از پيشينه هاي كتابشناختي تا فلسفه، از گادامر تا يك دفاع جانانه

به گزارش پایگاه خبری کتابدار و اطلاع رسانی ایران (لیزنا) اساتيد محترم جناب دكتر رحمت الله فتاحي، استاد راهنما و دكتر  مهری پريرخ، استاد مشاور به همراه استادان داور جناب دكتر جعفر مهراد و جناب دكتر محمدحسین دياني و با حضور مديريت محترم گروه كتابداري  دكتر اعظم صنعت جو و همچنين دكتر محمد رضا داورپناه، در اين دفاعيه به ايراد مباحث مورد نظر پرداختند.

سالن همايش از استقبال دانشجويان تحصيلات تكميلي و كتابداران مملو بود. دكتر فتاحي پيش از آغاز دفاع، جلسه را كلاس درسي خواندند كه مي تواند براي دانشجويان، وجوه ارزشمندي را در بر داشته باشد.

شعله ارسطو پور ارائه ي خود را با طرح عنوان پايان نامه آغاز نمود:

« بررسي ميزان انطباق ساختار مارك ايران بر الگوي ملزومات كاركردي پيشينه هاي كتابشناختي (FRBR) و نگاه كاربران فهرست هاي رايانه اي به موجوديت هاي مطرح در اين الگو  »

در برگه ي چكيده، كه در ابتداي جلسه در اختيار مدعوين قرار گرفت اينگونه آمده است: هدف اصلي اين پژوهش، بررسي همخواني ميان الگوي ملزومات كاركردي پيشينه هاي كتابشناختي با فهرست هاي رايانه اي كنوني از دو رويكرد نظام گرا و كاربر گرا است.

در اين بررسي، ابتدا يك ماتريس تطابقي براي تعيين فصل مشترك ميان فيلدهاي مختلف مارك و موجوديت ها و كاركردهاي تعريف شده در الگو، تدوين شده است و با رجوع به اسناد و پژوهش هاي مشابه در مورد مارك 21، تكميل گرديده است.

در بخش دوم، نگاه كاربران به خانواده هاي كتابشناختي مورد بررسي قرار گرفته است. بدين منظور، خانواده هاي دو اثر اصلي شاهنامه فردوسي و قرآن انتخاب شده و از دو گروه 30 نفري از متخصصان حوزه هاي شاهنامه پژوهي و قرآن پژوهي خواسته شده است تا بر اساس دو مجموعه ي 40 كارتي در پيوند با هر يك از اين خانواده ها، دسته بندي ايشان نسبت به هر خانواده ي كتابشناختي سنجيده شود و همخواني اين ديدگاه ها با موجوديت هاي الگوي ملزومات كاركردي و اصطلاح شناسي در زمينه ي انواع موجوديت هاي شناسايي شده، مورد بررسي قرار گيرد.

ارسطوپور مي گويد ادعايي نيست كه پژوهش توانسته باشد به تمام وجوه مورد نظر دست يافته باشد اما طرح سوالي ست براي پژوهش هاي آتي از جمله فعاليت هايي كه مي تواند در مديريت پيشينه ها صورت گيرد كه جاي كار زيادي هم دارد.

همچنين در اين دفاعيه اين راه باز مي گردد تا كتاب هاي ارزشمندي مانند مثنوي معنوي، ديوان حافظ، گلستان و بوستان سعدي و ... در مطالعات مشابهي مورد مداقه واقع شوند.

در پايان با ارائه ي چند نمونه ي عملي به واكاوي مسئله پرداخته شد. به عنوان مثال جستجوي واژه ي " شاهنامه " در نرم افزار سيمرغ، بيانگر عدم نظم منطقي در نمايش جستجوها را در بر داشت. همچنين شاهد وجود چنين اشكالاتي در جستجوهاي كتابخانه ي كنگره نيز مي توان بود.

شعله ارسطوپور براي به انجام رساندن اين مهم، با بزرگان عرصه ي ادبيات فارسي و علوم قرآني به نشست هاي متعددي مبادرت كرده است كه در پايان از يكان يكان ايشان تشكر كرد. دكتر راشد از گروه زبان وادبيات فارسي دانشكده دكتر شريعتي دانشگاه فردوسي كه از حاضران در جلسه بودند تا محققان دفتر تبليغات اسلامي و ... . آقايان دكتر جويني، بهاءالدين خرمشاهي، كامران فاني، سركار خانم سلطاني و ... .

در ساعت 10 صبح، داوري جلسه با سخنان دكتر مهراد آغاز گرديد. قبل از آن دكتر فتاحي ابراز اميدواري كردند پژوهش هايي با اين دامنه، دستاوردهاي مهمي داشته باشد تا نرم افزارها به جاي ارائه ي غير منطقي نتايج، دانشي را در اختيار كابر قرار دهند كه از لحاظ ماهوي، در راستاي رفع نياز كاربر باشد.

