کد خبر: 25082
تاریخ انتشار: دوشنبه, 08 شهریور 1395 - 08:37

داخلی

»

مطالب کتابداری

»

سخن هفته

اگر به اخلاق حرفه‌ای توجه نکنیم، اصلاً اتفاقی می‌افتد؟

منبع : لیزنا
پروانه مدیرامانی
اگر به اخلاق حرفه‌ای توجه نکنیم، اصلاً اتفاقی می‌افتد؟

 لیزنا، پروانه مدیرامانی، آموزشگر و مدیرداخلی کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد: شاید شما هم مانند من بسیار از سلامت شخصیتی و بلوغ و اخلاق حرفه‌ای یک کتابدار، خوانده و شنیده‌اید، شاید هم واحد درسی (اخلاق کتابداری) را در دوران تحصیل گذرانده‌اید؟ یا حتی خود شما در سخنرانی‌ها و نشست‌های متعدد، بارها درباره آن گفت و شنود داشته‌اید؛ اما همچنان این پیام " می‌خواهم کتابدار بااخلاقی باشم" نانوشته است. لایه ای است پنهان و نامریی در من و شما.

 

این حرفه، به شدت انسان مدار است یعنی این ویژگی در هدف نهایی خدمت رسانی آن یعنی انسان نهفته است. اخلاق به مثابه ریشه درختی است که هر حرفه‌ای را سرپا و زنده نگه می‌دارد، اما آیا منزلت اجتماعی ما در گرو اخلاق حرفه‌ای است؟ اینکه یک کتابدار از ریشه و هویتش خجل باشد و مستمر آن را انکار و تکرار کند، در منزلت اجتماعی و ماهیت و هویت رشته تأثیر دارد؟

اگر بر ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری برخی چهره‌های ماندگار این رشته سریع مرور کنیم، درمی یابیم که با اخلاق بودن، خصلتی فراتر از آموزش، دانش یا توانایی است. خصلتی که آن‌ها را ماندگار کرده، رازی نهفته در دل خاک نیست بلکه مرام و معرفت، مهربانی، مثبت اندیشی و روحیه کاوشگر آن‌هاست.

جمله‌های بالا را برای منظور نوشتم تا رسیدن به فرصت مغتنمی که سه سال است در محل کارم، دانشگاه علوم پزشکی مشهد انتظارش را می‌کشیدم، خلاصه و کوتاه برای شما تعریف کنم.

 

سه سال است که واحد آموزش کارکنان دانشگاه، برای تعریف و تبیین و برپایی درس‌های تخصصی هر حرفه و پست، کمیته‌هایی تخصصی تشکیل داده و بالطبع برای کارشناسان پست کتابدار نیز کمیته ای تخصصی در معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه شکل گرفت. برای طراحی درس‌ها، نخست نیازسنجی کرده و سپس با احتساب پاسخ‌ها و نیز نیازهای علمی روز همکاران، طرح درس‌ها تدوین و در کمیته اصلی دفاع و تصویب می‌شود و سپس فرایند کد دار شدن دوره و سرانجام تصویب و اعلام بر وب سایت دانشگاه برای ثبت نام کلیه کارکنان به ترتیب انجام می‌شود.

تا به امروز درس‌هایی که برای کارشناسان کتابخانه‌های دانشگاه برنامه ریزی و عرضه شده در عناوینی چون آشنایی با مدیریت دانش، سواد اطلاعاتی، سازماندهی منابع اینترنتی، آشنایی با ابزارهای علم سنجی، شیوه نگارش مقالات پژوهشی، آشنایی با مراحل نمایه شدن نشریات علمی و نظایر آن بود.

