کد خبر: 37361
تاریخ انتشار: دوشنبه, 09 مهر 1397 - 11:35

داخلی

»

مطالب کتابداری

»

سخن هفته

کتابخانه های آموزشگاهی و مهارتهای لازم برای کتابداران مدارس

نسترن پورصالحی
کتابخانه های آموزشگاهی و مهارتهای لازم برای کتابداران مدارس

لیزنا، نسترن پورصالحی، دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی، پژوهش‌های فراوانی در باب تاثیر مثبت وجود کتابخانه‌های آموزشگاهی که کتابداران حرفه ای و صاحب مهارتهای لازم در آنها مشغول بکار هستند، با پیشرفت فردی و تحصیلی دانش‌آموزان وجود دارد، چه در داخل و چه در خارج ایران. با این حال، این پژوهش ها فراتر از مرزهای جامعه کتابداری و در میان کتابخانه‌های آموزشگاهی شناخته شده نیست و به خوبی فهم نشده است و تعداد کتابخانه‌های آموزشگاهی در بسیاری از نقاط جهان، همچنان در حال کاهش هستند. محدود بودن بودجه های مدارس و تأثیر فشار بودجه بر کاهش هزینه‌‌ها، اغلب موجب بکار نگرفتن کتابداران و در مواقعی تعدیل کارکنان حرفه‌ای کتابخانه‌های آموزشگاهی ‌می‌شود. با  همه اینها چیزی که در همه پژوهشها مشترک است  این است که بدون کتابداران واجد شرایط در کتابخانه آموزشگاهی، توانایی کتابخانه به منزله نیروی بهبودبخش آموزش و موفقیت دانش‌آموزان از دست رفته است.

یافته‌های اصلی حاصل از پژوهش‌های ده سال اخیر همچنان تاکید دارند که قوی‌ترین تاثیرات بر موفقیت دانش‌آموزان از برنامه‌های کتابخانه‌های آموزشگاهی دارای کتابدار آموزشگاهی با صلاحیت، با مهارت و کیفی حاصل می‌شود. علاوه بر اینکه وجود کتابداران آموزشگاهی تمام وقت با مدرک معتبر / دارای صلاحیت اهمیت دارد دیگر عوامل کتابخانه آموزشگاهی که با پیشرفت تحصیلی مرتبط است عبارتند از: همکاری، آموزش، برنامه‌ریزی، دسترسی، فناوری، مجموعه‌‌، بودجه و توسعه حرفه‌ای. در حال حاضر کتابخانه های آموزشگاهی ایران کاملا از پیشرفت های حرفه‌ای این حوزه دور بوده‌اند و هنوز در ایران به شیوه سنتی اداره می شوند. این در حالی است که در دنیا کتابخانه‌های آموزشگاهی دارای منابع خوب، در حال حاضر دسترسی آنلاین به منابع و خدمات را برای دانش‌آموزان و معلمان فراهم می‌آورند.

بخش عمده‌ای از مدارس ایران به صورت دولتی اداره می شوند و پست کتابدار در آنها به علت مشکلات مالی و  کمبود معلم، حذف شده است. البته فعلا تعداد زیادی از مدارس کتابخانه دارند اما کیفیت خدمات کتابخانه‌ای در آنها متغیر و مبتنی بر توانایی و انگیزه کتابداران است. اگر این مدارس را که تعداد آنها زیاد است کنار بگذاریم و صرفا در مورد مدارس دارای کتابخانه و کتابدار صحبت کنیم. باز می بینیم که بسیاری از مدارس دارای کتابخانه و زنگ کتابخوانی از نیروی متخصص کتابداری در مجموعه خود استفاده نمی‌کنند و از نیروهای مازاد خود به کتابخانه می‌فرستند یا اگر شخصی را بکار می گیرند،‌ مبتنی بر ارتباطات فردی مدیر یا یکی از معلمان مدرسه انتخاب و استخدام می شود. البته برخی مدارس هم به علت عدم آشنایی با نیروی کتابدار مناسب اقدام به جذب نیروی انسانی با سایر تخصص ها می‌نمایند؛ و از قبل مشخص است که نتیجه فعالیت این کتابداران در فرایند آموزش چندان تاثیرگذار نیست و شاید اندکی بهتر از مدارسی باشند که اصلا کتابخانه ندارند.

وقتی مدارسی که تمایل به جذب نیروی کتابدار دارند، و در آنها به کتابخانه در فرایند آموزشی مدرسه نقش معینی واگذار شده است، به من برای معرفی کتابدار متخصص رجوع می‌کنند، و من از میان دانشجویان و فارغ التحصیلان علم اطلاعات و دانش شناسی فردی را معرفی می‌کنم، شاهد هستم که معدود افرادی می‌توانند برای ورود به این شغل مصاحبه موفقی را پشت سر گذاشته و جذب شوند. در بیشتر موارد این فرایند با شکست روبرو می شود. این بحث در مورد کتابخانه هایی که تنها با یک کتابدار اداره می شوند سخت گیرانه تر است. چرا که این کتابداران باید علاوه بر مدرک کارشناسی یا کارشناسی ارشد رشته ما، تجربه ها و مهارتهای بیشتری را داشته باشند. اهم مواردی که از نظر مدیران آموزشی مدارس برای جذب نیروی کتابدار اهمیت دارد موارد زیر است:

کتاب خوان بودن کتابدار و آشنایی با منابع مناسب کودکان و نوجوانان

توانایی اداره کتابخانه به شیوه ای مقرون به صرفه (کتابدارن اکثرا پیشنهاد نرم افزار کتابخانه را می دهند که بسیاری از مدارس هزینه های مربوط به آن را متقبل نمی شوند. فارغ التحصیلان کتابداری نیز شیوه سنتی گردش منابع و فهرست نویسی را به خوبی نمی دانند)

توانایی اداره کلاس درس و برگزاری جلسات ترویج کتابخوانی(قصه گویی، نمایش و ...)

خلاقیت داشتن در عین توانایی های فنی برای اداره کتابخانه

روابط عمومی بالا، گشاده رویی و خوب صحبت کردن

علاقمند به کار با کودکان و نوجوانان و دوست داشتن بچه ها

توانمندی ویژه که وی را از سایر همکاران متمایز کند: توانمندی فنی( آشنایی با نرم افزارهای گرافیکی، طراحی سایت، توانایی خبر و نگارش و ...) یا ذوق هنری(آشنایی با تئاتر، سفال، نقاشی، نمایش و ...)

در بین کتابداران افرادی با ویژگی های بالا کم و بیش پیدا می شوند. در این یادداشت کوتاه قرار نیست در مورد علت این کم توانیها یا حتی ناتوانی ها صحبت کنم ولی علت نوشتن این یادداشت،‌ دقیقا همین مشکل است. چرا کتابداران ما مهارتهای لازم در کتابخانه آموزشگاهی و محیط مدرسه را ندارند؟ چه آموزشهایی باید در طول تحصیل و در درسهای کاربردی مانند کارورزی ببینند؟ آیا محیطهایی وجود دارد که کتابداران در آن محیطها به کار داوطلبانه زیر نظر کتابداران موفق مشغول شوند؟ کجا باید این مهارتها به کتابداران آموزش داده شود؟ چه کسی مسئول آموزشهای مهارتی دانش آموختگان رشته ما است؟

از سویی بسیاری دانش‌آموختگان ما هم به دلایل زیر تمایل به کار در کتابخانه های مدرسه ندارند:

در آمد کم و بدون بیمه اشتغال در مدارس

دانش‌آموختگان ما که از توانمندی بیشتری برخوردارند، پیشنهادات شغلی مطلوب تری از سایر مراکز و سازمانها دارند.

ترس از کار با کودکان و همگام نبودن با تمایلات ذهنی و خواستهای کودکان و نوجوانان در عصر حاضر، و آشنا نبودن با روانشناسی عملی کودک و نوجوان

نداشتن اعتماد به نفس لازم

حاضر نبودن برای شروع به کار با در آمدی به شدت کم و محدود

به نظر می رسد اگر جایگاه کتابداران مدارس در میان حرفه مندان علم اطلاعات و دانش شناسی ارتقا یابد و کسی که در یک مدرسه کار می کند از لحاظ توانمندی پایین تر از کتابداران تخصصی و دانشگاهی انگاشته نشود، می توان زمینه مناسبی برای اشتغال در این حیطه برای کتابداران باز نمود. کتابداری در مدارس برای خانم هایی که تمایل به اشتغال ندارد به علت امکان پاره وقت بودن، ساعت کاری محدود، تعطیلات بیشتر از سایر مشاغل می تواند جذابیت خاص خود را داشته باشد.

در عین حال باید کتابداران مدارس اقدام به مستندسازی تجربیات و دانش خود نمایند و با برگزاری دوره های آموزشی و تعامل با یکدیگر نیازمندی های اطلاعاتی خود را برای ایفای نقش مطلوب تر در این جایگاه صورت دهند. امسال برای اولین سال، در چهارمین کنگره علم اطلاعات و دانش شناسی ، نشست کتابخانه های آموزشگاهی به صورت مستقل برگزار خواهد شد. لذا از کلیه علاقمندان در خواست می شود در نشستهای کمیته کتابخانه های آموزشگاهی تا پیش از برگزاری کنگره شرکت فرمایند و نظرات و تجربیات خود را در این زمینه با ما در میان بگذارند.  و از همینجا از همه عزیزان دعوت می کنم که در گروه تلگرامی کتابخانه های آموزشگاهی که تا اوایل هفته آینده نشانی آن از طریق وبسایت کنگره Congress.ilisa.ir اعلام خواهد شد شرکت فرمایند. همچنین می توانید با ارسال ایمیل به نشانی کنگره  و یا نشانی شخصی بنده این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید)  ما را از نظرات و پیشنهادات خود آگاه نمائید.

 

پورصالحی، نسترن. «کتابخانه های آموزشگاهی و مهارتهای لازم برای کتابداران مدارس». سخن هفته لیزنا، شماره 408، 9 مهر ۱۳۹۷.

کتابدار
|
Iran
|
1397/07/17 - 10:44
0
1
متأسفانه بدترین دیدگاه نسبت به کتاب و کتابخوانی و مطالعه را مسئولین آموزش و پرورش دارند و برای این مقوله هیچ ارزشی قائل نیستند
شیوا
|
Iran
|
1397/07/14 - 12:45
1
0
مطالب جالب بود اما کتابخانه آموزشگاهی وجود که کتابداران مهارت خاصی ببینند؟ خیلی ها به ظاهر حرف های خوب می زنند اما در عمل به گفته های خود می خندد کسی هست به مطالعه و علم اهمیت دهد؟
کتابدار
|
Cyprus
|
1397/07/11 - 12:21
0
3
نکات بسیار ارزشمندی بود اما جالب قضیه اینجاست که آموزش و پرورش مقاومت عجیبی در جذب و حتی انتقال کتابداران می نماید و تاکید میکند که رشته کتابداری به درد آموزش و پرورش نمیخورد!!!!!!
سمیه جعفری
|
United States
|
1397/07/09 - 16:45
0
4
خانم دکتر پورصالحي نکات بسیار خوبی را مطرح کردید، به نظر می رسد پست کتابدار-معلم هم گوياي مهارت ها و آموزش های لازم برای فردی که قرار است در یک کتابخانه مدرسه کار کند باشد.
همچنین سرمایه گذاری در این زمینه ، با توجه به اینکه پایه هاي بسیاری از رفتارها از جمله عادت به مطالعه و کتابخواني در سنین دبستان شکل ميگيرد ارزشمند خواهد بود.
خواهشمند است جهت تسهیل ارتباط خود با لیزنا، در هنگام ارسال پیام نکات ذیل را در نظر داشته باشید:
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.
نام:
ایمیل:
* نظر: