تجدید چاپ کتاب «تهیه و گسترش اصطلاحنامه یک ‏زبانه» پس از بیست و چهار سال به ترجمه دکتر حری

دکتر عباس حری، مترجم این اثر در گفتگو با پایگاه خبری کتابداری و اطلاع رسانی ایران (لیزنا)، در خصوص پیشینه متون فارسی در حوزه موضوعی اصطلاحنامه ها گفت: از نخستین نوشته‎های فارسی درباره اصطلاحنامه، شاید بتوان ترجمه قواعد و قراردادهای ساختن اصطلاحنامه را نام برد که در سال1350 توسط خانم گیتی هندسی افشار به فارسی برگردانده شد. مدرک شماره 46 سازمان جهانی استاندارد تحت عنوان «دستور ساختن واژه‎نامه» متن دیگری است که در سال 1354 توسط مرحوم پرویز مهاجر به فارسی درآمد. در سال 1357 اصطلاحنامه علم اطلاع‎رسانی و دکومانتاسیون (فید) توسط آقایان دکتر محمد حسین دانشی و عبدالحسین آذرنگ به فارسی ترجمه شد که مقدمه کوتاه آن نکاتی عام در باب اصطلاحنامه را در بر داشت. اصطلاحنامه توسعه فرهنگی اثر ژان ویت در سال 1358 به فارسی درآمد و در مقدمه آن مسائل و نکاتی در باب اصطلاحنامه مطرح گردید.

دکتر حری افزود: «اصطلاحنامه در نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات» در دو دوره از نشریه اطلاع‎رسانی (سال‏های 61 و 62) توسط خانم دکتر مهرانگیز حریری مورد بحث قرار گرفت و در سال 1363 خانم فیروزه مولاپرست در مقاله‎ای تحت عنوان «اصطلاح‎شناسی و کاربرد آن در فعالیت‎های اطلاع‎رسانی» (اطلاع‎رسانی، شماره یکم سال 1363) بعضاً به مسائل خاص اصطلاحنامه پرداخت.

استاد پیشکسوت گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه تهران بیان کرد: متن این کتاب بر اساس استاندارد جدید سازمان جهانی استاندارد (ISO 2788) تهیه شده و کمتر ناظر بر تجهیزات یا موضوعی خاص است و هدف آن هماهنگ کردن اصطلاحنامه‎هایی است که هم‎اکنون موجود یا در دست تهیه‎اند. ترجمه این متن حدود سال 1362 صرفاً به قصد استفاده در کلاس درس تهیه شد که با تشویق بعضی همکاران در مرکز اسناد و مدارک علمی جدیداً برای چاپ آماده شد. در این متن بخش‎های بسیار کوچکی از متن که با ساخت زبان فارسی مناسبی نداشته حذف شده و در مواردی نیز به جای مثال‎‎های متن اصلی مثال‎هایی که برای فارسی‎زبانان ملموس‎تر است جایگزین گردیده است.

دکتر عباس حری یاد آور شد: در ترجمه متن اولیه این اثر که در سال 1365 منتشر گردید آقای محمدنقی مهدوی و خانم دکتر وزیرپور کشمیری بنده را برای به چاپ رساندن این ترجمه ترغیب نمودند و خانم‎ها دکتر مهرانگیز حریری و نعمت‎زاده که نکات مفیدی را برای بهبود متن پیشنهاد کردند که آز آنها سپاسگزاری می نمایم.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، در خصوص ضرورت تجدید چاپ این اثر در حال حاضر گفت: از نخستین چاپ این اثر حدود بیست و چهار سال می‌گذرد و در آن زمان طراحی و تولید اصطلاحنامه به زبان فارسی مراحل اولیه را می‌گذراند و حتی مقاله‌هایی نگاشته می‌شد که مضمون آن‏ها دفاع از ضرورت حضور اصطلاحنامه در عرصه ذخیره و بازیابی اطلاعات بود. اما امروز وضع به گونه دیگری است. اصطلاحنامه‌های متعددی در رشته‌های مختلف تدوین و بعضاً بازنگری شده و به عنوان ابزاری مهم در امر ذخیره‌سازی اطلاعات مورد قبول قرار گرفته است، که راهنمای بخش عمده‌ای از آن‏ها همین استاندارد حاضر بوده است.

دکتر عباس حری تصریح کرد: ترجمه این استاندارد (متن حاضر) به دلیل حجم اندک آن توسط سازمان‌ها و مراکز نیازمند تکثیر می‌شد و مورد استفاده قرار می‌گرفت، چون شمارگان نشر اولیه آن چندان بالا نبود. خوشبختانه دقت نظر جناب آقای دکتر علیرضا نوروزی، همکار اینجانب در دانشگاه تهران، سبب شد که ایشان همت کنند و آن را دوباره به عرصه نشر برگردانند. حروف‌نگاری مجدد آن را نظارت و سرپرستی کردند و بدین ترتیب در هیأتی متفاوت با نشر اولیه آن، در اختیار نشر چاپار قرار گرفت.

وی در تبیین مشخصات کتاب مذکور افزود: این کتاب در ده فصل تدوین گردیده است. در پنج فصل اول این اثر به ترتیب مطالب مقدمه و دامنه، مآخذ، تعاریف، اختصارات و نمادها، و کنترل واژگان آمده است. در فصل ششم با عنوان «اصطلاحات نمایه‏ای»، علاوه بر ارائه کلیاتی در خصوص آن، درباره شکل اصطلاحات، اختصارات و آغازه‏ها، انتخاب شکل مفرد یا جمع، کلمات متشابه، گزینش اصطلاحات، و یادداشت دامنه و تعریف بحث شده است.

فصل هفتم درباره اصطلاحات مرکب است و اطلاعات تفصیلی در مورد اصطلاحاتی که باید به صورت مرکب حفظ شوند و اصطلاحاتی که باید از لحاظ نحوی عامل بندی شوند و ترتیب کلمات در اصطلاحات مرکب ارائه شده است.

همچنین در فصل هشتم تحت عنوان «روابط اساسی در اصطلاحنامه»، رابطه هم‏ارز، رابطه سلسله مراتبی، رابطه همبسته، و روابط میان  مقوله‏ای به تفصیل بررسی شده است.

در فصل نهم مبحث نمایش اصطلاحات و روابط آنها پی گرفته شده است و موضوعات نمایش الفبایی، نمایش نظام‏یافته، و نمایش ترسیمی مورد بررسی بوده است.

در آخرین فصل کتاب «تهیه و گسترش اصطلاحنامه یک‏زبانه»، به مقوله ی جنبه‏های مدیریت در ایجاد اصطلاحنامه پرداخته شده است و روش‏های تدوین، ضبط اصطلاحات، ارزشیابی اصطلاح، تخصیص، قبول و رد اصلاحات، استفاده از تجهیزات داده‏آمایی خودکار و شکل و محتوای اصطلاحنامه تبیین گردیده است.

دکتر عباس حری در پایان از همت دکتر علیرضا نوروزی در تجدید چاپ و از تلاش‌های خانم آنارام عسگری به عنوان حروف‌نگار این اثر سپاسگزاری کرد.

كتاب «تهیه و گسترش اصطلاحنامه یک‏زبانه = Guidelines for the establishment and development of monolingual thesauri» در 98 صفحه از سوي انتشارات چاپار منتشر می شود و به زودی بر پیشخوان کتابفروشی ها قرار می گیرد.