کد خبر: 2031
تاریخ انتشار: پنج شنبه, 27 خرداد 1389 - 10:39

داخلی

»

مطالب کتابداری

»

گفتگو

سرعنوان های موضوعی فارسی؛ در بن بست یا قرار گرفتن در مسیری جدید!

آخرین پیوست ویرایش سوم سرعنوان های موضوعی فارسی  سال 1385 منتشر شد اما اینکه ویرایش چهارم آن کی منتشر می شود باید گفت که با خداست! چرا که نیازی که یک نفر به عنوان کتابدار، برای چاپ سرعنوان های موضوعی احساس می کند، در نگرش های مدیریتی احساس نشده است.

کار تدوين سرعنوان‌هاي موضوعي، از اواخر سال 1348 در مركز خدمات كتابداري آغاز شد، با ادغام مركز در كتابخانه ملي در 1362، به كتابخانه ملي منتقل شد و برگه‌هاي مستند آن، بالغ بر 3760 شناسه و حدود ده هزار اصطلاح ارجاعي، با مقدمه‌اي بالغ بر 101 صفحه، در 650 صفحه متن و 68 صفحه فهرست انگليسي به فارسي توسط كتابخانه ملي ايران چاپ و منتشر گرديد. قرار بود پس از ويرايش اول، هر سال يك پيوست منتشر شود و هر پنج سال يك‌بار شاهد درهمكرد كلي باشيم. لكن اين امر محقق نشد. بين ويرايش اول و دوم فقط دو پيوست منتشر شد. ويرايش دوم در 1373 و ويرايش سوم در سه جلد در 1381 منتشر شد. در 1382 يك پيوست يك ساله در 492 صفحه متن و 150 صفحه نمايه لاتين به فارسي منتشر شد. آخرین پیوست ویرایش سوم نیز در سال 1385 منتشر شد. اما با وجود ايجاد برنامه جامع رايانه‌اي پس از ویرایش سوم، سرعنوان های موضوعی فارسی که قرار بود سالانه منتشر شود متوقف شده است.

از طرفی، اولین فهرست مستند اسامي مشاهير و مؤلفان، نیز در سال 1356، دومین 1376 و ویرایش سوم آن در سال 1382 منتشر شد و با گذشت حدود 7 سال، هنوز ویرایش جدیدی از ان منتشر نشده است.

تیم خبری پایگاه خبری کتابداری و اطلاع رسانی ایران (لیزنا) ، به منظور بررسی موانع و علل عدم انتشار این دو کتاب ارزشمند و مورد نیاز در کتابخانه ها، گفتگویی را با پوری سلطانی به ترتیب ویراستار و مشاور علمی، سرعنوان‌هاي موضوعي و فهرست مستند اسامي مشاهير و مؤلفان انجام داده است:

  • خانم سلطانی اهمیت سرعنوان های موضوعی را به طور خلاصه بیان فرمایید؟

"در حال حاضر اهمیت سرعنوانهای موضوعی کاملا واضح است، در حال 1348 کسی نمی دانست سرعنوان چیست ولی در این فرصتی که روی آن کار شد، اهمیتش برای همه واقعا واضح است. برای دسترسی به هرچیزی به یک نوع طبقه بندی نیاز دارد و هرچه این طبقه بندی منسجم تر باشد، راحت تر قابل دستیابی است. طبقه بندی از قدیم الایام وجود داشته است، شما در کتابخانه یک مقدار جنس مثل کتاب و عکس و سی دی و غیره دارید برای دسترسی راحت تر به اینها باید طبقه بندی کنید. طبقه بندی چند نوع است: بر اساس عنوان، موضوع، نویسنده. ضمن تجربه ای که ما داشتیم فهمیده شده که خیلی از محققین دنبال موضوع هستند که در یک موضوع خاص چه منابعی وجود دارد که بخوانند و تحقیق کنند.

در نتیجه بین انواع طبقه بندی ها، مسئله موضوع اهمیت زیادی دارد به خصوص برای محقق، اهمیت بیشتری دارد چرا که برای او دستیابی به موضوع، آسان تر می شود."

