یادداشتی کوتاه از نویسنده رمان «اور ـ ارسلان»

به گزارش لیزنا، رمان اور ـ ارسلان در 404 صفحه و با قیمت 32 هزار تومان در قطع رقعی توسط انتشارات کیان‌افراز منتشر شده است.

نادر هوشمند، نویسنده این رمان در یادداشتی درباره این کتاب نوشته است:

«مضمون عمده‏ اور ـ ارسلان چیزی نیست جز گرسنگی: در آغاز، ارسلان که خود را یک نویسنده‏ میانمایه می‏داند گمان می‏کند عمده‏ ترین مشکلی که دارد، پیدا نکردن موضوعی برای نوشتن است، آن هم نه هر نوشته‏ای، بلکه یک اثر هنری بالقوه‏ی تمام‏عیار. کلام فروتنانه‏ی ساموئل بکت جوان وصف‏الحال گویای سرگردانی‏ های بی‏ پایان ارسلان است:

"Spend the years of learning squandering / Courage for the years of wandering"

او به راستی و بیش از هر چیزی به تربیت نیاز دارد، به کارآموزی، به شدن. و دقیقاً همین‏جاست که قبیله‏ هنرمندان سر برمی‏آورد، دَرِ خانه‏اش را به صدا در می‏آورد، از استعدادش ستایش می‏ کند، با مسئله‏ دار بودنش همدردی می‏کند و به او پیشنهاد جدیدی می‏دهد برای نوشتن که به واقع چیزی نیست جز گذراندن یک دوره‏ کارآموزی به نام گرسنگی و نوشتن از گرسنگی. در واقع اگر ما در دو ژانر عمده‏ی رُمان کلاسیک، یعنی Bildungsroman وKünstlerroman ، با ماجرای شکل‏ گیری جهان ذهنی هنرمند و قوام شخصیت او در مسیر تطور مواجهیم، اما ظاهراً در اور ـ ارسلان، قوام جای خودش را به تزلزل داده و فروپاشی جانشینِ شکل‏گیری شده است. اما این تنها ظاهر قضیه است: در مهلکه‏ بلایاست که ارسلان باقی می‏ ماند و دقیقاً با همین بقایاست که تطور خاص خودش را رقم خواهد زد.

اگر ارسلان، یک نویسنده ـ هنرمندِ در حالِ شدن است، پس آن چه ابداع می‏ کند و می‏نویسد (نوشتارِ گرسنگی یا همان اثرِ هنری در حال ظهور او)، چیزی نیست و نمی ‏تواند باشد مگر همزاد او؛ با این تفاوت که شکل ظاهری گوشت و پوست و استخوانِ ارسلان در آن به کلماتی بدل می‏شوند که همزادان مسخ‏شده‏ همان گوشت و پوست و استخوانِ دگردیسی‏یافته‏اند.

ارسلان، دستِ کم آن‏گونه که خودش را به ما می ‏شناساند، یک پرسوناژ ـ ایده است: نه به درستی یک پرسوناژ است و نه به تمامی یک ایده و قطعاً این وضعیت استثناییِ نه این و نه آن، برای او ایدئال نیست و نمی‏ تواند باشد – چه رسد به این که آن را ایدئالیزه هم کرده باشد. جهانِ صغیر ارسلان چنان آلوده به ایده‏ هاست که او حتی هنگام نوشتن از زنی به نام یلدا یا به وقت یادآوری ناخواسته‏ی پدرش، بیشتر با ایده/ایماژِ پیشینیِ (apriori) ایشان روبروست تا با خودِ واقعی‏شان.

شاید به همین دلیل است که او در نهایت تصمیم می‏ گیرد به پیشنهاد مرموز قبیله‏ هنرمندان آری بگوید تا حداقل برای یک بار هم که شده از این وضعیت اسفناک کَنده شود. او در نیاز به از سر گذراندن تجربه‏ی جدید با رُمانتیکهایی مانند ویلیام بلیک شریک است، تنها با این تفاوت که فاقد معصومیت اولیه است. از این نظرگاه، گرسنگی صرفاً تجربه‏ جدید او نیست: دعوت اوست به سمت معصومیت گمشده که البته برای وصول به آن باید بهای سنگینی پرداخت.

خلاصه: گرسنگی همان معصومیت اولیه است با آن یگانه ویژگی قائم به ذات و البته متناقضش: پُررمزورازترین پدیده‏ ها اگر به آن به چشم هنر نگاه شود، و در همان حال ساده ترین پدیده‏ ها، یعنی همان نیاز بنیادینی که هست و همه‏ی انسانها به وقت نبودِ خوردنی با آن مواجه می‏ شوند. در وضعیت جدید ارسلان یا همان حالت روحی و بدنی ناشی از گرسنگی کشیدن و نوشتن از گرسنگی، ایده‏ گرسنگی به همان اندازه پابرجا و استوار به قوت خود باقی می ‏ماند که ایده‏ نوشتن از آن و از طریق این هر دو، فرآیندِ شدن – اما نه رو به جلو و نه حتی در جهت معکوس، بلکه در راستای تکرار مکرر همان چیزی که بوده و هست.

درست از همین نقطه است که ارسلان به طور جدی از برخی شبه‏ نیاکانِ ادبی خودش همچون موسیو تستِ پُل والری یا ایژیتورِ استفان مالارمه جدا می ‏شود، آن هم با قطع نوشتار گرسنگی، به منظور خروج از اتاق دَربسته، پانهادن بر این terra incognita و با هدف پیدا کردن چیزی برای خوردن و در نتیجه از گرسنگی نجات یافتن و زنده ماندن. شاید به همین دلیل است که باید بخش دوم کتاب را نویدبخش دانست، نه تنها برای ارسلان، بلکه همچنین برای خواننده – حتی اگر قالب و ضرباهنگ ماجراها ارسلان را از نو و البته این بار به روشی دیگر تا مرز نابودی پیش ببرد و خواننده را تا سرحد تعلیق و انتظار.

از این روست که دوبُعدی بودنِ شکلِ نوشتاری اور ـ ارسلان باید برجسته شود: این که نوشتار گرسنگی ابداعی ارسلان که چیزی از mise en abyme یا همان اثر در اثر را در دل خود نهفته دارد، نوشتاری که آرمان آن همزمان‏سازی گرسنگی است با نوشتن از گرسنگی، تنها بخشی از ماجراست و بخش دیگر، خروج از نوشتار گرسنگی است به منظور خارج شدن از خود گرسنگی و بالعکس.

نادر هوشمند

(پاریس، اردیبهشت هزار و سیصد و نود و شش)»

علاقمندان می توانند این کتاب را از سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب، غرفه نشر کیان افراز واقع در سالنA2، راهروی 1، غرفه۱۱ تهیه کنند.