکاری دست اندرکارانش   کتابداری فنی ایران در این دوره به بهترین سطح خود در منطقه رسید و بسیاری اساتید فعلی شاگردان این مکتب هستند. سرعنوان موضوعی فارسی داریم که نمونه اش در منطقه نیست، من از طریق دوستانی در ایفلا با همه کتابخانه های ملی کشورهای عربی مکاتبه کردم که یک مشاهیر و و مولفان عربی پیدا کنم وجود نداشت. سال 1381 بود. ما از 38 سال پیش فهرست مستند مشاهیر داریم. فهرست مستند سازمانهای دولتی را داریم ، رده بندی اسلام و ادبیات عربی داریم کتابخانه ملی در این زمینه بسیار خوب کار کرده است. اینها همه منتج شده به پائین آمدن هزینه های فهرستنویسی و ایجاد فهرستگانهای مختلف در سراسر ایران و امکان ورود ایران به فهرستگانهای جهانی.

یک نکته دیگر هم در صحبتهای شما بود و در مورد تجربه های موفق در کتابداری ایران. اشاره کنم که از تجربه های موفق دیگر کنسرسیوم تهیه منابع علمی  است که تجربه ای موفق است. منابع علمی خارجی تهیه کرده و صرفه جویی های ارزی بسیار خوبی شده ، الآن دیگر بیش از 20 سال تجربه پشت سر دارد و الآن هم تحت مدیریت وزارت علوم و مشارکت دانشگاهها از نظر اجرایی در وضعیت مطلوبی هستند.

برگردیم به صحبتهای جنابعالی. من از نگاه شما به انجمن و دیدگاه تعاملی که به انجمن دارید خیلی خوشحال شدم. یعنی الآن این حس را دارم که انجمن باید آستین ها را بالا بزند و بداند که زمینه کار هست.

دکتر اسحق صلاحی: من انحصار را قبول ندارم درِ  اینجا [(کتابخانه ملی)] باید باز شود. نسخ خطی باید اسکن شود، دیجیتال سازی شود و در اختیار کاربران قرار بگیرند. عده ای علاقه های افراطی به این نسخ پیدا کردند و این باعث شده که اطلاعات در اختیار کاربر قرار نگیرد. امروز دیجیتال فرصت است یا تهدید؟ بلد نباشی استفاد کنی می شود تهدید اگر بلد باشی فرصت است. ما باید حرف ابن سینا را به زبان امروز تبدیل کنیم و به سراسر دنیا بفرستیم. ما باید اطلاعات را از مخازن خارج کنیم و اطلاع رسانی کنیم. دنیا باید بداند که فهرست نسخ خطی به زبان فارسی چیست و باید همه را مطلع کنیم که چه نسخه هایی به زبان فارسی وجود دارد. این وظیفه کتابخانه ملی است. باید اینها را از مخازن در بیاوریم.

امروز باید به جای مراجعه افراد به سازمان اسناد، خدمات را در خانه به آنها بدهیم، با تلفن همراه خود بتواند در کتابخانه ملی جستجو کند فهرست کتاب و سند و فردا در کتابخانهمستقیم به سراغ آن برود.

سید ابراهیم عمرانی: آیا اعتقاد دارید که در کتابخانه به سراغ آن برود و یا از راه دور به آن دسترسی پیدا کند؟

دکتر اسحق صلاحی: این گام اول است که هم اکنون کاربر می تواند یک و نیم میلون عنوان کتاب و 25 میلیون عنوان سند را در فهرست کتابخانه ملی جستجو کند. گام بعدی این است محتوایی که در سایت کتابخانه داریم از طریق نرم افزار کتابخانه برای کاربران قابل دسترس باشد.

ما به تازگی نرم افزار مرجع مجازی را رونمایی کردیم، قبلا این نرم افزار را داشتیم ولی به روز نبود اما در حال حاضر هم به صورت آفلاین و هم آنلاین می توان خدمات رسانی کرد. هم کتاب و هم سند را پوشش می دهد.