  • لطفا بفرمایید روند ساختن یک موضوع چگونه است؟

"ما بر مبنای کتابی که به دستمان می رسد موضوع می سازیم. کتاب به دست فهرست نویس می رسد، وقتی در برگه دان موضوعی و رسا نگاه می کند و موضوع مورد نظر او موجود نباشد، پیش ما می آورد و آن وقت ما سعی می کنیم موضوع لازم را بسازیم. ابتدا از سرعنوان موضوعی کتابخانه کنگره، موضوع لاتین آن را به دست می آوریم و اگر نبود در واژه نامه ها و دایره المعارف ها به دنبال آن می گردیم.

سرعنوان موضوعی کتابخانه کنگره، خیلی چیزها را برای ما روشن و ما را راهنمایی می کند. واژه های اعم و اخص و ارجاعات را اضافه می کنیم و اگر ارجاعات دیگری در زبان ما مهم باشد که اضافه شود آن ها را هم اضافه می کنیم. موضوع را مستند می کنیم ارجاع ها را می سازیم و انتقال می دهیم که در رسا بگذارند و این کارت را در برگه دان مستند موضوعی فایل می کنیم.

اگر موضوع، شخص باشد، به قسمت مستند مشاهیر می رود و در برگه دان آن قرار می گیرد. سرپرست اصلی  آن خانم هدایت است و مشاوران علمی مستند مشاهیر و مولفان،من و آقای فانی هستیم."

  • با توجه به افزایش انتشارات و موضوعات کتابداران تا چه وقت باید منتظر دریافت ویرایش چهارم آن باشند؟

"همانطور که اطلاع دارید، ویرایش اول سال 61منتشر شد و آخرین پیوست ویرایش 3 سال 85. اما اینکه ویرایش چهارم آن کی منتشر می شود باید گفت که با خداست. از نظر من و آقای فانی که کار را انجام می دهیم، کار انجام شده است و این که چرا منتشر نمی شود، مربوط به مدیریت می شود و ویرایش جدید را چاپ نمی کنند چون برای آن اولویتی قائل نیستند."

  • پس چطور زحماتی که شما می کشید و موضوعاتی که می سازید باید به دست کتابداران برسد؟

"متأسفانه این موضوع ها به دست کتابخانه ها و کتابداران کشور نمی رسد، چون نه به صورت آنلاین وجود دارد و  نه چاپی. نکته دیگر این است که خیلی از کتابخانه ها در شهرهای کوچک، دسترسی به کامپیوتر و اینترنت ندارند برای همین لازم است که سرعنوان های موضوعی به صورت چاپی هم منتشر شود. کتابخانه های بزرگ دنیا، مانند کتابخانه کنگره امریکا و کتابخانه بریتانیا علاوه بر آنلاین سرعنوان های موضوعی، نسخه چاپی هم دارند، الان کتابخانه کنگره سالی یک بار چاپی را منتشر می کند قبلا هر 5 سال یکبار ادغام می کرد و درهم کرد آن را چاپ می کرد ولی الان  هر سال چاپ می کند، یعنی دیجیتالی کردن منابع باعث نشده که چاپ حذف شود."

پوری سلطانی گفت: "این حرف ها رو من می گویم و شما هم قبول می کنید ولی آنانی که باید قبول کنند، قبول نمی کنند."

  • در حال حاضر کتابشناسی ملی با باز گذاشتن پروتکل z39.50  از سوی کتابخانه ملی قابل فراخوانی و ایزو گرفتن است، چرا سرعنوان های موضوعی در دسترس نیست؟ مشکل اینکه به صورت آنلاین روی سایت قرار ندارد چیست؟

"مشکل همان مشکلی است که جامعه ما امروز دارد. آن نیازی که یک نفر به عنوان کتابدار، برای چاپ سرعنوان های موضوعی احساس می کند، آنها احساس نمی کنند و این نیاز در مدیریت ها احساس نشده و برای همین عجله ندارند. نمی گویند چاپ نمی کنیم، اما عجله هم برای چاپ ندارند."