 

یکی از مباحثی که بسیار مایل بودم در این دوره‌ها بطور رسمی گنجانده شود، درس (اخلاق کتابداری) بود. با این هدف و گمانه زنی که غالباً آگاهی منسجم و فعالانه ای از وظیفه اخلاقی مان در حرفه‌ای که بدان مشغولیم، نداریم و حتی از منشور اخلاقی حرفه مان نیز بی خبریم. برپایه همان فرایندی که شرحش رفت، این دوره هم مصوب شد و یک کد هم در دانشگاه به آن تعلق گرفت. بی تردید شاغلین هم حرفه و همرشته من در سازمان‌های گوناگون به خوبی بر فراز و نشیب‌های برگزاری یک دوره رسمی تخصصی در سازمان واقف‌اند. آن هم درسی که مشابه اش در تخصص‌ها و رشته‌های دیگر تدریس می‌شود، اخلاق پزشکی، اخلاق در پژوهش، اخلاق نشر، اخلاق اسلامی و غیره.

شاید مهم‌ترین و پرچالش ترین گام‌ها در فرایند تصویب این درس در دانشگاه، نخست مجاب کردن مدیران ارشد و تصمیم گیرنده سازمان براینکه هر تخصصی، اخلاق و مرام و منشوری ویژه برای خود دارد و این حرفه هم همانند سایر حوزه‌ها، براصول اخلاق فردی، اجتماعی، سازمانی و حرفه‌ای پایه گذاری شده است. آشنایی اصولی با آن، گسترش استانداردهای کاری در محیط کار و شاخص‌هایی برای خود ارزیابی کارکنان و ابزاری است برای هویت و بلوغ حرفه‌ای که مسیولیبت پذیری یکی از جلوه‌ها و نتایج آن است. در گام بعدی، پیشنهاد مدرس و ارزیابی و تأیید ایشان در سازمان.

 

ملاکم برای پیشنهاد، معرفی مدرسی با اخلاق و آشنا به اصول و منشور اخلاقی کتابداران هم نظری و هم عملی بود. در دانشگاه‌هایی مانند علوم پزشکی مشهد که گروه آموزش (علم اطلاعات و دانش شناسی) موجود نیست، بدیهی است که مدرسین داخل دانشگاه که پیش از این درس (اخلاق) را بی جهت گیری به رشته یا حرفه‌ای خاص ارائه کرده‌اند، هم معرفی شوند. نمونه دیگری در هیچ دانشگاه علوم پزشکی کشور هم نیافتم که چنین درس مشابهی را در لوای آموزش کارکنان برگزار کرده باشد که مثال و نمونه ای باشد برای مجاب کردن تصمیم گیرندگان و ارزیابان سازمان.

 

همشهری بودن دو دانشگاه علوم پزشکی و فردوسی مشهد، مزیت‌ها و خیر و برکات بی پایانی دارد از جمله وجود گروه آموزشی علم اطلاعات و دانش شناسی و دعوت از اعضای هیات علمی شایسته و بزرگوار آن برای تدریس دروس اختصاصی. فرصت را مغتنم شمرده و از استاد دکتر رحمت الله فتاحی و خانم دکتر پریرخ برای تدریس دعوت شد که با مهربانی و مرام و معرفت خالصانه یک معلم اثرگذار، از حضور خانم دکتر پریرخ به علت گرفتاری‌های شغلی محروم و از حضور آقای دکتر فتاحی بهره مند شدیم.

از این فرصت حضور خدای را شاکرم. جالب این است که در زمان تعیین شده برای انتخاب درس‌ها، چند نفری از همکاران در انتخاب این درس دچار شک و تردید بودند و با تماس‌های مکرر با کتابخانه مرکزی از طرح درس آن جویا می‌شدند. نظرشان بر این بود که اصول اخلاق کتابداری را مگر می‌شود در مدت زمانی کوتاه عرضه کرد؟ برخی گله مند بودند که به چه دلیل این درس نظری عرضه می‌شود حال آنکه برای رشته ما در این زمانه فناورانه، یادگیری انواع مهارت‌های نوین ضروری تر است. راهکاری که به این گروه داده شد این بود که هیچ اجباری برای انتخاب این درس نیست و دروس دیگری نیز می‌توانست حد نصاب امتیاز ارزشیابی سالیانه آن‌ها را تکمیل کند؛ اما کلاس با حضور اکثریت کتابداران دانشگاه و با تدریس یکی از بااخلاق‌ترین استادان این حوزه برگزار شد. نتایج حاصل از فرم‌های نظرسنجی آنلاین این کلاس حاکی از رضایت بسیار خوب شرکت‌کنندگان بود.

