داخلی
»برگ سپید
استاد استادانم دکتر مهدی محقق، فرهیخته ارجمندی است که با حضور خود در مقام مدیر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در دو مقطع از سال 1378 تا 1389 و از 1392 تا کنون در حاشیه مراسم بزرگداشت و نکوداشت مفاخر علمی و فرهنگی معاصر ایران و اسلام، اعم از آنها که در حیاتند و آنان که در ممات، اقدام به نشر 142زندگینامه ارزشمند نموده است که گنجی شایگان از مقالات ونوشته‌ها و خاطرات و کتابنامه‌ها و تصاویر بی‌نظیر را شامل می‌شود، دست مریزاد استاد.
این آثار همه در قطعی مناسب و دل‌انگیز (15 در 21 سانتیمتر) و ساختاری خوب در دسترس دوستداران علم و ادب قرار گرفته است.
زندگینامه‌ها، هر یک یادآور تلاش‌ها و مجاهدت‌های زنان و مردان بزرگواری است که در یکصد سال اخیر، عمر بابرکت خود را صرف یادگیری و آموزش و در نهایت اعتلای علم و دانش در ایران و جهان نموده‌اند. بدون شک مطالعه آنها برای نسل امروز، همانگونه که بارها استاد محقق فرموده‌اند، باید آموزنده و الگو ساز باشد.
درد عشقی کشیده‌ام که مپرس زهر هجری چشیده‌ام که مپرس
همچو حافظ غریب در ره عشق به مقامی رسیده‌ام که مپرس
در این میان، بدون شک حضور استاد مهربانم بانوی فرهنگ‌دوست، خانم نوش‌آفرین انصاری و آقای دکتر محمدرضا نصیری در پی‌گیری مراسم و نشر این آثار تأثیری مؤثر داشته است.
یکصدوچهل‌و‌دومین این آثار اختصاص به زندگی بزرگ‌مردی دارد که در حوزه‌های کتابداری، نسخه‌شناسی، فهرست‌نویسی، تصحیح و ترجمه آثار گران‌سنگ کهن یدی طولا و حضوری پویا داشته و در منطق و فلسفه از سرآمدان عصر ما بوده است، استاد محمدتقی دانش‌پژوه. او که به قول استاد سید عبدالله انوار «جز از کتاب نمی‌گفت و جز از کتاب نمی‌شنید».
در پیشگفتار کتاب، دکتر محمدرضا نصیری او را «ابن‌ندیم زمانه» می‌نامد و به شرح زندگی و فعالیت‌های استاد در سه حوزه کتابشناسی، واژه‌گزینی و فرهنگ‌نویسی می‌پردازد.
در ادامه مباحث کتاب، در بخشی با عنوان «سرگذشت من» به قلم خود استاد محمدتقی دانش‌پژوه، با نیاکان و آموزگاران و مراحل یادگیری و درس خواندن از مراحل نخست تا عالی‌ترین سطوح، و همچنین کار و تدریس و فعالیت‌های تماماً فرهنگی و علمی استاد آشنا می‌شویم. از دورانی که سنگ بزرگ حاشیه روستا دفتر مشقش بوده تا روزگاری که در دانشگاه هاروارد به مطالعه منطق چینی و بودایی و هندی پرداخته است.
فهرست کتاب‌ها و مقالات مرحوم استاد محمدتقی دانش‌پژوه که به همت قدرت‌الله پیشنمازی و عنایت‌الله مجیدی کتابدار برجسته کتابخانه بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی فراهم آمده، سی‌و‌پنج صفحه کتاب را به خود اختصاص داده است. در پایان این بخش، مطلبی درباره کتابخانه استاد و جای گرفتن آن درکتابخانه استاد مجتبی مینوی شرح مختصری آمده است.
گفتگو با نوش‌آفرین انصاری دربارۀ دانش‌پژوه، خود تاریخی از کتابداری و آموزش دوره نسخ خطی به وسیله وی را روشن و در عین حال آنچه به عنوان تضارب سنت و مدرنیته درکتابداری ایران مطرح بوده را بازگو می‌کنند.