"از طرفی، برای این که چاپ شود یا به صورت آنلاین روی سایت قرار بگیرد، ویرایش نیاز دارد. در حال حاضر غلط زیاد دارد، مثلا ماشین نویس انگلیسی نمی دانسته و لاتین را اشتباه زده، گاهی وقت ها در فارسی هم غلط هست، حتی بعضی وقت ها موضوعات اشتباه اختصاص داده شده. چون در اینجا ما (من و آقای فانی) فقط کتابهایی را که اشکال دارند می بینیم، آنهایی که فهرست نویس کار می کند و رد می کند نمی بینیم. این ویرایش ها فرصت، متخصص و پول می خواهد."

"باز گذاشتن Z39.50 خرجی نداشت. برنامه نویس باید یه برنامه می گذاشت که قابل فراخوانی شود."

"اما چون تدوین و ویرایش سرعنوان های موضوعی فارسی، هزینه بر است و نیرو می خواهد و نیرو هم خودش هزینه می خواهد انجام نمی شود."

  • نیروهای شما چه تعداد هستند آیا برای انجام این کار کافی می باشند؟

"من و آقای زهادی هستیم و خانم عزیزیان، فقط این سه نفر هستیم آقای فانی هم یک روز در هفته می آیند که اگر مشکلاتی داشتیم ایشان نظر بدهند. از طرفی ما که فقط یک کار نداریم، ما ده ها کار دیگر در کنار آن داریم."

  • تقاضای نیرو انجام نداده اید؟

"تقاضای نیرو که فراوان شده، حتی برآورد شده چند تا نیرو می خواهیم، چقدر هزینه نیاز داریم و غیره، اینها را ما همه انجام دادیم ولی توجه نمی کنند."

  • آیا نمی شود چاپ این اثر را به بخش خصوصی واگذار کرد؟

"این راهکار خوبی است و قابل تأمل؛ ولی باید یک شرایط خاص باشد، من حاضرم این کار را انجام دهم و به بخش خصوصی بگویم این شرایطی که ما به مدیریت کتابخانه ملی دادیم ، در مورد نیرو، فرصت، بودجه گزاری را شما انجام دهید در عوض در فروش آن سهیم باشید. نصف فروش را شما کنید چون بخش خصوصی سرمایه گزاری می کند می خواهد سود هم ببرد."

اما باز هم این مسئله بستگی به قبول مدیریت دارد که با انجام این کار موافقت کند. ما این پیشنهاد را هم دادیم اما باز هم بدون نتیجه ماند و من هیچ امیدی ندارم. مگر این که من و آقای زهادی این کار را انجام دهیم که الان من و آقای زهادی تصمیم گرفتیم که به صورت حرف به حرف ویرایش کنیم، حتی در خانه هم کار می کنیم اما هنوز در حرف "آ" هستیم چرا که ویرایش این کار خیلی طول می کشد. مشکل اساسی دیگر این است که این برنامه کنونی قادر نیست برای ما پرینت سرعنوان های موضوعی را تهیه کند. این برنامه اینقدر ضعیف است که نمی تواند به ما پرینت چاپی بدهد."

"من دارم یواش یواش ویرایش را انجام می دهم شاید تا آخر عمرم بالاخره تمام شد."

ولی در همین فاصله ای که ما ویرایش را انجام می دهیم، کلی موضوع اضافه شده که در نرم افزار رسا هست ولی قابل چاپ نیست. در اینجا اصلا به انتشار نسخه چاپی اعتقاد ندارند در حالی که آنلاین آن هم موجود نیست و آنلاین آن هنوز ویرایش نشده است.