چیزی در حدود 89درصد  مراجعین ما دانشگاهی هستند و این نشان می دهد که خدمات ما باید فوق العاده تخصصی باشد.

در عرصه کتابداری سه دسته کار صورت می گیرد عمومی، نیمه تخصصی و تخصصی.

• فلسفه وجودی کتابخانه ملی برای ارائه خدمات عمومی و نیمه تخصصی نیست بلکه فلسفه وجودی کتابخانه ارائه خدمات در بخش تخصصی است.

• امروز خدمات کتابخانه ملی با کتابخانه های عمومی تداخل پیدا کرده است.تامین تالار برای کنکور وظیفه کتابخانه ملی نیست.

فلسفه وجودی کتابخانه ملی برای ارائه خدمات عمومی و نیمه تخصصی نیست بلکه فلسفه وجودی کتابخانه ارائه خدمات در بخش تخصصی است. و این وظیفه حاکمیتی آن است، بحث استاندارد سازی است استاندارها ی در حوزه کتاب و سند در تولید، در توزیع، در نگهداری، در سازماندهی وظیفه کتابخانه ملی است.

ما باید فعالیتمان را در بخش تخصصی بیشتر کنیم. اعتقاد داریم که کتابخانه ملی باید وظیفه تخصصی، گردآوری، سازماندهی، حفاظت و اطلاع رسانی از تمام منابع ایران شناسی و اسلام شناسی، انقلاب اسلامی چه کتابی، چه غیر کتابی چه در داخل و چه در خارج را انجام دهد.

سازمان باید ایران شناسی، اسلام شناسی، انقلاب اسلامی در حوزه فرهنگی، فنی، علمی و مشارکت در حوزه تحقیقات در کتابداری چه ملی و چه بین المللی وارد شود.

امروز خدمات کتابخانه ملی با کتابخانه های عمومی تداخل پیدا کرده است.تامین تالار برای کنکور وظیفه کتابخانه ملی نیست.

برای محقق، و پژوهشگر  منابع و خدمات تهیه کنیم ما چهارمین کتابخانه دنیا هستیم که شیفت شب داریم و فقط برای محقق و پژوهشگری که در روز فرصت و یا فضای مطالعه ندارد.

سید ابراهیم عمرانی: بحث دسترسی به اطلاعات به صورت آنلاین، این که شما گرایش دارید که منابع  به روز و آنلاین در دسترس کاربران قرار داده شود و در افتتاحیه فهرست کتابخانه روی تلفن همراه هم اشاره ای به آن را از زبا­­ن شما شنیده ام. چگونه می خواهید بحث دسترسی به منابع و نه فقط به فهرست آن را مدیریت می کنید؟ منظورم حق مولف ناشران و نویسندگان ایرانی است.

دکتر اسحق صلاحی: در اینجا سه بحث ناشرین، نسخ خطی و کتابهای چاپی موجود در کتابخانه پیش می آید؛ با توجه به بحث مالکیت معنوی این اجازه را نداریم که کتابی کهدر اختیار کتابخانه ملی قرار گرفت؛ متنش را به صورت تمام متن  بر روی سایت بگذاریم.

در خصوص کتابهای چاپی جند اقدام می شود انجام داد: دسترسی کاربران به محتوای دیجیتالی که مانع ­­­­­قانونی ندارند، تلاش برای اخذ مجوز از ناشرین برای رفع موانع قانون مالکیت معنوی، اخذ مجوز در اختیار قرار دادن فول تکست کتابها در سایت کتابخانه ملی. در هر صورت کتابهای باقیمانده را تصویر برداری کنیم و در تالار دیجیتال سازمان قرار دهیم و این خدمت بزرگی است برای اشاعه اطلاعات و اطلاع رسانی جامع که بخشی از نتایج آن افزایش سرانه مطالعه در جامعه خواهد شد. ضمنا نکته ای که ذکر آن خالی از فایده نخواهد بود این است که از ناشرین محترم درخواست داریم که کتابهایی که دو سال از عمر چاپ اول آنها گذشته و یا کتابهایی که به چاپ دوم رسیدند اجازه انتشار تمام متن آنها را به صورت دیجیتالی به سازمان اسناد و کتابخانه ملی بدهند.

