لذت خواندن؛ درگیر شدن در درون داستان است

  به گزارش خبرنگار لیزنا، آیین افتتاحیه دومین همایش دوسالانه «ادبیات کودک و مطالعات کودکی» با عنوان «کودک، ادبیات و لذت‌های خواندن» با حضور مجید غلامی جلیسه، مديرعامل موسسه خانه كتاب، نوش‌آفرین انصاری، دبير شورای كتاب كودک، حسین شیخ‌رضایی، دبير علمی همايش، كريستين ارياستر و آسه ماريا آماندسن از نروژ و جمعی از نویسندگان، پژوهشگران و دست‌اندرکاران ادبیات کودک، از سوی شورای کتاب کودک با همکاری موسسه خانه کتاب، صبح چهارشنبه (پنجم آبان‌ماه 1395) در موسسه خانه کتاب برگزار شد.

مجید غلامی جلیسه: فعالیت‌های ترویج کتاب عموماً در سطح پایتخت است

 در آغاز همایش مجید غلامی جلیسه، مدیر عامل موسسه‌ی خانه‌ی کتاب ضمن خوش آمدگویی به حضار و شرکت کنندگان در همایش بیان کرد: چرخه‌ی کتاب از سه مرحله‌ی تولید، توزیع و ترویج تشکیل شده است؛ در مرحله‌ی اول که تولید است، ما طی دو سال گذشته بالغ بر 70 میلیون جلد کتاب کودک در ایران  تولید کردیم. این رقم نشان می دهد در حوزه تولید اوضاع خوبی داریم چون اگر جمعیت کودک و نوجوان را چیزی حدود 15 میلیون نفر بدانیم به ازای هر نفر در سال حدود دو کتاب اختصاص  پیدا می کند.

 مدیرعامل موسسه خانه کتاب در ادامه سخنانش به حوزه توزیع کتاب پرداخت و اظهار کرد: در زمینه‌ی توزیع اوضاع خوبی نداریم، آخرین آماری که از وضعیت فروش کتاب از مجموع 600 کتابفروشی عضو طرح «تابستانه کتاب» در سطح کشور به‌دست آوردیم، نشان داد که کمتر از 50 کتابفروشی به‌صورت تخصصی به فروش کتاب کودک اختصاص دارند. از سویی تعداد کتابخانه‌های عمومی و کتابخانه‌های مدارس هم که در این زمینه فعالیت دارند پایین است و تجهیز کتابخانه‌های مدارس نیز به‌روز نیست و عملا بودجه مستقیمی برای خرید کتاب و تجهیز کتاب‌خانه‌ها در مدارس و آموزش و پرورش وجود ندارد.

جلیسه در ادامه افزود: البته برای توزیع کتاب اتفاق‌های خوبی را نیز شاهد بوده‌ایم که از آن‌جمله می‌توانیم به ارائه بُن دانش‌آموزی در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال جاری اشاره کنیم که در مجموع 30 هزار دانش‌آموز توانستند از این بُن که برای نخستین‌بار ارائه شده بود، بهره‌مند شوند. همچنین در طرح تابستانه کتاب نیز 25 درصد تخفیف برای عرصه کتاب کودک لحاظ شد که نسبت به تخفیفی که برای سایر حوزه‌ها درنظر گرفته شده بود، بیشترین میزان تخفیف بود. آمارهای حاصل از طرح «تابستانه کتاب» و طرح «عیدانه کتاب» نشان‌دهنده افزایش توجه به این حوزه بود به گونه‌ای که میزان فروش کتاب در طرح تابستانه به بیش از 25 درصد کتاب کودک رسید که نسبت به میزان فروش کتاب کودک در طرح عیدانه که 12 درصد بود افزایش داشتیم، اما به‌طور کلی نوع دسترسی به کتاب از مشکلات جدی است که باید تسهیل شود، در زمینه‌ی ترویج کتاب هم وضعیت خوبی نداریم و فعالیت‌های ترویج کتاب عموماً در سطح پایتخت است و این مهم در شهرستان‌ها بزرگ و جاندار نیست.

جلیسه در ادامه افزود: زمانی که تقاضا برای کتاب و کتابخوانی زیاد شود مشکل تولید و توضیع نیز اتوماتیک وار حل می‌شود و اینکه کتاب در سبد خانوار ایرانی جایگاهی ندارد یک مشکل جدی است، چراکه می‌بینیم با وجود این‌که در طول سال گذشته متوسط قیمت کتاب کودک حدود 6 هزار تومان بوده، اما باز هم جایی در سبد خانوار نداشته است.در واقع اگر ما به دنبال این هستیم که لذت خواندن را در بین بچه‌ها افزایش دهیم باید مشکلات متعددی که در این حوزه‌ها با آن روبه‌رو هستیم را حل کنیم.

مدیر عامل موسسه‌ی خانه‌ی کتاب در پایان گفت: یکی از راه‌های ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی برگزاری همایش‌هایی از این دست است و نقش بسیار پررنگی در بین سیاست‌های کتاب کودک و نوجوان خواهند داشت.

نوش آفرین انصاری: سازمان‌های مردم‌نهاد مقلد نیستند

در ادامه نوش‌آفرین انصاری دیگر سخنران آیین افتتاحیه همایش «کودک، ادبیات و لذت‌های خواندن» و دبیر شورای کتاب کودک ضمن اشاره به سابقه‌ی تاریخی این شورا افزود: شورای کتاب کودک از دیرباز و از زمان تاسیس در سال 1342 همواره جلساتی را برگزار کرده و همیشه علاقه‌مند بوده با جامعه وارد بحث و گفت‌وگو شود و همچنین این اندیشه که شورا همواره نوآور بوده و نباید دچار روزمرگی شود و باید به اقتضای زمانه توجه داشته باشد، همیشه در شورای کتاب کودک مطرح بوده است.

انصاری در ادامه گفت: سازمان‌های مردم‌نهاد مقلد نیستند و نمی‌خواهند دنبال‌روی دیگران باشد و بحث پیدا کردن خود، دغدغه‌ای اساسی است که در شورای کتاب کودک به آن توجه داشته‌ایم. باید راه خودمان را با توجه به نیازهای زمان و استفاده از تجربیات کل مراکز و موسسات مرتبط در مسیر پژوهش پیدا کنیم. خیلی‌ها اعتقاد دارند شورا خود یک دانشگاه است، اما در عین‌حال نیز افرادی از حوزه دانشگاه به شورا آمدند و در شورا تاثیرگذار بودند و ارتباط ما را با جامعه دانشجویی محکم‌تر کردند.

وی در ادامه بیان کرد: نخستین دوره این همایش دوسالانه در سال 1393 در کتابخانه حسینیه ارشاد برگزار و مقالاتی در این همایش ارائه شد که مجموعه این مقالات منتشر و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت. بعد از این همایش در شورا مسائلی مطرح شد از جمله این‌که تعداد سخنرانان شورایی و تعداد شرکت‌کنندگان عضو شورا در نخستین همایش بسیار اندک بود. همچنین پرسش مطرح شد که مخاطبان این همایش اصولا چه کسانی هستند و نتایج این سمینارها و همایش‌ها تا چه اندازه می‌تواند در کارمان در شورا تحول ایجاد کند. بر این اساس تلاش کردیم حامی‌ای پیدا کنیم جانانه که از قید و بندهای مالی رها شویم.

انصاری در پایان ضمن تقدیر از موسسه خانه کتاب، اظهار کرد: از این موسسه و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای حمایت صددرصدی و گشاده‌رویی که در این دوره تجربه کردیم، بسیار سپاسگزارم.

حسین شیخ رضایی: هیچ آمار قابل اتکایی از سرانه مطالعه در جامعه ما در دسترس نیست

حسین شیخ رضایی دبیر علمی همایش «کودک، ادبیات و لذت‌های خواندن» در آیین افتتاحیه دومین همایش دوسالانه «ادبیات کودک و مطالعات کودکی» با عنوان «کودک، ادبیات و لذت‌های خواندن» ضمن تاکید بر اهمیت لذت در مطالعه افزود: وظیفه اصلی نظام آموزشی به شکل سنتی، باسواد کردن افراد است، اما بیشتر ما از این جنبه به ماجرا نگاه نمی‌کنیم که اختلال در مساله خواندن به چه دلیل است. در کشور ما خواندن، پیوند مهمی با انتقال اطلاعات و پیام‌ها دارد و کمتر به لذت بردن از خواندن توجه شده است. هیچ آمار قابل اتکایی از سرانه مطالعه در جامعه ما در دسترس نیست. تعداد، تیراژ و در دسترس بودن کتاب و همچنین تبدیل کتابخانه‌های عمومی به قرائت‌خانه‌ها نشان می‌دهد که مساله لذت بردن از مطالعه، اهمیت دارد. همچنین تغییر سلیقه خواندن با وجود ابزارهای مختلف مجازی و اینترنتی و همچنین آزادی خواندن و دسترسی آزاد به مطالبی که خواننده دوست دارد، اخلاق خواندن و کارکردهایی که خواندن می‌تواند در درمان و صلح داشته باشد از مسائل بحرانی دیگری است که اهمیت موضوع را مطرح می‌کند.

شیخ‌رضایی درباره مقالات ارائه شده به این دوره از همایش گفت : کیفیت و تعداد مقالات ارائه شده به این دوره از همایش نسبت به دوره‌ قبلی بهبود خوبی داشت و توانستیم از هر شش مقاله ارسال شده به دبیرخانه، یک مقاله را برای ارائه و سخنرانی انتخاب کنیم.

كريستين ارياستر: ما باید بین بازی، خواندن و تجربه‌ی هنری یک ارتباط قوی ایجاد کنیم

در ادامه كريستين ارياستر مدیر موسسه‌ی کتاب کودک نروژ، بیان کرد: در کشوری که بزرگان ادبی همچون سعدی، حافظ و فردوسی دارد سخن گفتن در مورد ادبیات و ادبیات کودک سخت است و خیلی خوشحالم که با جامعه‌ی ادبی ایران در زمینه‌ی ادبیات کودک آشنا شدم.

كريستين ارياستر  افزود: موسسه‌ی کتاب کودک نروژ در سال 1979 تاسیس شد که آن سال، سال بین المللی ادبیات کودک بود و تمرکز اصلی‌شان بر ادبیات کودک به عنوان یک قالب هنری بوده و این تمرکز بر ادبیات کودک تحت تآثیر کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل بود و کارهایی که در این نهاد انجام می‌شود بر سه حوزه‌ی پژوهش، اطلاع رسانی و آموزش متمرکز است.

وی گفت: لذت خواندن در واقع درگیر شدن در درون داستان است به شکلی که خواننده حس کند، چیزی را که قهرمان حس می‌کند، محیط داستان را از چشم قهرمان ببیند و در واقع در درون داستان غرق شود و از خلال این درگیر شدن است که لذت خواندن شکل می‌گیرد.

در ادامه كريستين ارياستر  ضمن تاکید بر نقش اساسی بازی در بین کودکان افزود: بازی یکی از عناصر اصلی کنار هم بودن کودکان است، بازی نیروی پیش برنده‌ی هراقدام خلاقانه‌ی دیگر است و ما برانگیخته می‌شویم کارهایی را انجام دهیم که قبلا انجام نداده‌ایم و به نوعی شجاع‌تر می‌شویم و سبب تسریع فرایند یادگیری در فرد می‌شود  و همه‌ی این عوامل سبب می‌شود تا احساس لذت بیشتری کنیم.

مدیر موسسه‌ی نروژی کتاب کودک بیان کرد: ما برای زبان معنا می‌سازیم، کلمات و حروف هیچ معنایی ندارند و خواننده با استفاده از تخییل این معنا را به متن می‌دهد ولی در زمینه‌ی ادبیات کودک، خواننده‌ی کودک وارد جهان ادبی می‌شود و فرایند معنادهی از طریق وارد شدن به جهان داستان انجام می‌شود.

كريستين ارياستر  ضمن اشاره به کتاب BRUNE افزود: زبان کتاب سوم شخص است و زبان بالغ راوی تاثیر مثبتی بر درک و دریافت خواننده دارد. داستان از طریق تأثیرات حس «برونه» به جلو می‌رود و همین عامل سبب تبدیل برونه به سوژه می‌شود یعنی از یک طرف اثر را از بیرون می‌بیند و از یک طرف دیگر وارد جهان داستان می‌شود.

كريستين ارياستر  ضمن اشاره به اهمیت تصویر بیان کرد: تصویر همان‌گونه عمل می‌کند که متن عمل می‌کند، تصویر به کمک خواننده می‌آید برای موقعیت یابی صحیح و اینکه بتواند در درون داستان همراه قهرمان اصلی گام بردارد و هدف اصلی این است که خواننده در درون متن دخیل شود و در واقع خواننده یک جایگاه دوگانه پیدا می‌کند و خودش است که متن را می سازد و همین عوامل سبب افزایش لذت خواندن می‌شود.

و در پایان مدیر موسسه‌ی نروژی کتاب کودک  گفت: ما باید بین بازی، خواندن و تجربه‌ی هنری یک ارتباط قوی ایجاد کنیم و هرچقدر فرصت بیشتری به کودکان خود بدهیم تا تجارت خود را وارد داستان کنند، لذت خواندن را در آن‌ها افزایش خواهیم داد.

در ادامه گروهی از پژوهشگران به ارائه‌ی چکیده‌ای از مقالات خود پرداختند.

پنل دوم

علی اصغر سیدآبادی: هیچ چیز جای خواندن را نمی‌گیرد

در ابتدای پنل دوم، علی علی اصغر سیدآبادی، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی با تاکید بر تغییر مفهوم خواندن بیان کرد: خواندن و مفهوم خواندن دچار تغییرات اساسی و بنیادین شده است و این تغییرات خیلی تحت تآثیر تکنولوژی اتفاق افتاده و این تغییر ممکن است در بین معلمان و دیگر دست‌اندکاران کتاب این نگرش را ایجاد کند که چیزی را می‌توان جایگزین کتابخوانی کرد ولی در این زمینه مروجان کتاب باید تعصب بخرج دهند چون هیچ چیز جای خواندن را نمی‌گیرد و خواندن در واقع یک کنش است ولی در شنیدن شما منفعل هستید.

علی اصغر سیدآبادی در ادامه افزود: اینکه ما کتاب بخوانیم فقط و فقط برای آموزش مشروعیت خود را از دست داده است و امروزه آنچه اهمیت دارد لذت خواندن است. کتاب و بخصوص داستان و رمان قدرت همدلی را افزایش می‌دهد و ذهنیات شخصیت‌های مختلف را می‌توانیم بخوانیم.

مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی در پایان با تاکید بر نهاد‌های ترویج کتاب افزود: نهادهای زیادی داریم که کارشان ترویج کتاب و کتابخوانی است ولی عملآتاثیر زیادی ندارند و در این زمینه دولت باید از کارهای خوب حمایت کند و در حوزه‌ی تولید دولت باید مصرف فرهنگی را ترویج کند.

 در ادامه گروه دیگری از پژوهش‌گران به ارائه‌ی چکیده‌ی مقالات خود پرداختند.

دومين روز از همايش دو سالانه ي «ادبيات كودك و مطالعات كودكي» با عنوان «كودك، ادبيات و لذت هاي خواندن» روزهاي پنج‌شنبه (۶ آبان ماه ۱۳۹۵) با مشارکت  خانه كتاب و  شوراي كتاب كودك در سراي اهل قلم  به نشاني خيابان انقلاب، خيابان برادران مظفر جنوبي، كوچه خواجه نصير، پلاك 2 در حال برگزاری است.