 

ازجمله مباحث خوب و پرچالشی که در این کلاس عرضه شد، گستره مسئولیت‌های اخلاقی ما کتابداران است. مسئولیت در قبال خود/ در قبال همکاران/ در قبال سازمان/ در قبال کاربران/ در قبال حرفه / در قبال جامعه/ در قبال متخصصان سایر حرفه‌ها.

انجام و عمل به این گستره مسئولیت‌های اخلاقی، نمودها و مزایایی هم در پی دارد؛ که چشم‌انداز نادیدنی و نانوشته آن، افزایش منزلت اجتماعی یا همان گم‌کرده همیشگی ما کتابداران است.

مسئولیت‌پذیری درست نقطه مقابل بی‌تفاوتی است. به نقل از سخنان استاد، بدیهی است در حیطه اخلاق و رفتار، هر عمل یا کنش، واکنش‌هایی را برمی‌گرداند:

 

تائید و همراهی/ رد و عدم همراهی

کمک به شخص/ زیرآب زدن

برخورد مثبت/ برخورد منفی

صداقت/ اتهام و افترا

سعه‌صدر/ عدم تحمل

رعایت حریم خصوصی/ بی‌اعتنایی به آن

امانت در گفتار/ غیبت و شایعه‌پراکنی

مشارکت‌جویی/ تک‌روی

رازداری/ افشاگری

نقدپذیری/ نقد ناپذیری

تکریم شخصیت/ تخریب شخصیت

وظیفه گرایی/ منفعت‌طلبی

رعایت عدالت/ تبعیض

وفاداری و تعهد/ عدم وفاداری

 

درباره موانع رشد اخلاق حرفه‌ای در کتابخانه‌ها نظیر ناآگاهی از اهمیت راهبردی اخلاق حرفه‌ای (کتابداران – مدیران)/ کم‌اهمیت شمردن اخلاق حرفه‌ای و نبودن آموزش مبانی و قواعد اخلاق حرفه‌ای در سازمان‌های گوناگون گفتگو‌ شد که حاصل این نوع نگرش‌ها، ممکن است به کاهش رضایت شغلی و انگیزه برای خدمت منجر شود. بخشی به آشنایی با مفاد منشورهای اخلاقی کتابداران چه در داخل و خارج از کشور اختصاص یافت و در ساعتی دیگر هم شرکت‌کنندگان و هم مدرس از برخی بی‌اخلاقی‌های حرفه‌ای در دنیای امروز مثال زدند نظیر سرقت‌های ادبی و علمی، رعایت نکردن حریم خصوصی همکار (سرک کشیدن به میز یا ایمیل یا حتی فایل‌های خصوصی همکار) و بی‌اخلاقی و هویت‌سازی در فضای مجازی.

 

در پایان دوره، راه‌ها و رویکردهای گسترش اخلاق حرفه‌ای مطرح‌شده توسط استاد، ما شرکت‌کنندگان این دوره را به این باور رساند که هر کتابخانه‌ای منشور اخلاق حرفه‌ای خود را باید تهیه و برای عموم مراجعین و همکاران درجایی از کتابخانه نصب و بدان عمل کند تا همه به نقش راهبردی‌اش در موفقیت و آینده سازمان پی ببرند و بدانند که دوری از اصول و راه‌کارهای اخلاق حرفه‌ای، کتابخانه‌ها و کتابداران را سخت آسیب‌پذیر کرده و می‌کند.