من از نظر علمی ثابت می کنم  و قطعا شما با من موافق خواهید بود که اگر ما متون را به صورت تمام متن بر روی سایت بگذاریم. فرض کنیم 75 میلیون جمعیت داریم اگر 10 میلیون سایت را ببینند 10 درصد اینها بخواهند کتابهایی که دیدن خریداری کنند می شود 100 هزار جلد.

• هر کس ظرفیت بیشتری داشته باشد بیشتر استفاده را می کند بدون اینکه سهم کسی را ازبین برده باشد.ما امروزه در عرصه کتاب حتما باید رقابت تعاملی ایجاد کنیم

تیراژ ناشران ما پایین است ( 2000 یا 3000 جلد). ما تضمین می کنیم که اگر کتاب فروش نرفت ما همه کتابهای باقیمانده را خریداری می کنیم و به کتابخانه ها در سراسر کشور بفرستیم. اینها نگاه مدیریتی است. مدیریت بازار می گوید حمله کن و سهمت را بگیر. مدیریت علمی می گوید در فضاسازی که در جامعه انجام می دهید سهم را افزایش دهید هر کس ظرفیت بیشتری داشته باشد بیشترین استفاده را می کند بدون اینکه سهم کسی را ازبین برده باشد.ما امروزه  در عرصه کتاب حتما باید رقابت تعاملی ایجاد کنیم. باید نگاه ناشرین را عوض کنیم که شما کتاب را به صورت الکترونیک در اختیار کتابخانه ملی قرار دهید؛ مشتری های شما از تعدادی خاص در کتابفروشی های مقابل دانشگاه  تهران به مشتریانی در عرصه جغرافیایی پهناور ایران، تبدیل می شوند حتی فارسی زبانان منطقه، ایرانیهای مقیم خارج از کشور، مشتری کتاب شما می شوند.

در حال حاضر آمازون بیشتر از کتاب فروشی های بیرونی می فروشد. تکنولوژی امروزه بعد زمان و مکان و تعداد نیروی انسانی  را جمع  کرده است. یک انسان فکور با 5 نفر نیرو در این بازار مکاره اینترنت دنیایی از اطلاعات می تواند جمع آوری کند.

نکته مدیریتی دیگر اینکه منابع درآمدی را باید تغییر داد.خدماتی که بیرون از سازمان می گیریم بیشتر از خدمات دولت است. این دیدگاه مدیریتی است. بنابر این باید با ناشرین حرف های جدی بزنیم.  سردبیر پایگاه مجازی کتابخانه ملی کودک و نوجوان کتابخانه ملی توانست مجوز تمام متن کتابهای الکترونیک کودک و نوجوان را از برخی از ناشرین دریافت کند.

• در بحث ناشرین دو مقوله احترام به حقوق مالکیت معنوی و تغییر نگاه آنان را باید در نظر داشت.

پس در بحث ناشرین دو مقوله احترام به حقوق مالکیت معنوی و تغییر نگاه آنان را باید در نظر داشت. ما باید منافع آنان را تامین نماییم مثلا برای دانلود کتابها هزینه دریافت کنیم و 80 درصد آن متعلق به مولف باشد در این صورت سود آن از فروش فیزیکی بیشتر خواهد بود ویکسری از کتابها دانلودش رایگان و یکسری هزینه داشته باشد.

سید ابراهیم عمرانی: اجازه می دهید برگردم به کتابداران و مشکلاتشان. فرمودیدکه مشکلات دو وجه دارند و یک بخشش درون خود ماست. در خصوص وزارت آموزش و پرورش؛ کم کاری کتابداران و انجمن تا اندازه ای  کوتاهی ها را می پذیریم ولی از آن سمت چه کسی باید این مسئولیت را بپذیرد و مسئول کیست؟در اخبار آمده است که کتابخانه دیجیتال در مدارس ایجاد می کنیم در هر کلاس یک قفسه کتاب می گذاریم. از یک سو کتابداری را حذف می کنند و از این سو مصاحبه می کنند که می خواهیم در همه کلاسهای مدارس کتابخانه درست کنیم .

