روز جهانی بدون خودرو به حمایت از پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو

 

 لیزنا (باشگاه اطلاعات سبز): 31 شهریور (22 سمپتامبر) روز جهانی بدون خودرو، یک روز سبز دیگر ثبت‌شده در تقویم‌های جهانی برای زمین است. ارتقای کمی و کیفی زندگی بر روی زمین همیشه دغدغه‌ی ما بوده است، تنها آلودگی خودروها نیست که زندگی شهرنشینی را سخت کرده است، تصور تحمل ترافیک‌های سنگین خودروهای تک‌سرنشین و ساعت‌ها در ترافیک ماندن هم ذهن راننده را آشفته می‌کند. ماشینی شدن و وابستگی به ماشین تنها مشکل کشور ما نیست و در خیلی از کشورها ایجاد بحران آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی کرده است. اما در بسیاری از کشورها راه‌هایی جهت مدیریت این چالش بزرگ در نظر گرفته‌اند، جهت ارتقا زندگی و مدیریت آلودگی و ترافیک ایجادشده توسط خودروها در جهان یک روز را روز جهانی بدون خودرو در نظر گرفته‌اند. بر اساس اسناد منتشرشده در سال 1956 در کشورهای توسعه‌یافته به‌خصوص هلند و اتریش اعتراض‌های اجتماعی و جنبش‌های سیاسی سبب انتخاب روز بدون خودرو بوده، اما با مشاهده افزایش کیفیت زندگی و کاهش آلودگی هوا در این روز اهداف زیست‌محیطی این رویداد پررنگ‌تر شد. سیاستمدار آمریکایی در نشستی در تولدوی اسپانیا ساختاری نظام‌مند برای روز بدون خودرو پیشنهاد دادند. طی دو سال اول بعدازاین نشست، این برنامه در شهرهای ریکیاویک ایسلند، بث در انگلیس و لاروشل فرانسه اجرا شد.

 یک‌نهاد مدنی نیز به‌طور غیررسمی مسئولیت حمایت و پشتیبانی از برگزاری روز بدون خودرو را در جهان به عهده گرفت. بعدازآن اولین کمپین «در شهر، بدون ماشین من» راه‌اندازی شد و بعدازآن کمپین‌هایی ازاین‌دست سراسر اروپا را فراگرفت. در سال 2000 روز بدون خودرو به‌روزی جهانی تبدیل گردید.

در راستای این روز کمپین‌ها و فستیوال‌های زیادی با عنوان‌های مختلف در جهان تشکیل شد ازجمله فستیوال‌ها در آسیا، فستیوال اکومبیلیتی که کشور کره جنوبی آغازگر آن بود و کمپین سه‌شنبه بدون خودرو که در سال‌های اخیر در ایران در آغازشده است.

در سال‌های اخیر، فستیوالی در جهان پدید آمده به نام اکومبیلیتی، عبارت تازه پدیدار شده‌ای است که می‌خواهد مردم را به استفاده کمتر از وسایلی که با سوخت‌های فسیلی کار می‌کنند، سوق دهد. خودروهای برقی، استفاده از سیستم حمل‌ونقل عمومی، دوچرخه‌سواری، استفاده از اسکوترها و حتی راه رفتن و قدم زدن همه ازجمله جایگزین‌هایی هستند که در فستیوال‌های اکومبیلیتی به شهروندان پیشنهاد می‌شود. ایده پردازان این طرح می‌خواهند با این کار آینده‌ای روشن‌تر را، اگر شده برای 30 روز، پیش روی شهر ترسیم کنند، آینده‌ای که شاید در آن، شهری با کربن پایین نیز وجود داشته باشد، تا مردم توسعه پایدار و زندگی سالم را بهتر درک کنند.

در سپتامبر سال 2013 این طرح برای اولین بار در جهان به مدت یک ماه در محله‌ای به نام هنگونگ دونگ در شهر سوون کره جنوبی برگزار شد. طی این مدت، ساکنان محله خودروهایشان را به پارکینگ‌هایی در دیگر نقاط شهر بردند و خود به شیوه‌ای دیگر زندگی کردند.

