به گزارش خبرنگار لیزنا، پنجاه و ششمین برنامه مناظره شبکه یک سیما به موضوع «سرانه مطالعه»  اختصاص یافت.

محمود آموزگار، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، رضا امیرخانی، نویسنده و برنده چندین جایزه ادبی، دکتر محسن پرویز، نائب رئیس هیات مدیره انجمن قلم ایران، محمدرضا جوادی یگانه، رئیس پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حمیدرضا کفاش، معاون پژوهشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش و حسین نوش آبادی، معاون حقوقی و پارلمانی و امور استانهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اعضای حاضر در این مناظره، بودند.

همچنین سؤال محوری این برنامه: «به نظر شما مهم ترین دلیل پایین بودن سرانه مطالعه در ایران کدام گزینه است؟» با گزینه های زیر بود.

1. کتاب گران است؛

2. کتاب خوب در بازار نیست؛  

3. مدارس بچه ها را کتابخوان تربیت نمی کنند؛  

4. نهادهای فرهنگ ساز کم کاری کرده اند؛  

5. مشکلات اقتصادی وقتی برای مطالعه نمی گذارد.

در بخش اول مناظره: محمود آموزگار رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران از اصلی ترین نکات در بروز مشکل حوزه تولید و نشر کتاب را فقدان یک سیاست دراز مدت در حوزه نشر اشاره کرد و افزود: همواره شاهد اتخاذ راهکار های کوتاه مدت و در واقع مسکن درمانی بوده ایم.

وی افزود: تولید عنوان کتاب به 70 هزار تا رسیده است الان عناوین کتب کمک درسی را کنار بگذاریم حداقل 15 تا 20 هزار عنوان کتاب چاپ اول در حوزه عمومی منتشر می شود.

رضا امیرخانی، نویسنده در سخنان خود عنوان کرد:  عددی باید برای سرانه مطالعه عنوان شود نه عدد تعدد عناوین.

وی گفت: در سال های گذشته اعدادی که برای سرانه مطالعه عنوان شد درست نبودند چرا که میزان مطالعه روزانه 76دقیقه در روز اعلام شد در حالی که این عدد جز خطاهای بزرگ سرانه مطالعه محسوب می شود.
امیرخانی افزود: سرانه مطالعه با نظرسنجی حاصل نمی شود بلکه باید در پی راهکارهای منطقی تر باشیم.

دکتر محسن پرویز، نایب رئیس هیات مدیره انجمن قلم ایران، با بیان این که آمار و ارقامی در گذشته در رابطه با سرانه مطالعه اعلام شد که پایه گذار نوعی اشکال بود، گفت: 2دقیقه زمان مطالعه در روز اعلام شد که این آمار مربوط به سال 1953 بود که بعد از آن این عدد پایه ای برای انجام اقدامات بعدی شد.

وی افزود: در خصوص سرانه مطالعه نیاز به مطالعات دقیق داریم.تعدد و کتاب های منتشره در سال می تواند به عنوان یک معیار برای تخمین سرانه مطالعه باشد در صورتی که بخش موظفی را از آن حذف کنیم.

پرویز ادامه داد:همچنین می توان عواملی همچون تعداد نویسندگان – نظرسنجی – تعداد کتابخانه ها- میزان کتاب های امانت گرفته شده از کتابخانه ها را نیز در راستای تخمین سرانه مطالعه در کشور مورد استفاده قرار داد . پس بحث همه جانبه گری دارای اهمیت است و ما باید تمام عوامل را در نظر بگیریم.

محمدرضا جوادی یگانه، رئیس هیات پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان این که آمار های موجود در رابطه با سرانه مطالعه صحیح نیست عنوان کرد: ولی به طور کلی شواهد نشان می دهد سرانه مطالعه در ایران چه در قیاس با کشورهای دیگر و چه توقع مورد انتظار خودمان از جامعه پایین است.
وی با اشاره به این که کتاب از سبد کالای فرهنگی خانوارها حذف شده است، افزود: مشکل اصلی در نظام تولید کتاب، نظام تربیتی کنکور محور، نظام فراغت تلویزیون محور و نظام فرهنگی اقتصاد و سیاست زده است که صنعت نشر و کتاب را دچار ضعف مزمن کرده است.

به گفته جوادی یگانه زمانی که کتابهای ضعیفی نوشته شوند و صنعت نشر روبه زوال رود، شاهد کاهش کتابخوانی در جامعه می شویم.

حمیدرضا کفاش معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه 10 مورد در میزان علاقه به کتابخوانی موثر است، اظهار داشت: سطح فرهنگ خانواده، وضعیت و تجهیز کتابخانه مدارس، نظام آموزشی، نحوه دسترسی دانش آموزان به کتب مورد علاقه شان چه در سطح مدرسه چه در جامعه، امکانات برای مطالعه عمومی، تناسب کتاب های منتشره در کشور مطابق با نیازهای دانش آموزان از جمله دلایل قابل ذکر برای این موضوع است.
وی ادامه داد: همچنین عدم فرصت کافی برای مطالعه در نظام درسی کشور، کتابدار مدرسه که در سالیان گذشته حذف شده است، مشکلات مالی خانوارها و دانش آموزان، نبود کتاب در سبد خرید و عدم وجود کتابخانه و یا تعداد کتاب مناسب در خانه ها عواملی هستند که در میزان علاقه دانش آموزان به کتابخوانی تاثیر دارند.