دکتر اسحق صلاحی: ما به دیدن وزیر رفتیم و صحبت کردیم که در خصوص دادن اطلاعات به روز به مدارس و درخواست کتابهای آنان به صورت دیجیتالی امکانتی را فراهم می کنیم از آن استقبال شد ولی تا کنون از سوی آنان اقدامی صورت نگرفته است. من ایرادم را به نظام آموزشی متن محور می گیرم در سیستمی که یک کتاب تمام زندگی یک دانش آموز و دانشجو را تشکیل می دهد. وقتی پست کتابدار از آموزش و پرورش حذف می شود منظور چیست؟ دانش آموزان در حال حاضر کتابخانه را نمی شناسند. در طول دوره تحصیلات کتابخانه و  اهداف و کارکرد و نحوه استفاده از آن را به افراد در یک واحد درسی آموزش نمی دهند. و از طرفی در روش تحقیق همه گروههای آموزشی و پژوهشی روش مطالعه کتابخانه ای وجود دارد ولی هیچ گاه از مدرسه و دانشگاه نحوه بهره گیری از کتابخانه را نهادینه نکردیم و آموزش های لازم را ندادیم.

سید ابراهیم عمرانی:  در سال گذشته برای تمام رشته های دانشگاه تهران واحد درسی گذاشته شد که در آن منابع الکترونیک آموزش داده می شد که در آن علم سنجی و روشهای کتابخانه ای منابع الکترونیکی، تدریس می شد و دانشگاه تهران این را به صورت مصوب در درسهای آزاد گذاشت. نگاه به آن به صورت اجباری نیست. به هر حال من فکر می کنم مشکل از این فرا تر است. فکر نمی کنید که باید تحقیق در کشور جدی شود و بعد ما انتظار رشد کتابداران به عنوان کمک و پشتیبان تحقیق را داشته باشیم. یعنی هر چه تحقیقات در کشور جدی تر شود و وابسته به نیاز صنعت و مسایل اجتماعی اقتصادی کشور شود نه وابسته به پایان نامه نویسی  این قضیه جدی تر خواهد شد.

صلاحی: اگر روش آموزش محوری تبدیل به پژوهش محوری شود چه در مدارس و چه در دانشگاهها ، الان دانشجو به استاد می گوید کدام کتاب کدام جزوه از صفحه چند تا چند مطالعه شود. این می شود منبع مطالعه دانشجو.

سید ابراهیم عمرانی:  نظر شما در مورد توسعه بی رویه آموزش عالی چیست؟ در رشته خود ما نزدیک به هشتاد گروه کتابداری داریم.

دکتر اسحق صلاحی: این ربطی به بحث ما ندارد ولی چون نطر من را می خواهید بدانید؛ کشورهای در حال توسعه نیاز به آموزش و تحصیلات عالیه دارند و اصلا مهم نیست با نیازش تناسب دارد یا نه. یک مقطع و زمانی باید سطح تحصیلات و سواد بالا می آمد که باعث بوجود آمدن دانشگاههای مختلف شد مثل پیام نور و غبر انتفاعی و حال زمان انتخابهای ضروری است. لذا دانشجو با رفتار منطقی تر می تواند به نیازهای خودش و جامعه پاسخ دهد لذا بحث انگیزه فردی، نیاز جامعه و بازار از این به بعد می تواند نمود بیشتری داشته باشد.