برنامه‌ریزی برای چنین فستیوال بزرگی کار آسانی نیست، خصوصاً در شهرهای بزرگ و نیاز به همکاری مدیران و مسئولان شهری دارد. شاید در ابتدا کار غیرممکنی به نظر بیاید، پیش از اجرای این فستیوال، محله هنگونگ دونگ مملو از خودرو بود، مردم به‌طور عادی با خودروهایشان شهر را زیرورو می‌کردند. پارک کردن در پیاده‌روها برای مردمان این محله امری مرسوم به شما می‌آمد و طبیعتاً همان‌طور که می‌شود در تصاویر به‌جامانده از پیش از اجرای این فستیوال مشاهده کرد، خودروهای درهم‌تنیده در خیابان‌ها و کوچه‌های باریک، نوعی کابوس برای این محله به ارمغان آورده بود. بیشتر مردم نمی‌توانستند تصور کنند چطور ممکن است محله‌شان خالی از خودرو باشد. درنهایت در سپتامبر 2013، 1500 خودرو از این محله به پارکینگ‌هایی در نقاط دیگر شهر منتقل شدند. ساکنان محله در ابتدا تصور نمی‌کردند بتوانند این کار را به انجام دهند، 35 مدل وسیله حمل‌ونقل در میان مردم توزیع شد. برای حمل‌ونقل عمومی از تاکسی‌های سه‌چرخه‌ای همانند نمونه‌هایی که در کشور هند است استفاده شد، وسایل نقلیه سبک برقی، دوچرخه‌های جعبه دار جهت حمل وسایل و افراد، ازجمله این وسایل بود. جدا از این‌ها 500 وسیله نقلیه با سوخت پاک نیز به درخواست صاحبان مشاغل و خانه‌دارها به آن‌ها واگذار شد. برای کسانی که استفاده از دوچرخه و اسکوتر را بلد نبودند، مدرسه‌ای تأسیس شد که به آن‌ها طریقه استفاده از این وسایل را آموزش دهد. پست از طریق وسیله خودروهای برقی نامه‌ها و بسته‌ها را جابه‌جا می‌کرد و اتوبوس‌های معینی هر 15 دقیقه ساکنان محله را به پارکینگ‌هایی که خودروهایشان در آنجا قرار داشت، برساند برنامه‌ریزی شد.

محله به‌طور کامل دگرگون‌شده بود. کافه‌ها و رستوران‌ها می‌توانستند از فضای پیاده‌روها استفاده کنند و بخشی از خدماتشان را در محیط باز ارائه کنند. خیابان‌ها به شکل پیاده‌روهایی باز درآمده بود که عابران آزادانه در آن قدم می‌زدند. بیش از یک‌میلیون نفر توریست از 50 کشور دنیا درزمانی که این فستیوال در جریان بود از شهر سوون دیدن کردند.

شاید تصور کنیم در ایران این کار غیرعملی است و مردم در این فستیوال ممکن است شرکت نکنند و یا آن را حمایت نکنند، اما مردم ایران در حمایت از پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو بااینکه امکانات و تصحیلات مانند دوچرخه، اسکوتر و ... به‌طور کامل برایشان ایجاد نشده است و همچنین زیرساخت‌های مناسب جهت استفاده از  دوچرخه و وسایل مشابه در شهرها ایجاد نشده است، به حمایت از این طرح با امکانات خودشان و یا استفاده از حمل‌ونقل عمومی در حال حمایت از این طرح هستند و هرروز شاهد توسعه این طرح هستیم حتی بوشهر، اهواز، آبادان، بهبهان و بندرعباس ازجمله شهرهای جنوبی باوجود گرمای بسیار زیاد هوا، به‌طور مرتب سه‌شنبه‌های بدون خودرو برگزار می‌شود. درنتیجه اجرای فستیوال اکومبیلیتی هم فرصتی برای مدیران و مسئولین جهت بهبود وضعیت ترافیک و ساخت زیرساخت‌های شهرها است و هم تجربه‌ای برای مردم برای زندگی سالم.

ارزش روز جهانی بدون خودرو این است که تنها یک روز برای بهتر زندگی کردن انسان‌ها  نیست، بلکه یک روز سبز برای زمین و محیط‌زیست زمین است. تفکر و نگاه جهانی برای بهتر زیستن در زمین یکی از دغدغه‌های متخصصان محیط‌زیست برای افزایش کیفیت محیط‌زیست است.

 منبع:

حسینی، سهام (1396). فستيوال اكومبيليتي. ماهنامه اکسیرنوین. 11(2).

* پژوهشگر و مدرس دانشگاه