نوشته زنده‌یاد ایرج افشار یار غار و همکار پایدار استاد محمدتقی دانش‌پژوه از نخستین سال آشنایی در سال 1325 خورشیدی در کتابخانه دانشکده حقوق دانشگاه تهران که او دانشجو بوده است و دانش‌پژوه کتابدار، تا پایان عمر 85 ساله دانش‌پژوه نشان از بحر بی‌کران دانشی مردی دارد که استاد افشار که خود از فحول کتابشناسی و ایرانشناسی بوده است، به توصیف وی پرداخته و او را دانشمند و فهرست‌نگاری جهانی خطاب می‌کند.
«آئین فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی» عنوان مطلبی است به قلم استاد دانش‌پژوه که با توجه به تاریخ نگارش آن در سال 1349 یعنی نخستین زمانی که به وضع این اصول پرداخته شده، از اهمیت بسیاری برخوردار است و مورد توجه فهرست‌نگاران نسخه‌های خطی قرار گرفته و امروز مجدداً در کتاب مورد بحث ما آمده است. مطالعه این نوشته را به علاقه‌مندان به ویژه دانشجویان کتابداری و اطلاع‌رسانی به منظور کسب اطلاعاتی دست اول از استادی مسلم در این حوزه پیشنهاد می‌کنم.
در ادامه مطالب «فهرست نسخه‌های خطی فارسی موجود در کتابخانه دانشگاه علوم و زبان‌های خارجی کیوتو (ژاپن)» آمده که به وسیله استاد محمدرضا نصیری تهیه شده است.
شاه‌بیت کتاب گفتگویی است که در 18 آبان 1356 با حضور استادان عبدالحسین آذرنگ، ایرج افشار، فرخ امیر فریار، محمد حسین دانشی، عباس زریاب خویی، علینقی منزوی و عبدالله نورانی با محمدتقی دانش‌پژوه انجام یافته و بحث داغ و مستوفایی درباره کتابداری جدید و اصول غربی آن و کتابداری سنتی بین آنها جاری می‌گردد. به عقیده ناقد این بحث یکی از یادگارهای ماندگار تاریخ خواهد بود در تاریخ کتابداری ایران. در همین گفتگو استاد دانش‌پژوه عنوان می‌نماید که واژه «دانش‌شناسی» از واژه‌های ابداعی وی است و معتقد است که نسخه‌نگار باید دانش‌شناس باشد.
استاد زریاب در همین بحث درباره دانش پژوه می‌گوید: «او دریچه‌ای از کتاب‌های خطی و گنجینه‌های ایرانی را به روی دنیا گشود و دنیا فهمید ذخایر عظیمی در ایران وجود دارد. به نظر من این بزرگترین خدمتی است که دانش‌پژوه به ایران، اسلام و عالم کتاب کرده است». پایان کتاب مزین به تصاویری از دستخط دانش‌پژوه و تصاویر وی است.
19 مرداد 1394
مشخصات اثر:
«زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم محمدتقی دانش‌پژوه». تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1394.
دربارۀ نویسندۀ این متن:
کاظم حافظیان رضوی، 62سال سن دارم. در مشهد متولد شدم و از 20سالگی در تهران هستم. فوق لیسانس علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی از دانشگاه تهران دارم. اختیاری و با عشق کتابداری را انتخاب کردم. عاشق کتاب و ادبیات و هنر هستم. در عمرم بیشتر با کتاب زندگی کردم. دوستانم را تا حد امکان حفظ کردم. از میان دانشجویانم چندین دوست خوب پیدا کردم. حالا که فکر می‌کنم بهترین لحظه‌های زندگی‌ام وقت‌هایی است که کار مفید و رضایت‌بخشی انجام داده‌ام. بهترین سرگرمی من دیدن برنامه‌های علمی-تاریخی-هنری تلویزیون و فیلم سینمایی خوب به‌ویژه در سینما است. نوشتن و یادداشت‌برداری را بسیار دوست دارم. شوق دیدن و یادگیری در من همچنان زنده است. پیاده‌روی را بسیار دوست دارم.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.