دكتر مهراد محتواي پژوهش را بسيار ارزشمند خواند و آن را نتيجه ي آفرينش هاي فكري خالق آن دانست. ضمن اين كه پانويس هاي موجود در پايان نامه را حاوي اطلاعات آگاهي بخشي عنوان كرد كه جاي تامل دارد. در بخشي ديگر از سخنان دكترمهراد، ايشان به قابليت هاي عيني اين موضوع اشاره كرده و آن را داراي توانايي در امر سرمايه گذاري ملي خواندند.

در اينجا بود كه دكتر فتاحي از اين پيشنهاد استقبال كرده و عنوان گرديد در جلسه ي ارائه ي پايان نامه در تهران، دستاوردهاي آن در سطح گسترده تري براي مخاطبان اصلي طرح شود.

دكتر دياني از ديگر داوران جلسه، سوالات خود را با اين پرسش آغاز كرد كه مارك مورد استفاده در پژوهش كدام بوده است؟ ارسطوپور در جواب، به مارك رسا اشاره كرد و دليل آن را كم خطا بودن و جامعيت آن نسبت به مارك ايران و نزديكي ش را به مارك اصلي، دليل اين انتخاب دانست.

دكتر دياني با اشارتي به استاد مرحوم دكتر آزاد، دقت و توجه ايشان را به مباحث فرم و ساختار جمله بندي ها و كاركرد واژگاني، يادآور شد و پايه ي ديگر سوالات خود را بر اين موارد متمركز نمود.

سپس دكتر صنعت جو، ايجاد موقعيت هاي شبيه سازي شده را از ملزومات كار عنوان كرد. صنعت جو نظام بازيابي اي را قابل دفاع دانست كه در عمل هم بتواند كاركردي عيني از خود نشان دهد. ارسطوپور نيز اين پژوهش را فتح ِ بابي خواند كه با يك زيرساخت آكادميك هنوز در ابتداي راه است و در آينده مي تواند به عنوان اولين تجربه در نوع خود، راهگشاي تحقيقاتي در اين سطح باشد.

آخرين پرسش توسط دكتر داورپناه به طرح قابليت تعميم پذيري اين پژوهش اختصاص داشت كه در جواب، ارسطوپور از عدم تعميم پذيري آماري سخن گفت و آن را تنها يك مسير براي آگاه سازي از وضعيت موجود ذكر كرد.

دكتر داورپناه از منظر فلسفي به مفاهيمي چون محتوا از منظر خوانندگان متفاوت اشاره كرد. دكتر فتاحي نيز موافق بود كه ماهيت اثر از منظر خواننده اي كه نام قرآن يا شاهنامه را مي شنود، تفاوت هاي چشمگيري دارد، زيرا معنا در ذهن هر خواننده، شكلي ديگرگون مي يابد كه مرتبط به خود ِ اثر است.

دكتر پريرخ در جواب دكتر داورپناه گفت كه دليل اين كه جامعه ي آماري 30 نفري را مورد نظر قرار داده ايم به دليل همين گستردگي وجوه معناپذيري هاي گوناگون در ميان مخاطبان متنوع است.

در پايان، دكتر راشد از اساتيد ادبيات فارسي، شيوه ي بيان و نحوه ي ارائه ي ارسطوپور را مورد تحسين قرار داده و نقش خانواده ي ايشان در زمينه سازي محيطي فرهنگي و نمو شاخصه هاي بارز آن در نگاه ارسطوپور را ارزشمند و قابل توجه خواند.

ايشان از اهداي كتابي به كتابخانه ي دانشكده خبر داد كه مجموعه اي از يادداشت هاي مرحوم دكتر آزاد را در خود جاي داده است.

دكتر فتاحي به عنوان سخن آخر، ارسطوپور را دانشجويي واقعي، با قابليت هاي دانشي فراوان عنوان كرد و تعصب او را به رشته، با ارزش خواند.

اينجا بود كه شركت كنندگان براي پذيرايي و انجام داوري به خارج از اتاق هدايت شدند و در ساعت 11:35، در حالي كه همه قيام كرده بودند دفاعيه ي ايشان با كسب نمره ي 20 و درجه ي بسيار عالي، در ميان تشويق حاضران، زحمات بي شائبه ي اين دانشجو را به بهترين نحو پاسخ داد.

شعله ارسطوپور، در تمام طول دفاع، با تسلط كامل بر مباحث طرح شده و پاسخگويي مناسب به سوالات ِ داوران، نتيجه اي جز اين نيز انتظار نمي كشيد.

در پايان، ذكر اين نكته قابل توجه است كه فقدان يك سالن تخصصي براي ارائه ي چنين جلساتي، از نقاط ضعف دانشكده مي باشد. همچنين عدم فرهنگ سازي براي حفظ آرامش و حضور به موقع و عدم رفت و آمدهاي غير ضروري حاضران، از ديگر نكاتي ست كه در طول تمامي جلسات دفاع، مديريت حرفه اي آموزشي را زير سوال مي برد.

گزارشگر: سارا طباطبايي قمشه