لیزنا (گاهی دور/ گاهی نزدیک: 14)، رضا رجبعلی بگلو، دانشجوی دکترای کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد: هر از گاهی سخن از همایش‌ها، کارگاه‌های آموزشی و تخصصی رشته می‌شود که به نوعی خبرگزاری لیزنا نیز خود را با این عنوان (پایگاه خبری کتابداران ایران-اخبار همایش‌ها، کارگاه‌ها و استخدام کشور) به همه علاقمندان رشته معرفی می کند. با این حال، در جریان بسیاری از نقل قول ها و صحبت هایی که میان کتابداران در محافل علمی و غیرعلمی، گروه بحث و سایر رسانه‌های موجود از جمله مجلات، وبلاگ‌ها و وب‌سایت‌های گروهی/فردی، حقوقی و حقیقی، خبرنامه‌ها و حتی شبکه‌های اجتماعی در می‌گیرد،  سخن از پویایی رشته در برگزاری این کارگاه‌ها، همایش‌ها و سخنرانی‌هاست. سابقه‌ی آغاز برگزاری این دوره‌ها با اقدام تاریخی و ماندگار مهدی بیانی در سال 1316 تحت عنوان کارگاه آموزشی کتابداری نشان از این دارد که حداقل به لحاظ قدمت، پیشینه‌ی خوبی در این زمینه وجود دارد. اما پس از این آغاز که به نوعی با تاریخ آموزش رشته پیوند خورده است، تا سال 1351 (حداقل برای نگارنده) اطلاعات دقیقی از همایش‌ها، سخنرانی‌ها یا کارگاه های آموزشی برگزار شده در دست نیست[1] و کنکاش در این زمینه را بایستی در نامه انجمن کتابداران و سایر اسناد موجود و همچنین تاریخ شفاهی رشته پیگیری کرد.

با این حال، از این تاریخ به بعد (1351) روند صعودی برگزاری همایش‌ها در شهرهای مختلف به ویژه تهران، اصفهان، مشهد و اهواز بیش از سایر شهرها به چشم می‌خورد. برای کارگاه‌های آموزشی هم روند پیشرفتی این چنینی را می‌توان مشاهده کرد. با ‌وجود این، و با شروع به کار دوباره انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران بعد از انقلاب اسلامی در سال 1379 و تشکیل شاخه‌های انجمن، روند رشد برگزاری همایش های ملی با جهش و گسترش قابل ملاحظه‌ای همراه بود. به گونه‌ای که در این مدت (حدوداً 13 ساله) بیش از 80 همایش و200 کارگاه و بالغ بر دو برابر این تعداد، سخنرانی تنها با مشارکت انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران برگزار شده که بایستی به این فهرست، کارگاه‌ها و همایش‌های شاخه‌های انجمن، گروه‌های آموزشی (دانشگاه آزاد و وزارت علوم) در سراسر کشور، کارگاه‌های پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات (ایرانداک پیشین) و سایر همایش هایی که توسط ادکا، شاخه‌های علوم پزشکی انجمن کتابداری و ... انجام شده است را نیز اضافه کنیم تا فهرستی طولانی از این کارگاه‌ها را بتوان سیاهه کرد.

با وجود این پیشینه که از پویایی رشته و ویژگی اجتماعی استادان، دانشجویان و حرفه‌مندان خبر می‌دهد، بایستی نگاهی عمیق، کل‌نگر و تحلیلی نیز به این کارگاه‌ها و همایش‌ها داشته باشیم و از این سرمایه شگفت‌انگیز در جهت بهبود وضعیت رشته و ارتقاء جایگاه حرفه‌مندان و گسترش دانش تخصصی استفاده کنیم. اما در کنار این همه تلاش، تکاپو و پویایی، علاوه بر حفظ اصول اساسی رشته، تقویت دانش نظری و عملی دانشجویان و حرفه‌مندان، و استقلال عمل گروه‌های آموزشی، شاخه‌های انجمن و سایر واحدها و بخش های فعال (خبرگزاری‌ها، مجله‌ها و ...) می توان نگاهی راهبردی نیز به این کارگاه‌ها، سخنرانی‌ها و همایش‌ها داشت. با در نظر گرفتن این نکته که در تدوین برنامه‌ی راهبردی انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی[2] توجه به کارگاه‌های آموزشی، همایش‌ها و سخنرانی‌های انجام شده توسط انجمن به عنوان یکی از نقطه‌های قوت انجمن در نظر گرفته شده است، بایستی تلاش شود تا نقشه‌ی راهی برای دستیابی به اهداف اساسی انجمن که همانا پاسخگویی به نيازهاي اعضاي اين حرفه و رشته می‌باشد، تدوین گردد.

