دعوت به کتابخوانی و قصه‌گویی برای تأمین نیاز روحی کودکان سیل‌زده

به گزارش لیزنا، محمود گلزاری، درباره ضرورت امداد فرهنگی و تأمین نیازهای روحی و روانی هموطنان و به خصوص کودکان آسیب‌دیده از وقوع سیل در برخی استان‌های کشور عنوان کرد: طبیعتاً پس از وقوع این گونه حوادث، افراد آسیب‌دیده در کنار نیازهای اولیه مانند مسکن، خوراک و پوشاک، ناراحتی‌های روحی سنگینی به واسطه از دست دادن اموال و عزیزان خود دارند. در این میان باید توجه داشت که کودکان به اندازه بزرگسالان به این مسائل نیازهای مادی توجه ندارند، آنها با وضعیت دیگری روبه‌رو می‌شوند و توجه آنها بیشتر به مسائل دیگری معطوف است.

گلزاری افزود: غالباً در میان این حوادث بحث تأمین نیازهای کودکان و نوجوانان آن گونه که باید مورد توجه قرار نمی‌گیرد و برخی تصور می‌کنند که اگر به آنها غذا داده شود و نیازهای اولیه آنها تأمین شود، برای آنها دیگر کافی است. بحث رسیدگی به کودکان در این حوادث  و کار فرهنگی  در این حوزه، ابعاد مختلفی دارد و در این حوزه هنوز کار زیادی انجام نشده و روان‌شناسان هم هنوز به صورت دقیق‌تر در دل حادثه نرفته‌اند و اگر تجربیاتی در این حوزه داشته‌اند بیشتر معطوف به بزرگسالان بوده و برای کودکان کار ویژه‌ای صورت نگرفته است.

این استاد حوزه روان‌شناسی با اشاره به برخی مطالعات صورت گرفته در حوزه وقوع بلایای طبیعی افزود: روان‌شناسان بررسی کرده‌اند که پس از هر حادثه مهمی مانند سیل، طوفان و زلزله، حداقل چهار مرحله بر افراد درگیر در این حوادث می‌گذرد. مرحله اول مرحله «شوک» است که دچار یک سرگشتگی و یک بحران می‌شوند؛ مرحله دوم به خصوص در بحث کودکان «قهرمان‌گرایی» است که کودکان و نوجوانان علاقه‌دارند در بحث امداد فعال باشند و به نیروهای امدادی کمک کنند.

وی در تشریح سایر مراحل نیز گفت: مرحله سوم «پیدایش شادی و هیجان» در کودکان است که این شادی و هیجان به دلیل توجه و حضور دیگران در این مناطق آسیب دیده رخ می‌دهد و مرحله چهارم «روبه‌رو شدن با واقعیت‌های حادثه» یا استرس‌ها و فشارهای روانی پس از سانحه است که افراد آسیب دیده پس از خروج نیروهای امدادی، ضمن مواجهه با یک تنهایی و انزوای عریان، شاهد خود نمایی زخم‌ها و تازه شدن داغ‌ها می‌شوند.

گلزاری تأکید کرد: بر این اساس و با توجه به مسئله «قهرمان‌گرایی»، نیروهای امدادی نباید کودکان و نوجوانان را مزاحم فعالیت‌های خود بدانند؛ چرا که آنها می‌خواهند در این روند فعال باشند و از این طریق بخشی از دردها و آلام خود را تسکین دهند. شادی و هیجاناتی که کودکان در این حوادث دارند نیز نباید به اشتباه برداشت شود. گاهی در فضای مجازی با انتشار تصاوری از کودکان خندان و درحال بازی عنوان می‌کنند که آنها هیچ مشکلی به لحاظ روحی ندارند؛ اما باید توجه داشت که این هیجانات به دلیل مواجه با حجم زیادی از توجه و حضور گروه‌های مختلف در این مناطق است؛ اتفاقی که تا پیش از این ندیده بودند. اینها نباید به این صورت تلقی شوند که آنها نه غمی دارند و نه در آینده غمی خواهند داشت.

این استاد حوزه روان‌شناسی با تأکید بر لزوم ارائه برخی آموزش‌ها به نیروهای امدادی گفت: یک روان‌شناس معروف که در حادثه‌های بزرگ جهان حضور داشته و تحقیقات مفصلی در این زمینه ارائه داده، توصیه‌هایی برای تأمین نیازهای روحی افراد حادثه دیده ارائه کرده است؛ به عنوان مثال او تأکید کرده اگر یک روان شناس به مناطق حادثه دیده می‌رود، بیشتر از ۱۵ دقیقه با هر فردی صحبت نکند، سعی کند از این ۱۵ دقیقه ۱۰ دقیقه به صحبت‌های آنها و ۵ دقیقه به توصیه‌های خود اختصاص دهد، برای یک نفر آنقدر وقت نگذارد که فرصت به سایرین نرسد و مواردی از این دست که باید آموزش داده شود.

وی در ادامه با اشاره به اقدامات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در راه‌اندازی پویش «بهار مهربانی» برای امدادرسانی فرهنگی در مناطق سیل زده و به خصوص موضوع تأمین نیازهای روحی و روانی کودکان و نوجوانان گفت: بدون شک تشکیل حلقه‌هایی از کودکان سیل زده و کتابخوانی و قصه‌گویی برای آنها یکی از موثرترین روش‌های تأمین نیازهای روحی این عزیزان است؛ به خصوص اگر این قصه‌ها به صورت آگاهانه با محوریت قهرمانی باشد که خودش دچار سیل و سایر بلایای طبیعی شده بسیار در این روند تأثیرگذار خواهد بود.

گلزاری ادامه داد: همراه شدن کودکان و نوجوانان با قهرمان قصه و رویارویی با واقعیت‌ها و امید و تلاش برای ساختن آینده اتفاقی است که با همراهی کتابداران می‌تواند به سرانجام برسد. گرچه ممکن است کتاب‌هایی با این مضامین در دست نباشد، اما کتابداران می‌توانند با مهارت‌های ارتباطی و قصه‌گویی خود، این داستان را برای مخاطبان هدف خود طراحی و اجرا کنند. هیچ اشکال ندارد اگر در حین این قصه‌ها گرفتگی در چهره و بغض در گلوی کودکان ایجاد شود؛ چرا که  این نشانه خوبی است و از طریق می‌توانند هیجانات را بیرون بریزند، چیزی که ما به آن «برون‌ریزی هیجانات» می‌گوییم.

این استاد حوزه روان‌شناسی استفاده از ظرفیت کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور برای جمع‌آوری کمک‌های مردمی شامل کتاب و اسباب‌بازی را اقدامی شایسته عنوان کرد و گفت: بدون شک ارسال کتاب و اسباب‌بازی می‌تواند در حفظ روحیه و امید کودکان مؤثر باشد؛ البته مردم باید توجه داشته باشند که اسباب بازی‌های اهدایی نباید اسباب بازی‌های لوکسی باشد که آنها تا پیش از این ندیده‌اند و پس از این هم در زندگی خود نخواهند دید. چرا که این موضوع با ایجاد تغییر در سبک زندگی کودکان، مشکل آفرین خواهد بود.

وی با اشاره به سابقه حضور و مشارکت فعال نهاد در عرصه‌های اجتماعی گفت: امدادرسانی فرهنگی نهاد به سیل‌زدگان، مانند اقدامی که در حوزه آسیب‌های اجتماعی از سال گذشته آغاز کرده و حتی بیش از بسیاری از دستگاه‌ها و مراکز مدعی در این زمینه وارد شده، اتفاقی بسیار میمون و مبارک است. تأمین نیازهای روحی و روانی کودکان در مناطق سیل‌زده، بحث فراموش شده‌ای بود که ضرورت‌های رسیدگی به آن در مراحل اولیه، معمولاً پس از حادثه مشخص می‌شود.

گلزاری تأکید کرد: از این جهت به سهم خودم از خدمات ارزشمند نهاد در این حوزه تقدیر می‌کنم و معتقدم که این خدمات باید مستند شود و افرادی که به این مناطق می‌روند تجربه‌ها، اشتباهات و سایر نکات مهم را در دفتری ثبت کنند تا در آینده به ذخایر علمی ما تبدیل شوند.