بیش از 1100 نسخه خطی از فیض کاشانی در کتابخانه آستان قدس

    به گزارش لیزنا، مجموعه‌اي منحصر به فرد شامل بيش از 2 هزار و 30 نسخه خطي، چاپ سنگي و چاپی از آثار «ملا محسن فيض کاشاني» و شرح و حاشيه و ترجمه، در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود و در این میان بيش از يک هزار و 180 نسخه خطي موجود است که بيشتر آن‌ها در زمان حيات مؤلف کتابت شده است.

رئیس ادارۀ مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان ‌قدس ‌رضوی اعلام کرد: «ملا محمد محسن بن مرتضي فيض کاشاني، مشهور به ملا محسن و تخلص‌اش «فيض» بوده (1007-1090 هجري قمري درکاشان)، حکيمِ فيلسوف، محدّث و عارف دوره صفوي و از دانشمندان شيعه است. در فقه و اصول و فلسفه و کلام و حديث و تفسير و شعر و ادب، بيش از دويست اثر از خود به يادگار گذاشته که در حال حاضر به صورت نسخه‌هايي نفيس در گنجينه کتب خطي کتابخانه مرکزي آستان قدس رضوي نگهداري مي‌شود».

سید محمدرضا فاضل هاشمی ابتدا به نسخه خطي نفيسي از کتاب «مفاتيح الشرايع» اشاره کرد که پنجاه سال پيش از فوت مؤلف و در همان سال تأليف، کتابت شده و اضافه کرد: «اين کتاب، بهترين متن فقهي بر اساس مشرب اخباري بوده و از زمان تأليف پيوسته به دست مجتهدين شيعه شرح شده و تاکنون چهارده شرح و حاشيه بر آن نوشته‌اند که بهترين شرح آن، به قلم آقا محمد باقر بهبهاني مشهور به «وحيد بهبهاني» است و نسخه آستان قدس از مفاتيح الشرايع، به سال 1042 قمري کتابت شده است».

وي افزود: «اثر ديگر وي «اصول الأصليه» نام دارد در موضوع فقه و اخبار که نسخه‌اي از آن، به کتابت «ابوالعلي حسيني» در سال 1067 قمري، در آستان قدس موجود است و نسخه‌اي از «عين اليقين» که از کتب کلامي و عرفاني فيض است، به سال 1085 قمري کتابت و به دست «محمدعلي قائم‌مقام» وقف آستان قدس شده است».

فاضل هاشمي به اثر مشهور فيض با عنوان «الوافي» در اخبار اشاره کرد که دو نسخه از نسخه‌هاي آستان قدس، به کتابت 1080 و 1087 قمري، در زمان حيات مؤلف کتابت شده و تصريح کرد: «محدث کاشاني براي نوشتن اين کتاب، چهار کتاب معتبر حديث شيعه («کافي»، «تهذيب»، «استبصار» و «من لايحضره الفقيه») را در سال 1068 قمري، تنقيح و با حذف احاديث مکرر، آن را يکجا در اجزاي متعدد جمع و حل و تفسير کرده که بعدها فرزندش «علم الهدي» با نوشتن يک جزء ديگر شامل معرفي رجال حديث، کشف رموز و...، آن را تکميل کرده است».

 رئیس ادارۀ مخطوطات کتابخانه مرکزي آستان قدس رضوي، با بيان اينکه از کتب معتبر فيض در تفسير قرآن، «تفسير صافي» است، گفت: «وي اين تفسير را در سال 1075 قمري با مطالعه اکثر تفاسير قرآن (سني و شيعه) نوشته و در ضمن بيان آيات، روايات معتبر و مستند شيعه را گرد آورده است؛ نسخه آستان قدس در سال 1088 قمري در مشهد کتابت شده است».

فاضل هاشمي در پايان يادآور شد: «از ديگر نسخه‌هاي خطي ارزشمند در اين گنجينه، «تفسير السبيل بالحجه» در اخلاق به کتابت 1075 قمري، «عين اليقين في اصول الدين» به کتابت 1085 قمري، «من لا يحضره الفقيه» در علم هيأت و نجوم به کتابت 1160 قمري و ديوان اشعار فيض است».

گفتني است که ملا محمد محسن، شاگرد ملاصدراي شيرازي و داماد بزرگ او بوده است. فيض در طول زندگي خود، شاگردان بسياري تربيت کرده که از برجسته‌ترين شاگردان وي، علامه مجلسي صاحب بحارالأنوار و سيد نعمت‌الله جزائري است که از او اجازه روايت داشته‌اند. از ديگر آثار او، «شهاب ثاقب»، «زاد السالک»، «منهاج النجاه»، «المحجه البيضاء» و «سراج ‌السالکين» که منتخب مثنوي معنوي است را مي‌توان نام برد.