با این حال، گاهی دیدگاه‌هایی نیز در این زمینه در محافل علمی دیده و شنیده می‌شود که نشان از این دارد که نقش انجمن را نبایستی به آموزش و برگزاری همایش‌ها و سخنرانی‌ها تسری داد و بایستی تلاش گردد تا سهم آموزش را در گروه‌های آموزشی سراسر کشور پیگیری و تقویت کرد. به نظر می‌رسد تغییر رویه انجمن در جهت برگزاری همایش‌های علمی به‌صورت فصلی (که پیش از این به صورت ماهانه انجام می‌شد)، نشان از همین تغییر در نگرش (حداقل در میان اعضای انجمن علمی کتابداری ایران) دارد. اگر احیاناً از انتقاداتی که به نحوه و دوره اجرا و برگزاری همایش‌های ماهانه انجمن وارد می شود چشم‌پوشی کنیم و معایبی همچون عدم تمرکز شایسته در انجام صحیح سایر فعالیت‌ها (کارآیی) و انجام فعالیت‌های صحیح‌تر (اثربخشی) انجمن را نادیده بگیریم و از طرف دیگر مزایای به دست آمده در رویکردهای اجتماعی و مشارکت فعالانه کتابداران و ایجاد ارتباطات علمی و دانشگاه نامرئی[3]در کنار سایر مزایا را نیز کنار بگذاریم، می توان مسائلی که در جهت تدوین این نقشه راه مورد توجه قرار دارد را به شرح ذیل تبیین کرد:

• جایگاه انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی در تدوین این نقشه راه بیش از سایر نهادهای تصمیم‌ساز-تصمیم‌گیر (همچون کمیته برنامه‌ریزی) اهمیت دارد. از آنجا که انجمن به عنوان نهادی تصمیم‌ساز- اجرایی و پژوهشی فعالیت می‌کند، می‌تواند به عنوان بازوی برنامه‌ریزی آموزش رشته عمل نماید.
• همگامی برنامه راهبردی انجمن و این نقشه راه به عنوان یک ضرورت احساس می‌شود. آنچه با مطالعه برنامه راهبردی انجمن می‌توان ملاحظه کرد، تأکید بر جنبه اجتماعی انجمن و لزوم توجه به این سرمایه اجتماعی است که در این کارگاه‌ها، سخنرانی‌ها و همایش‌ها بیش از پیش قابل دستیابی است.
• ضرورت تدوین این نقشه را نمی توان با برنامه‌های تصمیم‌سازی انجمن در تعارض دانست. بلکه به عنوان راهکار تکمیلی آن در نظر گرفت. هر چند ضعف های وارده به نظام آموزشی باعث شده انجمن تا اندازه‌ای بار آموزشی بیشتری را بر دوش خود احساس کند که این جریان را بایستی در تدوین این نقشه در نظر داشت.
• در پایان بایستی ذکر کرد که این نقشه راه باید به ایجاد تصویری روشن از یکی از ابعاد تدوین نقشه دانش رشته کمک نماید. به گونه‌ای که امکان شناسایی و معرفی افراد، حوزه‌های موضوعی، متخصصان و ... با برنامه‌ریزی مشخص مربوط به اجرای آن در سراسر کشور تسهیل گردد.

[1] برای دریافت فهرست گزارش کارگاه‌ها، همایشها و سخنرانیهای برگزار شده انجمن، به سایت زیر مراجعه نمائید

http://www.ilisa.ir/index.php?option=com_jevents&task=year.listevents&Itemid=62

[2] پریرخ، مهری و عاطفه شریف (1389). پژوهشي پيرامون تدوين برنامه راهبردي انجمن كتابداري و اطلاع رساني ايران. اطلاع‌شناسی، سال هشتم، شماره 3 (پياپي 29)، پاييز

[3] Invisible College