حسین نوش آبادی معاون حقوقی، پارلمانی و امور استان های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فرهنگ کتاب خوانی در ایران را رو به افول دانست و افزود: در واقع عادت به کتاب خوانی در کشور کاهش یافته است.
وی گفت: برای جامعه ای که مبتنی بر اندیشه های قرآنی است، نباید امروز شاهد این چالش جدی در حوزه کتاب خوانی باشیم.

وی با بیان این که باید به دلایل پنهانی این موضوع در کنار دلایل آشکار همچون گرانی و کم کاری نهادهای فرهنگی توجه کنیم اظهار داشت: ما باید فرهنگ کتابخوانی را در جامعه نهادینه کنیم.

در ادامه برنامه حیدری، مجری مناظره، نظر حاضران را درباره سؤال برنامه جویا شد و گفت به نظر شما مردم به کدام گزینه پاسخ بیشتری دادند که اکثر حاضران پاسخ دادند گرانی کتاب یکی از دلایل پایین بودن سرانه مطالعه است.

و سپس در بخش دوم مناظره هریک از حاضران به بیان دیدگاهها و نقطه نظرات خود پرداختند.

محسن پرویز گفت: نگوییم کتاب خوب نداریم. کتاب خوب اعم از تالیف و ترجمه زیاد منتشر می شود.

محمود آموزگار در تایید صحبتهای پرویز ادامه داد: دسترسی به کتاب نکته بسیار مهمی است. ما در توزیع کتاب مشکل داریم.

حمیدرضا کفاش در ادامه بحث گفت ما در عرصه آموزش و پرورش با کمبود و نبود کتاب خوب مواجهیم تا بتوانیم کتاب خوب را برای مدارس انتخاب کنیم.

امیرخانی تاکید کرد: شما نباید انتخاب کنید بلکه بهترین فرد برای انتخاب کتاب معلم است.

دکتر محسن پرویز با بیان اینکه نمی توان گفت که چون کتاب خوب در جامعه نداریم پس سرانه مطالعه در کشور پایین است، اظهار داشت: اطلاع رسانی  و تبلیغ برای کتاب خوب را باید در دستور کار قرار دهیم.

وی در واکنش به این موضوع که "قلم ناشران بر اساس نیاز آموزش و پرورش نیست" گفت: آموزش و پرورش باید نیازهای خود را اعلام کند، تا ناشران در آن زمینه کتاب تالیف کنند.

حسین نوش آبادی نیز در سخنانی گفت: کتاب خوب کمتر در دسترس مردم قرار می گیرد باید توزیع کتاب را متناسب کنیم چرا که امکان دسترسی آسان به کتاب وجود ندارد.

محمد رضا جوادی یگانه درباره بحث انتخاب کتاب گفت: به گفته علیرضا مختارپور،دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور، 75 درصد از کتابهایی که برای کتابخانه ها خریداری شده باید خمیر شوند.

همچنین وی گفت با راه اندازی طرح کتاب من نیز بسیاری از درخواستها کتابهای کمک آموزشی بوده است.

در ادامه مناظره مطرح شد کهکتابهای مورد نیاز مردم در کتابخانه ها نیست چرا که مردم مطالعه آمرانه را نمی پسندند و محسن پرویز در ادامه بحث بیان کرد: مشکل این است که مردم برای بار اول نیز به کتابخانه نمی روند این که بگوییم کتاب مناسب در کتابخانه نیست برای مراجعه بار دوم به بعد است. اول مراجعه کنند بعد اگر بار دوم مراجعه نکردند دلیل این است.

در پایان مناظره حضار نیز سؤالاتی را مطرح کردند و درباره تعریف کتاب خوب از محسن پرویز سؤال شد و وی بیان کرد: در حوزه های مختلف کتاب خوب متفاوت است  کتابی خوب  است که پاسخگوی نیاز مخاطبان باشد و تاکید کرد کتابی خوب است که وقتی هر صفحه از آن را می خوانیم در آن صفحه یک نکته جدید یاد بگیریم.

گفتنی است نحوه پاسخگویی بینندگان به سؤال برنامه مناظره با محوریت «به نظر شما مهم ترین دلیل پایین بودن سرانه مطالعه در ایران کدام گزینه است؟»به شرح زیر است:

گزینه کتاب خوب در بازار نیست 7.6 درصد، گزینه کتاب گران است 24 درصد، گزینه گرفتاری ها وقتی برای مطالعه نمی گذارند 40.11 درصد، گزینه مدارس دانش آموزان را کتابخوان تربیت نمی کند 15.3 درصد و گزینه نهادهای فرهنگ ساز کم کاری کرده اند 13.25 درصد رای آورد.

مسأله مهمی که باید به آن توجه شود این است که چرا در این مناظره یک کتابدار یا فردی از جامعه کتابداران و کتابخانه ها حضور نداشت؟ در حالی که می دانیم کتابداران می توانند یکی از مروجین کتابخوانی باشند و کتابهای خوب را برای مخاطبان معرفی کنند.

این نکته ایست که باید انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران، کتابخانه ملی ایران و نهاد کتابخانه های کشور، به آن بیاندیشند که چرا ما (کتابداران و جامعه کتابداری و کتابخانه های کشور) به عنوان بخش فعال در زمینه کتاب وترویج کتابخوانی در چنین برنامه هایی حضور نداریم.

هرچند در هفته گذشته فعالیت نهاد کتابخانه های عمومی و حضور دبیر کل نهاد در برنامه های تلویزیونی و نیز حضور نوش آفرین انصاری، دبیر شورای کتاب کودک، در سیما قابل تحسین است اما باید تامل بیشتری روی این موضوع شود که چرا ما در سیما نیستیم؟