سید ابراهیم عمرانی: همین باعث نشده است که برای همه ما مشکل بوجود بیاید که فرضا  آقای واعظی بگوید که یک لیسانس ادبیات یا جامعه شناس با لیسانس کتابداری فرق نمی کند. فکر نمی کنید که کیفیتهای پائین که احتمالا شانس استخدام هم داشته اند این توهم را ایجاد کرده باشد؟ فکر می کنید که آموزش دانشگاهی ما بعد از این کمیت زدگی بزرگ بالاخره به سراغ کیفیت خواهد رفت؟

صلاحی: اینها معایب و محاسنی دارد حسنش این است که فرهنگ مردم بالا رفته هنجارها بیشتر شده است. الان دوره کیفی سازی است و این دوره در بعضی رشته ها شروع شده و هم اکنون دوره عقلانیت است. اینکه به چه رشته ای علاقمندم این که می خواهم کار کنم یا با رشته ام زندگی کنم.تا چند سال آینده بسیاری از این مراکز جمع می شود و در آینده به نفع دانشجو خواهد شد.

سید ابراهیم عمرانی:  ما خیلی وقتتان را گرفتیم. بیش از این مانع کارهایتان نشویم. اگر صحبتی برای خوانندگان ما  دارید لطفا بفرمایید

دکتر اسحق صلاحی: اگر ما یک جامعه تمدنی؛ هم دینی و هم تاریخیهستیم، یکی از شاخص های توسعه و پیشرفت هر کشوریمیزان مطالعه آن کشور است. از طرف دیگر سند چشم انداز ما و برنامه های اعتقادی ما که قادر است یک حکومت جهانی عدالت محور داشته باشیم. پس بنابراین ما بایدیک کشور دارای تمدن بشویم کشوری  که مردم آن اهل مطالعه باشند. اگر پیامبر اسلام می گوید که "قید العلم بالکتاب"، اگر قید کردن علم به نوشتن آن است، اگر "اطلب العلم ولو بالصین"، علم را حتی اگر درچین باشد باید به دنبال آن برویم، اگر زگهواره تا گور باید به دنبال دانش باشیم.

این همه سفارش برای یک جامعه دینی برازنده نیست که سطح مطالعاتش بسیار پایین باشد. فقط مردم مقصر نیستند بخشی به ناشران، مراکز علمی، کتابخانه ها  و کتابداران نحوه تعامل کتابداران ما با مردم، کتابخانه ها در ارائه محتوایی که در کتابخانه دارند، باز می گردد. در هر شرایطی باید بتواند امکان مطالعه را داشته باشد و ناشرین متناسب با شرایط امروز جامعه با توجه به ترافیک شهری، در داخل اتوبوس و مترو دیگر کتابهای قطور و سنگین جوابگو نیست باید متون سخت گذشته به صورت روان و در قطعه های جیبی منتشر کنیم.

نگاهها باید در ارائه و انتشارات اطلاعات و اطلاع رسانی تغییر کند.فرهنگ مطالعه و کتابخوانی باید در خانه و خانوادهبرود. بازار جدیدی برای این عرضه ایجاد خواهد شد فقط با مطالعه و تحقیق و پژوهش است که ما می توانیم به آن خواسته قلبی هر ایرانی که دارای یک کشور فرهنگ فرهنگی وتمدنی بشویم؛ برسیم. بدون پشتوانه تحقیق و پژوهش هیچگاه نمی توانیم دارای  فرهنگ وتمدن بشویم. دیپلماسی فرهنگی همیشه بُرنده تر و موفق تر از دیپلماسی اقتصادی و سیاسی خواهد بود.

چون فرهنگ پلی است بین ملتها، ما قرار است که یک جاکمیت جهانی را در جهان زمینه سازی کنیم بنابراین باید بتوانی با ملت ها ارتباط برقرار کنیم. محتوای قدیم گذشته داریم باید بتوانیم تبدیل  کنیم به زبان امروز دنیا و با ملتهای دیگر دنیا ارتباط برقرا کنیم و این نمی شود مگر با استفاده از ابزار جدید و عرصه دیجیتال و محیط مجازی.

به امید داشتن یک جامعه با سطح مطالعه بسیار بالا. از لطف شما هم سپاسگزارم.

سید ابراهیم عمرانی: جناب آقای دکتر صلاحی از گفتگوی شما با لیزنا تشکر می کنیم و منتظر گفتگوهای بیشتر با جنابعالی هستیم.