تأکید بر تحقق سند تحول کتابخانه ملی

به گزارش لیزنا، نشست «آینده کتابخانه ملی» چهارشنبه 29 آبان ماه 1398 در تالار حکمت کتابخانه ملی ایران برگزار شد. دکتر اعظم نجفقلی نژاد (استادیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران) دبیری این نشست را بر عهده داشت. اعضای حاضر در این پنل دکتر فریبرز خسروی (دانشیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و معاون کتابخانه ملی)، دکتر محمدمهدی ذوالفقارزاده کرمانی (دکترای مدیریت سیاستگذاری و استادیار دانشکده مدیریت دانشگاه تهران)، دکتر بابک زنده دل (دکترای مدیریت تحقیق در عملیات و مدیر کل برنامه‌ریزی و نظارت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران)، و دکتر علی ذاکری (دکترای آینده پژوهی و استادیار دانشکده علوم و فناوری‌های نوین دانشگاه اصفهان) بودند.

نشست ابتدا با صحبت های دکتر خسروی درباره «انسان نو و انسان تحول یافته کنونی» و ویژگیهای «در لحظه بودن»، «در لحظه فکر کردن» و «محوریت من» کاربر کتابخانه و تغییر ذائقه او به عنوان مصرف کننده محصولات و خدمات کتابخانه ها آغاز شد.

سپس دکتر ذوالفقارزاده به عنوان آینده‌پژوه درباره پرداختن به آینده به منظور همگام شدن با انسان متحول، سخن گفت. وی تأکید کرد که اجرا و پیاده سازی هر برنامه آینده نگاری مستلزم مشارکت و درگیری تمامی ذینفعان در یک سازمان از جمله کاربران است و پشت درهای بسته نمی توان تصمیم گرفت تا ذینفعان آن را اجرا کنند. وی به کارکردهای آینده نگاری پرداخت و مهمترین اثر آینده نگاری را فضای یادگیری اجتماعی، یادگیری متقابل، گفتگومحوری و شبکه سازی در یک سازمان عنوان کرد. به اعتقاد وی ابزارهای آینده نگاری زمینه را برای گفتگوهای راهبردی در بین کارکنان یک سازمان افزایش می دهد و آنها را برای تغییر آماده می کند.

 در ادامه نشست دکتر زنده دل فرایند تدوین «سند تحول سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با رویکرد آینده نگاری» را به عنوان یک سند بالادستی برای تحول، معرفی و آن را ابزاری برای بازتعریف نقشهای سازمان عنوان کرد. وی فرایند مشارکتی و درون زا بودن سند تحول را مورد تأکید قرار داده و 4 هدف اصلی آن را «غنی سازی تجربه کاربری»، «سازمان به مثابه پلتفرم»، «تأکید بر صیانت و حفظ منابع» و «نوآوری» عنوان کرد. در ادامه کلیپ هایی از فرایند تدوین این سند در کتابخانه ملی پخش و درباره آن بحث شد.

در ادامه دکتر ذوالفقارزاده به ترندها و مؤلفه هایی که آینده کتابخانه ها را تحت تاثیر قرار می دهد از جمله «پیری جمعیت» و تجرد در بین افراد صحبت کرد که با اوقات فراغت بالا، کتابخانه ها را تحت تأثیر قرار می دهد و کتابخانه ها باید به این گروهها نیز فکر کنند. وی به تلنگرها و راهکارهای غیرمستقیمی اشاره داشت که برای جذب افراد به کتابخانه باید احصاء شوند.

در ادامه نشست دکتر ذاکری خدمات محوری بدون توجه به مخاطبان و کاربران کتابخانه را کاری ناممکن عنوان کرد و پیشنهاد داد تا پنلی برای کاربران و با حضور آنان ترتیب داده شود. وی درباره آینده نگاری های حساب شده در دنیا و درباره چشم اندازهای فرستادن انسان به فضا و  کاهش توالی ژنوم انسان و تحقق آنها صحبت کرد و عنوان کرد که آینده نگاری و داشتن هر نوع سند بالادستی برای تحول کفایت نمی کند و تنها زمانی ارزشمند است که منجر به تغییر شود در غیر این صورت یک کار پژوهشی صرف محسوب می شود.

در ادامه بحث دکتر ذاکری به جنبش های موفق در دنیا اشاره کرد و بیان داشت که برای موفقیت یک جنبش طبق پژوهشهای به اثبات رسیده سه و نیم درصد اعضای جنبش اگر پای کار باشند جنبش به موفقیت می رسد. به پیشنهاد وی در کتابخانه ملی ایران برای تحقق جنبش تحول، باید این سه و نیم درصد را شناسایی و فعال نگاه داشت تا سازمان همگام با تغییرات، تغییر کند. وی به تعریف دانش قرن 21 پرداخت و بازآموزی و گذر از آموخته های سنتی را مهارتی ضروری برشمرد.

 دکتر ذاکری کتابداران را کارگران دانش نامید و تصریح کرد که کتابداران باید کاربران را در تبدیل شدن به کارگران دانش حمایت کنند. وی در نهایت به محیط کتابخانه های جدید اشاره کرده و عنوان کرد که کتابخانه های جدید باید تبدیل به کارگاه ساخت خلاق شوند و صرفا بر داد و ستد منبع تأکید نکنند. وی پیشنهاد داد که مدل و پروتوتایپی از کتابخانه ملی آینده ساخته شود و به عنوان آزمایشگاه آینده کتابخانه، روندها را بیازماید.

در ادامه دکتر زنده دل درباره تحقق سند تحول در کتابخانه ملی صحبت کرده و اظهار کرد که درباره تنوع بخشی به منابع درآمدی کتابخانه ملی باید اندیشید.

در خاتمه بحث، دکتر خسروی درباره آینده مطلوب کتابخانه ملی اشاراتی داشت و تأکید کرد که سند تحول را باید به عمل نزدیک کرد و پروژه های آن را مرحله به مرحله انتخاب و به مرحله اقدام رساند.

 این نشست با پرسش و پاسخ حضار به پایان رسید.