"حتی در اینجا فایل کردن و برگه دان را هم قبول ندارند و می گویند این باید جمع شود، ولی مشکلات ما را نمی دانند و این که چه مشکلاتی را به وجود می آورد. می گویند باید برگه دان ها جمع شود ، همه چیز دیجیتال و paper less شود ولی من اجازه نمی دهم مثل خیلی مسائل دیگر این را هم با چنگ و دندان نگه می دارم. هر روز تعداد زیادی کارت برای فایل کردن وجود دارد اما من که نمی توانم فایل کنم، اینها نیروهای ما را گرفتند چون می گویند این کار لازم نیست و به درد نمی خورد. در حال حاضر خانم عزیزیان تمام اعم و اخص ها و ارجاعات را می گذارد و خودش هم فایل می کند.

پس چون همه کارها را باید خودمان بکنیم کارها کند پیش می رود."

"در مورد مستند مشاهیر و مولفان، هم مشکلات، همین است. از سال 58 تا حالا زبان ها عوض شده نویسنده ها زیاد شده اند، تلفظ ها عوض شده اینها مشکلاتی است که نیاز به ویرایش دارد. خانم هدایت هم نیاز به نیرو دارد."

"مسئله این است که انگیزشی برای این کار در این کتابخانه وجود ندارد."

  • خود کتابدارها و انجمن چه کار می توانند انجام دهند؟

"انجمن هم خودش در گیر هزار بدبختی است. کلی کار دارد، بودجه می خواهد، دیگر نمی تواند به این کار رسیدگی کند."

  • آیا با سرمایه گذاری بخش خصوصی در مورد سرعنوان های موضوعی موافقید؟

"من فکر می کنم بخش خصوصی بهتر کار می کند به شرطی که مدیریت اینجا قبول کند."

اگر به بخش خصوصی واگذار شود اصلاحاتی که شما انجام می دهید با اصلاحاتی که آنها انجام می دهند باعث عدم هماهنگی نمی شود؟

"بخش خصوصی که نمی تواند خودش انجام دهد باید امکانات و بودجه اش را فراهم کند و آن نیرویی که من می خواهم و معرفی می کنم به خدمت گرفته شود."

  • تمایل به چاپ دارید یا آنلاین؟

"هم زمان. هر دو باید در کنار هم باشند."

  • در آن صورت ناقص نیست؟

"چاپی همیشه ناقص است اگر مثل کتابخانه کنگره منتشر کنیم یک سال کم داریم ولی آنلاین همیشه Up to date  است. از وقتی که ما پس از سال ها گفتیم که آنلاین سرعنوان موضوعی کتابخانه کنگره را خریداری کنند و Classification web  را تهیه کردیم دیگر به چاپی آن نگاه نمی کنم چون کامل است. کتابخانه کنگره یک authority  هم دارد که رایگان است و در اختیار همه قرار دارد."

  • آیا می شود حرف به حرف که ویرایش می شود آن را  چاپ کرد؟

"اول اینکه کی چاپ کند؟ . از طرفی هم نمی شود چون در حال حاضر، موضوعات خیلی زیاده و ممکن است در حرف "ی" به یک ارجاع در حرف "آ" داشته باشید."

"برای اینکه مشکلات کتابخانه ها حل شود من می گویم که به جای این که به من بگید به مدیریت بگویید که چرا چاپ نمی کنید کتابداران نیاز دارند، اینها فکر می کنند حتما نیازی وجود ندارد در نتیجه اولویتی برای آن قائل نیستند. خود کتابداران اگر به سرعنوان های موضوعی نیاز دارند باید درخواست کنند که به صورت چاپی و آنلاین در اختیار آنها قرار گیرد چون در اینجا می بینند که درخواستی از سوی کتابخانه ها و ریاست و کتابداران آنها انجام نمی شود، تصور می کنند که حتما نیاز و ضرورتی برای انتشار ویرایش جدید سرعنوان های موضوعی وجود ندارد. کتابداران باید خود فعالیتی را آغاز کنند و مرتبا با کتابخانه ملی در ارتباط باشند تا این کار انجام شود و سرعنوان های موضوعی در اختیارشان قرار گیرد."

برچسب ها :
خواهشمند است جهت تسهیل ارتباط خود با لیزنا، در هنگام ارسال پیام نکات ذیل را در نظر داشته باشید:
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.
نام:
ایمیل:
* نظر: