به گزارش لیزنا، کتاب «روش تحقیق در علم اطلاعات و دانش شناسی» به قلم دکتر یزدان منصوریان، به عنوان دستنامه ای برای آموزش اصول و مبانی پژوهش در علم اطلاعات و دانش شناسی است که به شیوۀ کتاب درسی و در قالب ده فصل منتشر شد.

فصل اول این کتاب، به مبانی نظری پژوهش می پردازد و مولفه های اصلی در تحقیق را معرفی می کند. مهمترین مباحث این فصل عبارت اند از: تعریف پژوهش و معرفی انواع آن، مروری بر پیش نیازهای پژوهش نظیر تفکر منطقی و روحیۀ پرسشگری، تبیین کارکردهای پژوهش، عناصر مشترک در مطالعات نظیر متغیر، پرسش و فرضیه. همچنین مفاهیمی بنیادی نظیر نظریه، چارچوب نظری، جامعۀ پژوهش و نمونه، از دیگر اجزاء این فصل است.

همچنین فصل دوم شامل گام های پژوهش است که با انتخاب موضوع آغاز می شود و تا ارائۀ گزارش نهایی ادامه می یابد. آنچه در این فصل ارائه شده، مرور گام های اصلی در این فرآیند است که معمولا در بیشتر پژوهش ها مشابه است. در این فصل سعی شده با ارائه مثالهایی از علم اطلاعات و دانش شناسی، تصویری از مطالعات جاری در این حوزه ترسیم شود.

نویسنده در فصل سوم به معرفی سه رویکرد کمّی، کیفی و آمیخته (ترکیبی) در تحقیق پرداخته و وجوه تشابه و تمایز این سه رویکرد را نشان می دهد. مقایسۀ این رویکردها، جایگاه تحلیل استقرایی در رویکرد کیفی، چگونگی اعتبارسنجی در هر رویکرد و در نهایت تبیین فرآیند غیرخطی تحقیق، از جمله مباحث اصلی در این فصل است.

فصل چهارم شامل معرفی مهمترین روش های کمّی است که همراه با مثال هایی از مطالعات انجام شده، چگونگی اجرای این تحقیقات را نشان می دهد. روش هایی نظیر پیمایش، پژوهش های آزمایشی و شبه آزمایشی، از جمله مباحث این فصل است.

فصل پنجم کتاب شامل معرفی روش های موجود و متداول در رویکرد کیفی است که در آن روش های عمده در رویکرد معرفی شده و عبارت اند از: تحلیل محتوای کیفی، نظریه پردازی داده بنیاد، پدیدارشناسی، اقدام پژوهی، تحلیل گفتمان، مطالعۀ موردی، قوم نگاری، قوم نگاری خودنوشت، مطالعات تاریخی و روش دلفی. در این فصل نیز تلاش شده است نمونه هایی از مطالعات انجام شده با کمک این روش ها در علم اطلاعات و دانش شناسی معرفی شوند تا خوانندگان بتوانند چگونگی کاربرد هر یک از این روش ها را در این حوزه مشاهده نمایند.

فصل ششم به اخلاق در پژوهش اختصاص دارد که در آن مهمترین ملاحظات اخلاقی که باید در فرآیند پژوهش مورد توجه محققان باشند، تبیین شده است. همچنین، انواع فریبکاری ها در عرصۀ پژوهش معرفی شده است.

فصل هفتم به طور خاص دربارۀ تفاوت دو مفهوم محدوده و محدودیت در پژوهش است که انواع این محدوده ها و محدودیت ها را تبیین می کند. محدوده و محدودیت موضوعی، زمانی، مکانی، روش شناختی، فرهنگی و اجتماعی، از جمله مواردی است که در این فصل همراه با مثال تبیین شده است.

فصل هشتم – با وجود اهمیتی که دارد در کتاب های روش تحقیق کمتر مورد توجه بوده است – بحث مستقلی دربارۀ تفکر منطقی، ساخت استدلال و آفت های آن نظیر مغالطه هایی است که بی توجهی به آنها ممکن است به قیمت تباهی تحقیق منجر شود. بر این اساس، در این فصل ضمن مروری بر اصول و مبانی تفکر منطقی و انتقادی، بخشی از انواع مغالطه ها و چگونگی پرهیز از آنها معرفی شده است.

فصل نهم به مباحث پژوهشی علم اطلاعات و دانش شناسی اختصاص دارد و به معرفی موضوع هایی می پردازد که در چند دهۀ اخیر محور مطالعات این رشته بوده است. هدف از این فصل آشنایی دانشجویان با مثال هایی واقعی از مطالعات این رشته است که در کنار مباحث نظری فصل های پیشین، انعکاسی از کاربرد این مباحث در عرصۀ عمل است.

فصل دهم نیز دربارۀ چگونگی ارائه گزارش های پژوهشی در قالب مقاله و پایان نامه است. نظر به اینکه آثار مستقلی در این زمینه وجود دارد، در این فصل فقط به نکات کلیدی فهرست وار اکتفا شده است.

کتاب «روش تحقیق در علم اطلاعات و دانش شناسی» در آذر 93 و در 300 صفحه توسط انتشارات سمت (سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها) منتشر شده و در اختیار علاقه مندان به این حوزه از تمامی رشته های دانشگاهی بویژه علوم انسانی قرار گرفته است.