کد خبر: 2439
تاریخ انتشار: شنبه, 02 مرداد 1389 - 14:10

داخلی

»

مطالب کتابداری

»

گفتگو

به نوآوري و خلاقيت در زمينه انتخاب موضوع پایان نامه ها بيشتر بها داده شود

تعداد پايان نامه هاي کارشناسي ارشد و دکتري کتابداري و اطلاع رساني نسبت به گذشته به مراتب بيشتر است. هر چند اين گسترش سريع در جاي خود ارزشمند و ستودني است، اما متاسفانه اين رشد بيش از آنکه کيفي باشد کمّي بوده است.

 

دکتر یزدان منصوریان، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم تهران در گفتگو با پایگاه خبری کتابداری و اطلاع رسانی ایران (لیزنا) درباره "مهارت هاي پايان نامه نويسي دانشجويان کتابداري و ارزيابي کيفيت پايان نامه هاي ارائه شده" گفت: مهارتهاي پايان نامه نويسي شامل مجموعه اي از مهارتهاي پژوهشي و نگارشي است. از آنجا که پايان نامه گزارش يک کار پژوهشي مستقل است، دانشجو بايد قادر باشد ابتدا پژوهشي را به درستي و مبتني بر اصول علمي انجام دهد؛ و سپس بتواند آنچه انجام داده به روشني تبيين کند. به بياني ديگر، نمي توان بدون برخورداري از مجموعه اين مهارتها پايان نامه قابل قبولي عرضه کرد.

وی در پاسخ به این سوال که "دانشجويان در چه زماني لازم است که آن را ياد بگيرند آيا دوره کارشناسي ارشد دير نيست؟" گفت: در مورد بهترين زمان يادگيري مهارتهاي مورد نياز در اين زمينه، بايد گفت که معمولاً نمي توان اين مهارتها را در يک مقطع زماني کوتاه و به سرعت فرا گرفت. بلکه لازم است دانشجويان مهارتهاي بنيادي و پايه پژوهش و نگارش را، که الزاماً نيز نبايد تحت عنوان مهارتهاي پايان نامه باشد، در مقطع کارشناسي فرا گيرند. مثلاً، دانشجويان بايد در دوره کارشناسي با گذراندن دروس مقدماتي نظير "آئين نگارش علمي" و "روش تحقيق مقدماتي" مباني نگارش و پژوهش را فرا گيرند. سپس در دوره کارشناسي ارشد ضمن گذراندن واحدهاي تکميلي در اين زمينه مهارتهايي که آموخته اند را در عمل مورد استفاده قرار دهند.

وی در ادامه، در خصوص آموزش و تربیت کتابداران پژوهشگر در سطح کشور اظهار کرد: البته بايد در ابتدا بين دو وجه کتابداري به عنوان يک "رشته دانشگاهي" و کتابداري به عنوان يک "حرفه" تفاوت قائل شويم. اين تفاوت به معناي تفاوت بنيادي ميان اين دو نيست. بلکه هر دو جنبه مذکور در واقع وجوه مختلف يک موجوديت واحد هستند. اما  معمولاً کتابداراني که در قسمت خدمات فني و خدمات عمومي کتابخانه ها و همچنين خدمات اطلاع رساني مراکز اطلاع رساني به فعاليت مي پردازند، الزاماً قرار نيست به طور مستقيم در کارهاي پژوهشي اين رشته فعاليت کنند. بلکه آنان بيش از هر چيز بايد از مهارتهاي لازم براي انجام امور تخصصي کتابداري و ايجاد تعامل با کاربران و ارائه بهترين خدمات برخوردار باشند. بنابراين، بسته به نوع کار کتابداران ميزان نياز آنان به مهارتهاي پژوهشي متفاوت است. به سخني ديگر، هر چند يادگيري اصول و مباني روشهاي پژوهشي براي همه دانش آموختگان کتابداري ضروري است، اما بر اساس نوع فعاليتي که در آينده انجام مي دهند، اولويت پرداختن به امور پژوهشي براي آنان متفاوت خواهد بود. بر اين اساس، شايد بهتر باشد که دانشجويان کتابداري در مقطع کارشناسي با اصول و مباني روش تحقيق آشنا شوند، و آن دسته از دانشجوياني که وارد مقاطع تحصيلات تکميلي مي شوند، با گذراندن واحدهاي تکميلي و به کارگيري اين اصول در هنگام اجراي پايان نامه، مهارتهاي قبلي خود را ارتقاء بخشند.

دکتر یزدان منصوریان در پاسخ به سوال "آيا کيفيت پايان نامه ها در حدي است که بتواند انتظارات را در جهت پژوهشگر شدن و يا  ادامه راه  دانشجو در آن حوزه تخصصي برآورده سازد؟" گفت: هر پايان نامه در عين حالي که يک طرح پژوهشي مستقل است، نوعي تمرين روش تحقيق و روش نگارش نيز محسوب مي شود. البته تمريني جدي و گسترده. در واقع، اگر جنبه تمريني و آموزشي پايان نامه همسان با ارزش پژوهشي آن نباشد، کم ارزش تر از آن نيست. بنابراين، حتي اگر در مواردي نتايج پژوهشي يک پايان نامه چندان کاربردي نباشد، حداقل سودمندي آن فراهم آوردن فرصتي است که دانشجويان مي توانند به تمرين مهارتهاي پژوهشي و نگارشي بپردازند. البته اميدواريم علاوه بر جنبه تمريني اين فرايند، هر پايان نامه به نتايجي مفيد و کاربردي منجر شود تا وقت و هزينه اي که صرف آن مي شود مورد استفاده قرار گيرد.

 

عضو هیأت علمی گروه مطالعات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه تربیت معلم درباره کیفيت پايان نامه هاي کارشناسي ارشد و دکتري رشته کتابداري در کشور گفت: البته ارائه پاسخي دقيق به اين پرسش کار دشواري است، و خود نياز به انجام تحقيق مستقلي دارد. شايد بتوان در همين جا اين موضوع را نيز براي انجام يک تحقيق دانشجويي پيشنهاد کرد. مثلاً، مي توان در بازه زماني 5 يا 10 ساله اخير به بررسي موضوعهاي اصلي و نتايج عمده پايان نامه هاي کتابداري و اطلاع رساني پرداخت. در مجموع، به نظرمي رسد، با توجه به رشد سريع آموزش تحصيلات تکميلي در اين رشته، تعداد پايان نامه هاي کارشناسي ارشد و دکتري کتابداري و اطلاع رساني نسبت به گذشته به مراتب بيشتر است. هر چند اين گسترش سريع در جاي خود ارزشمند و ستودني است، اما متاسفانه اين رشد بيش از آنکه کيفي باشد کمّي بوده است. با نگاهي به عناوين پايان نامه و مقالاتي که از آنها استخراج شده و در مجلات منعکس مي شوند، در بسياري از موارد موضوعهاي مشابه و حتي تکراري ديده مي شود. شايد به طور خلاصه بتوان گفت، کيفيت پايان نامه هاي کارشناسي ارشد و دکتري رشته کتابداري و اطلاع رساني مي تواند به مراتب بهتر از آنچه هست باشد. براي نزديکتر شدن به وضع مطلوب بايد به نوآوري و خلاقيت در زمينه انتخاب موضوع بيشتر بها داده شود، و همچنين موضوعهاي مسأله مدار و مبتني بر واقعيت در اولويت قرار گيرند.

وی در میزان خصوص واقعی و کاربردی بودن مسائل مطرح در پایان نامه ها گفت: در اين مورد نمي توان به سادگي اظهار نظري قطعي کرد. بعضي از پايان نامه ها به موضوعاتي اصيل و ارزشمند مي پردازند و مبتني بر نيازهاي واقعي هستند. در مقابل نيز، متاسفانه، برخي از پايان نامه ها به موضوعات تکراري پرداخته و دستاورد قابل توجهي در پي ندارند. همانطور که عرض کردم، پاسخ دقيق به اين سئوال نياز به بررسي دقيقتر موضوعها و نتايج پايان نامه هايي دارد که در سالهاي اخير انجام شده اند.

دکتر یزدان منصوریان در ادامه در خصوص اجرایی نشدن نتایج پایان نامه ها افزود: گاهی مسائل پرداخته شده در پایان نامه ها و کيفيت و نحوه اجراي آنها سبب می شود که نتایج حاصل از این پایان نامه ها به مرحله اجرا  نرسند. از طرفی نیز سازمان های مسئول در این زمینه توجهی نمی کنند. البته نمي توان به سادگي سهم هر يک را در اين زمينه مشخص ساخت.

وی درپايان جهت  بهبود فرآيند پايان نامه نويسي و مهارت دانشجويان گفت: مقاله ی اينجانب تحت عنوان "صد نکته در پايان نامه نويسي"، که در شماره 151 مجله کتاب ماه کليات (تير 1389) منتشر شده، پيشنهادهايي در اين زمينه مطرح کرده ام. البته اين پيشنهاد ها بيش از آنکه نظر شخصي اينجانب باشد مبتني بر آثار و منابع معتبري است که قبلاً در اين زمينه منتشر شده اند. در واقع اين مقاله به دسته بندي و خلاصه سازي آنان پرداخته است، و مي تواند به عنوان يک سياهه وارسي (چک ليست) مورد استفاده دانشجويان قرار گيرد. بر اين اساس، در آن مقاله با هدف ترسيم تصويري کلي از فرايند پايان نامه نويسي، گامهاي اصلي آن در 10 مقوله طبقه بندي شده است. مراحل مورد بحث در مقاله مذکور عبارتند از: انتخاب موضوع، تدوين و نگارش پروپوزال، بررسي و مرور پيشينه پژوهش، گردآوري و تحليل داده ها، ارائه يافته ها و تفسير نتايج، نگارش متن اصلي، حضور در جلسه دفاع، پس از جلسه دفاع، اخلاق پژوهش، و ساير موارد ( تعامل با استاد راهنما و موارد مشابه).

برچسب ها :
خواهشمند است جهت تسهیل ارتباط خود با لیزنا، در هنگام ارسال پیام نکات ذیل را در نظر داشته باشید:
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.
نام:
ایمیل:
* نظر: