معرفی «نظم جهانی» به روایت هنری کیسینجر

نظم کنونی جهان چگونه شکل گرفته است؟ این نظم از کجا شروع شد؟ ژئوپولتیک هر منطقه و بازیگران اصلی آن چگونه بر این نظم تاثیر گذاشتند یا تاثیر پذیرفتند؟

به گزارش خبرنگار لیزنا، اینها بعضی از سوالاتی است که هنری کیسینجر وزیر اسبق امور خارجه ایالات متحده به آنها در کتاب «نظم جهانی» پاسخ می‌دهد. کیسینجر ما را به اروپای قرن شانزدهم و شکل‌گیری اولیه نظم جهانی می‌برد و تا دنیای کنونی و دوران پس از جنگ جهانی دوم و نقش ایالات متحده امریکا در نظم جهانی پیش می‌آید.

کتاب گرچه نثری آکادمیک دارد ولی به نحوی نگارش شده است که برای خواننده غیر آکادمیک هم خواندنی و جذاب است. برای کسانی که تا کنون در حوزه علوم سیاسی مطالعات جدی انجام نداده‌اند و به دنبال کتابی برای شروع می‌گردند، این کتاب می‌تواند راهگشا باشد.

«نظم جهانی» را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد. در بخش اول کتاب، کیسینجر نظم جهانی که پس از جنگ سی ساله اروپا و در نظام وستفالی (Westphalian) شکل گرفت را توصیف می‌کند. اینکه چگونه اروپایی‌ها توانستند (در قرن شانزدهم) به نظامی دست یابند که در آن قدرت در میانشان به یک نوع تعادل برسد تا از بروز دوباره جنگ‌های خانمان سوز پرهیز شود. کیسینجر منحصربه‌فرد بودن این دوره اروپا را به خوبی برای خواننده ترسیم می‌کند و از آن به عنوان الگویی برای نظم و دیپلماسی جهانی یاد می‌کند. سپس نویسنده به بعضی مناطق دنیا که موضوع نظم جهانی در آنها اهمیت دارد سرک می‌کشد و به طور خلاصه شکل‌گیری نظم جهانی و رویکرد قدرت‌ها به آن را توضیح می‌دهد. در اینجا دو فصل به آسیا، یک فصل به اسلام، یک فصل به ایران و یک فصل به اروپای مدرن اختصاص دارد.

بخش دوم این کتاب را می‌توان نقش آمریکا در شکل‌گیری نظم کنونی جهانی عنوان کرد. کیسینجر با دانش گسترده و اطلاعات دسته اولی که از سیاست‌های امور خارجه  ایالات متحده دارد، نقش امریکا در شکل‌گیری نظم جهانی از پیش از جنگ جهانی اول تا کنون را توضیح می‌دهد. کیسینجر آمریکایی را به خواننده نشان می‌دهد که سازمان ملل را شکل می‌دهد و فلسفه کنونی نظم جهانی را از دوران رئیس‌جمهور ویلسون با شعار دموکراسی‌خواهی و انسان‌دوستی به دنیا صادر می‌کند و با حضور نظامی خود در آسیا، اروپا و خاورمیانه نقش‌اش به عنوان یک هژمون جهانی را تثبیت می‌کند.

«نظم جهانی» برای مخاطب ایرانی چه دارد؟

نکته قابل توجه کتاب برای مخاطبان ایرانی اختصاص دادن یک فصل از کتاب به تقابل ایران و ایالات متحده در دوران پس از انقلاب اسلامی است. کیسینجر موشکافانه نقش ایران و انقلاب اسلامی در تغییر نظم سیاسی خاورمیانه را به ما نشان می‌دهد و معتقد است که ایران اسلامی که جایی در نظم جهانی آمریکایی برای خود پیدا نمی‌کند، به دنبال ترسیم یک نظم جدید است. با این حال کیسینجر به آینده روابط ایران و آمریکا امیدوار است و با تاکید بر نقش کلیدی ایران به عنوان یک بازیگر مهم منطقه‌ای، تنها راه ثبات خاورمیانه را در رابطه مثبت بین ایران و ایالات متحده آمریکا می‌داند ولی ایجاد این رابطه را مبنی بر تغییر بنیادین در حاکمیت ایران عنوان می‌کند.

کتاب در سال 2014 و زمانی که برجام هنوز به فرجام نرسیده بود نگارش شده و کیسینجر اشاراتی به آن می‌کند. در این اشارات او از روند مذاکره ابراز خرسندی کرده و رسیدن به این توافق را آغاز دوره‌ای جدید از روابط با ایران می‌شمارد. اگر کتاب اکنون که رئیس جمهور جدیدی در کاخ سفید است و برجام با این که نهایی شده است با مشکلاتی روبرو است، نوشته می‌شد، شاید فصل «ایالات متحده و ایران: رویکردهایی به نظم» پربارتر و خواندنی‌تر می‌شد.

چرا باید «نظم جهانی» را خواند؟

 شاید کمتر کسی در جهان وجود داشته باشد که حداقل یک بار اسم هنری کیسینجر را نشنیده باشد. از او به عنوان یکی از تاثیرگذارترین متفکران سیاست‌های امور خارجه ایالات متحده امریکا نام برده می‌شود. یقینا یک خواننده ایرانی با تجربه زیسته و دانشی که از زندگی در این خطه از دنیا به دست آورده با تمام گفته‌های کیسینجر هم عقیده نیست. او در این کتاب صریحا از جنگ‌های عراق، افغانستان و حضور نظامی امریکا در سوریه به نام دموکراسی و انسان‌دوستی حمایت می‌کند؛ موضعی که بسیاری آن را ضد انسانیت و بشردوستی خواهند نامید. کیسینجر همانطور که به عنوان یک فرد تاثیرگذار در سیاست امریکا شناخته شده است، یک فرد قاتل و پلید نیز خطاب می‌شود. همه اینها خواندن این کتاب را بی‌فضیلت و مفید نمی‌کند! ما با نوشته فردی مواجه هستیم که تصمیماتش چه به عنوان وزیر امور خارجه ایالات متحده و چه به عنوان مشاور روئسای جمهور امریکا تاثیر به‌سزایی بر جهان کنونی گذاشته است.

کتاب «نظم جهانی: تاملی در ویژگی ملت‌ها و جریان تاریخ»  توسط انتشارات علمی و فرهنگی با قیمت 250 هزار ریال با تیراژ هزار و 500 نسخه به چاپ رسیده است.