تاریخ می‌تواند عبرت دیگران باشد

به گزارش لیزنا، بر اساس اعلام رویداد فرهنگی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به مناسبت گذشت بیش از شصت سال خدمات ارزنده علمی و فرهنگی احسان اشراقی، عضو پیوسته فرهنگستان علوم، استاد دانشگاه تهران، تاریخ‌نگار، مصحح توانا و قزوین‌پژوه معاصر در مراسمی از خدماتی که در طول حیات پربار خود به تاریخ‌ و فرهنگ ایران انجام داده ‌است، تقدیر به عمل ‌آورد.

مهدی محقق رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ابتدای سخنان خود درباره اشراقی و زندگی‌اش توضیحاتی به حضار ارائه داد.

محقق با ابیان اینکه اشراقی ۵۰ سال در دانشگاه تدریس کرده است، گفت: علم تاریخ از علومی بود که جنبه‌های مختلف داشت و  مورد توجه مسلمانان قرار گرفت. مهم‌ترین جنبه علم تاریخ، این موضوع است که می‌تواند عبرتی برای دیگران باشد، نمونه‌ای برای مردم تا از آن پند گیرند.

او با اشاره به اینکه تاریخ را در معانی مختلف به کار می‌بریم، توضیح داد: یکی از این معانی «زمان» است. در کشور ایران از تاریخ شمسی و قمری استفاده می‌شود. قبل از اسلام تاریخ یزدگردی و جلالی هم داشتیم که خود یکی از شعب علوم تاریخی است. کسی که برای اولین بار هجرت پیامبر را برای مسلمانان مبدا قرار داد، اما علی (ع) بود، چون هجرت پیغمبر(ص) برای مسلمانان آغاز و مبدا است.

از خصوصیات اساتید قدیم، جامعیت آن‌ها است

حجت الاسلام و المسلمین هادی خامنه‌ای سخنران دیگر این بزرگداشت بود که درباره روش‌های اخلاقی اشراقی توضیح داد.

خامنه‌ای با بیان اینکه آنچه از اشراقی آموختم علاوه بر فضل و علم در رشته تاریخ، اخلاق فاضله، تواضع و فروتنی اوست، گفت: یکی دیگر از خصوصیات اساتید قدیم، جامعیت آن‌ها است؛ چیزی که اهمیت دارد و در غربت به سرخواهد برد. اخلاق و تواضع یک اصل است. اخلاق زیربناست در حالی که مهمترین رکن اخلاق، صداقت است، چیزی که امروز به آن نیاز داریم.

او با گلایه از اینکه در جریان تحقیق و پژوهش مشکلاتی در ارتباط با وزارت علوم و مقررات این وزارتخانه وجود دارد، اظهار داشت: در نوشتن مقالات علمی و پژوهشی، قیودی است که شرایط آن باید به صورت شکلی انجام شود(فرضیه، مساله و منابع) . مقالاتی وجود دارد که نویسندگان از بخشی از منابع معرفی شده در آنها استفاده کرده اند و بقیه منابع را فقط برای حفظ شکل مقاله نوشته اند، این مساله برای آینده جامعه مخرب است. اگر به این روش پیش رویم درآینده افرادی مثل دکتر اشراقی نخواهیم داشت. امیدوارم وضعیت به گونه‌ای پیش رود که آینده بهتر از گذشته باشد.

صفویه دولت مقتدری بود

احمد مسجدجامعی، عضو شورای شهر تهران با اشاره به تالیفات و ترجمه‌هایی که دکتر اشراقی از خود بر جای گذاشته است، سخنان خود را آغاز کرد.

 به گفته مسجد جامعی اشراقی و محمد ابراهیم باستانی پاریزی نسبت به تاریخ محلی اهمیت ویژه‌ای قائل بودند. او در اینباره گفت: این علاقه که دکتر اشراقی نسبت به دوره صفوی پیدا می‌کند به دلیل حب وطن به معنای خاص و عام آن است چون صفویه به قزوین رفتند و این شهر را پایتخت کردند.

او در ادامه سخنان خود درباره دولت صفویه توضیح داد و گفت: صفویه دولت مقتدری بود، با دشمنان خارجی جنگید و وحدت ایران را حفظ کرد، یک نظام سیاسی استواری را شکل داد. کشورهای اروپایی در حد تامین امنیت خود مبادلات را آغاز کرد تا جایی که تبادلات در علم و صنعت اغاز شده بود.

مسجدجامعی توجه اشراقی به صفویه را نشانه رویکر ملی او خواند و بیان کرد: آنچه که قابل توجه است این است که مطالعات اشراقی در پژوهش درباره این دوره جنبه آغارگر دارد، فعالیتی که در آن سال‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است چون بعد از انقلاب توجه به این دوره زیاد شد.

این عضو شورای شهر، قزوین را شهری مهم به لحاظ هنرمندان و بزرگان آن اعلام کرد و گفت: اتفاق مهم تاریخی که در قزوین رخ می‌دهد، این است که صفویه به عنوان یک نظام شیعی آنجا را مرز قرار می‌دهد. زمانی که این شهر مرز بود، پایگاهی برای علویان طبرستان شد. این پایتخت صفوی زمینه‌ساز شکل‌گیری شهر تهران می‌شود. مورخین می‌گویند چون تهران جای سرسبزی بود به عنوان شهر انتخاب شد ولی من بعید می‌دانم چون اطراف این شهر مناطق سرسبز زیادی وجود داشت. فکر می‌کنم چون تهران پایگاه دوستداران اهل بیت بود، در زمان شاه تهماسب صفوی شهر شد.

مسجد جامعی با اشاره به اینکه اشراقی به مسائل یک نگاه ایدئولوژیک ندارد، توضیح داد:  نگاه او به صفویه کاملا تاریخ نگارانه است. تاریخ صفوی به علت رویدادهای آن تاریخ قابل توجهی است.

فلسفه نمی‌تواند از تاریخ جدا باشد

دکتر رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم، به درخواست خانواده اشراقی برای سخنرانی دعوت شد در حالی که از پیش با او هماهنگی صورت نگرفته بود.

اردکانی با بیان این نکته که هرگز نمی‌توان نشستی را در وقت مقدر شروع کنیم و در وقت مقدر به پایان برسانیم، اظهار داشت: اگر قبلا دراینباره به من اطلاع داده بودند، در ادامه سخنان‌های خامنه‌ای داد سخن می‌گفتم که تا چه اندازه به تاریخ بی‌اعتنا هستیم. این داد را در حد بضاعت و سهم خود بیان می‌کردم چون کار من فلسفه است و فلسفه نمی‌تواند از تاریخ جدا باشد.

درپایان مراسم پسر اشراقی سروده خود را درباره او با حضار به اشراک گذاشت.