 

اما باز برمي گردم به پرسشي که ابتداي اين متن آمده، اگر به اخلاق حرفه‌ای توجه نکنیم، اصلاً اتفاقی می‌افتد؟ و اکنون، پرسش ديگري پيش مي کشم؛  آيا اخلاق حرفه‌اي تنها با آموزش به دست مي‌آيد؟ در پاسخ به اين پرسش و پس از گذراندن اين کلاس، به نظر مي رسد که اخلاق حرفه‌اي تنها با آموزش و انتقال اطلاعات و يافته‌هاي علمي کسب نمي شود،  بايد به مرور آموزش‌ها به يادگيري و تغيير در رفتار تبديل شود. انگيزه و تحول نگرش ايجاد کند زيرا فقدان انگيزه مانع رشد و ترويج اخلاق در سازمان است. اگر حرفه بر اخلاق مداري استوار شود، دانش آموخته، کتابدار و مراجعه کننده  هم اخلاق مدار می شوندو  هوشمندانه و با مسئولیت رفتار می کنند و تعامل و ارتباط متقابل بين کتابدار و مراجعه کننده آسانتر و روانتر جريان مي يابد.

اینجا همه‌چیز مَحْرَم من است/ ماه، سکوت، صندلی، کلمات ...!

این لحظه، همان لحظه‌ی کاملِ کتابِ سربسته‌ی ماست

که روزی از رازِ رفتن به‌جانب نور

 گشوده خواهد شد.

 

مدیرامانی، پروانه. «اگر به اخلاق حرفه‌ای توجه نکنیم، اصلاً اتفاقی می‌افتد؟». سخن هفته لیزنا، شماره ۳۰1، 8 شهریور ۱۳۹۵

برچسب ها :
مجتبی ازقندی
|
Iran
|
1395/07/12 - 23:26
0
0
با سلام و سپاس نکته بینی و اثر بخشی بحث بسیار جای کار و از اهمیت مضاعفی برخوردار است.خیلی خیلی خدا را شاکریم بخاطر تلاشهای ارزشمند همکارانی همچون سرکار خانم مدیر امانی
مرضیه گلچین
|
Iran
|
1395/07/12 - 14:27
0
1
با سلام و خسته نباشید خدمت سرکار خانم مدیر امانی مبحث بسیار مهمی را به اشتراک گذاشته اید بسیا رمفید و سودمند است .امیدوارم همیشه موفق باشید .
شعله زکیانی
|
United Kingdom
|
1395/07/12 - 14:10
0
1
با سلام و سپاس.این مایه بسی امید است که همکاران گرامی به اصول اخلاقی در حرفه کتابداری پایبند بوده و زحمات ارزشمندی را متقبل می شوند.
امیدوارم در آینده ای نزدیک شاهد شکوفایی چنین استعداد هایی باشیم.
فرزانه محمدی ارسی
|
Iran
|
1395/06/13 - 16:43
0
2
با سلام و احترام
سرکار خانم مدیرامانی گرامی بسیار از مطلب شما استفاده کردم. امیدوارم این امر سبب شود که کتابداران ما یه مقدار اخلاق مدارتر شوند. یادمه در واحدی که در دانشگاه پاس کردم کتابدار را از دیدگاه عوام فردی عبوس و ... معرفی کرده بود. به امید روزی که نشانه شناخت کتابدار مهربونی و اخلاق مداری باشه، مثل معلم های عزیزمان
اعظم منصوری زاده
|
Denmark
|
1395/06/11 - 08:41
2
4
درود بر بانوی بزرگوار و پر انرژی و انرژی بخش
من هم کتابدار کتابخانه عمومی هستم و افتخار میکنم .گاهی دوستان آموزش و پرورشی مب آیند و میگویند بهتر نبود معلم میشدی .؟تابستونات بی کار!!!!!!
نه الان بهترم و حلا خبلب خیلی خوب است.
و تمام تلاشم را در زمینه تشویق افراد به کتاب و کتابخوانی مخصوصا خانواده ها میکنم . و در این زمینه موفق بوده ام . دیگران هم خوشنود هستند
پاسخ ها
پروانه مديراماني
| Iran |
1395/06/13 - 13:40
درود بر شما کتابدار فعال و پرتلاش کتابخانه عمومي؛ هريک از ما کتابداران حکايت هايي داريم شنيدني و نوشتني. چرا نمي نويسيد چگونه در زمينه تشويق افراد به کتاب و کتابخواني موفق شديد؟ عشق و اشتياق در اين حرفه بي حد و مرز است . ما موظفيم آن را به نمايش بگذاريم. روزگارتان نيک.
کتابدار
|
iran
|
1395/06/10 - 17:09
0
8
سلام
درود بیکران بر بانوی اخلاق مدار کتابداری
یادم هست سال اول رشته کتابداری پزشکی در دانشگاه بودم و دربه در دنبال تغییر رشته و پرس و جو درباره رشته بودم.
به بزرگانی زیادی از اساتید رشته ایمیل زدم و در مورد رشته اطلاعاتی خواستم که خیلی ها بی جواب ماند و تنها پاسخ دلسوزانه و روشنانه استاد عزیزم خانم مدیر امانی بود که متقاعدم کرد کتابداری بخوانم و مهم تر از آن کتاب بخوانم و در حال حاضر کتابدار خوبی نه به اتکای حرف خودم بلکه به اتکای حرف های مدیران و همکاران و اعضای سازمانی که درآن کار می کنم باشم.
و بدون ترس هرجایی می گویم کتابدارم و بر این باورم اصل اساسی کتابداری اخلاق مداری است.
پاسخ ها
میرزایی حسین
| Iran |
1395/06/16 - 10:12
درود بر شما کاش همه کتابدران مثل شما با افتخار میگفتند کتابداریم
سیما مهذب
|
Iran
|
1395/06/10 - 10:50
0
4
درود بر شما
شاید زمانی پرداختن به اخلاق حرفه ای و کتابداری زیاد جایگاهی نداشت زیرا حرف تا عمل فاصله ای نبود یا اینکه زندگی اینقدر پیچیده و چند لایه نشده بود اما همزمان با پیشرفت علم و فن و توسعه جوامع و تضاد و تداخل بین منافع افراد لزوم شناخت و توجه به مسائل اخلاقی را بیش تر کرد بخصوص در حوزه کتابداری که به گونه ای پایگاه و خانه علوم محسوب می شود.
با شناختی که از حضور و فعالیت های شما از ابتدای ورودم به دانشگاه پیدا کردم شاهد بودم که شما همواره در جهت توسعه اخلاق حرفه ای و کتابداری گام برداشته اید حتی زمانی که حرف و صحبتی از اخلاق نبود.
تلاش های بی وقفه برای توسعه این رشته و فن در میان کتابداران و شناسایی آن به نهاد تصمیم گیرنده دانشگاه یعنی پزشکان کار آسانی نبود و نیست اما شما بی هیچ خستگی و چشمداشتی دست از تلاش برنداشتید و به نظرم این عین اخلاق است.
پس
از شما بخاطر همه زحماتی که بخاطر توسعه اخلاق نزد کتابداران و کتابخانه ها کشیدید سپاسگزارم و نیز یخاطر کارگاه آموزنده اخلاق کتابداری که بخاطر آن یک بار دیگر فرصت دیدار استاد با اخلاق آقای دکتر فتاخی ممکن شد.
وقتی به گذشته نگاه می کنم و اساتید کتابداری چون خانم رهادوست، خانم دکتر پریرخ، زنده یاد خانم شکوه امیری، زنده یاد آقای دکتر آزاد و آقای دکتر حری... به نظرم اخلاق انسانی و حرفه ای مقدم بر تخصص آنها بوده و هست.
امیدوارم بخاطر زحمات این عزیزان و نیز شما در آینده نیز از این حرفه چنین یاد شود.

با احترام

سیما مهذب
خالقی
|
Iran
|
1395/06/09 - 00:49
0
4
سلام و سپاس از به اشتراک گذاری مطلب ارزشمندتان.
مهرناز خراسانچی
|
Iran
|
1395/06/08 - 23:26
1
6
سلام و سپاس از بانوی نازنین و با اخلاق حرفه کتابداری، هم موضوع، هم توضیح و هم عنوان مطلب بسیار خوب بود. ما در کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد، چندین حلسه با موضوع اخلاق برگزار کرده ایم که برخی از آنها مربوط به اخلاق حرفه ای و برخی با جنبه های روانشناسی اخلاق برگزار شده است! البته در کنار این کار چون بیشتر کتابداران ما خانم هستند، از بانوان موفق مانند خانم پری صابری، نمایشنامه نویس معروف و خوشنام کشور نیز برای بیان تجربیات شان دعوت کرده ایم تا با تاکید بر تاثیر اخلاق برای همکاران صحبت کنند، که به نظرم بسیار مفید هم بود.
پاسخ ها
پروانه مديراماني
| Iran |
1395/06/09 - 13:26
سپاس از پيام پر از مهر شما و فعاليت ها و خدمات ارزشمندي که در اين عرصه فعالانه و با نگرشي مثبت و دقيق انجام مي دهيد. موضوع اخلاق در هر حرفه اي هميشه جاي بحث و تبادل نظر و آموزش و اجرا دارد. ما کتابداران در روابط اجتماعي فعالي که داريم بايستي از پيشگامان رواج اخلاق حرفه اي باشيم. چه در کتابخانه عمومي يا آموزشگاهي يا روستايي يا تخصصي يا حتي در سر کلاس در نقش يک آموزشگر.
اکبرنژاد
|
Iran
|
1395/06/08 - 12:53
0
6
باسلام و تشکر از این مطلب مهم و بجا و به اشتراک گذاری تجربه ارزشمندتان. بعضی اوقات فکر میکنم که هر یک از ما که در جایگاه کتابدار در نهادی مشغول به کار می شویم در اجرای درست مسئولیت مان و اخلاق مداری چقدر نمره قبولی میگیریم! یاد جمله ای در کتاب زبان تخصصی نوشته خانم ناهید بنی اقبال می افتم که آنجا هم تاکید میکرد اگر ما در آن جایگاه بی رغبت باشیم و برای رشته و حرفه مان ارزش قائل نشیم به مانند اپیدمی به جامعه منتقل شده و دود آن به چشم خودمان میرود. شاید یکی از راهکارها برای جلوگیری و پایش دانشجویان در بدو ورود به رشته این باشد که بحث گزینش نیمه متمرکز را به وزارت علوم مطرح کنیم. در آنصورت همانطور که شما هم اشاره فرموده بودید میشود با مصاحبه کردن به روحیات اخلاقی داوطلب پی برد. چون این مساله چیزی نیست که بشود با واحد درسی در شخص ایجاد شود ولی منکر آن نیستم که کمک کننده است. غربال اینچنینی قطعا در مراحل بعدی و حتی در ورود به بازار کار تاثیر خود را نشان خواهد داد.
پاسخ ها
پروانه مديراماني
| Iran |
1395/06/09 - 13:28
با سلام و سپاس متقابل از اينکه سخن هفته را خوانديد و نظر داديد. همين تبادل نظرها و گفت و شنودهاست که اخلاق مداري را در جامعه کتابداري کشور رواج مي دهد.
زهره پيله چيان
|
Iran
|
1395/06/08 - 12:17
0
7
بسيار عالي بود، از زحمات سرکار خانم مديراماني بي نهايت سپاسگزارم
خواهشمند است جهت تسهیل ارتباط خود با لیزنا، در هنگام ارسال پیام نکات ذیل را در نظر داشته باشید:
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.
نام:
ایمیل:
* نظر: