نشست هم‌اندیشی با اساتید علم اطلاعات و دانش شناسی در شیراز برگزار شد

به گزارش لیزنا بر اساس اعلام روابط عمومی اداره کل کتابخانه‌های عمومی فارس، نشست هم‌اندیشی با اساتید علم اطلاعات و دانش شناسی با موضوع «خلاقیت در ارائه خدمات کتابخانه‌های عمومی»، ۲۶ آذرماه با حضور محمد جوهرچی، مدیرکل پژوهش و نوآوری نهاد؛ روح‌الله منوچهری، سرپرست اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان؛ زهیر حیاتی، ملیحه نیک کار و سعید فارسی اساتید رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی و جمعی از کتابداران پژوهشگر استان برگزار شد.

سرپرست اداره کل کتابخانه‌های عمومی فارس هدف از برگزاری این نشست را کاهش فاصله و شکاف میان دانشگاه و کتابخانه‌های عمومی دانست و بیان کرد: در حال حاضر مجموعه کتابخانه‌های عمومی با حوزه دانشگاهی ارتباط چندانی ندارند و این باعث ایجاد شکافی میان این دو حوزه شده است؛ لذا نیاز است که با برگزاری چنین نشست‌هایی این فاصله را کاهش داده و به هم‌افزایی برسیم.

منوچهری همچنین به وضعیت کتابخانه‌های عمومی استان اشاره کرد و گفت: استان فارس در حال حاضر ۲۲۴ کتابخانه عمومی داشته و با بیش از ۵ میلیون جلد کتاب به بیش از یکصدهزار عضو فعال خدمات ارائه می‌کند؛ همچنین در یک سال گذشته یک‌میلیون و دویست هزار جلد کتاب به امانت رفته است. تمرکز فعالیت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بر بخش کودک است و در حال حاضر ۱۳۲ کتابخانه عمومی در استان بخش کودک بالای ۱۳۰ متر دارد؛ همچنین امسال سه کتابخانه عمومی ویژه کودک و نوجوان در شیراز به بهره‌برداری رسید.

وی ادامه داد: برخی از کتابخانه‌های شیراز در کنار ارائه خدمات به عموم به‌صورت تخصصی نیز فعالیت می‌کنند. برای مثال کتابخانه‌های عمومی حافظیه و سعدی در حوزه مباحث تخصصی حافظ‌شناسی و سعدی شناسی؛ کتابخانه عمومی روزبهان در زمینه تاریخ و هنر؛ کتابخانه عمومی رئیسی در زمینه نسخ خطی و خدمات نابینایان، کتابخانه عمومی آیت‌الله دستغیب در زمینه نشریات و ... فعال هستند؛ این در حالی است که بیش از ۲۰ درصد کارمندان این مجموعه دارای تحصیلات کارشناسی ارشد و دکتری به‌ویژه در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی هستند و در زمینه پژوهشی فعال‌اند.

دعوت از ظرفیت دانشگاهی و پژوهشی فارس برای حل مسائل کتابخانه‌های عمومی

مدیرکل پژوهش و نوآوری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز در ادامه این نشست با اشاره به فاصله وضعیت پژوهش کشور با کارآمدی و مقبولیت، بیان کرد: به گزارش نهادهای مسئول، در حال حاضر تنها حدود نیم درصد از تولید ناخالص داخلی به حوزه پژوهش اختصاص دارد؛ درحالی‌که این میزان باید بین ۳ تا ۴ درصد باشد. بااین‌حال و به‌رغم تنگناهای خاص نهاد کتابخانه‌های عمومی، در دو سال اخیر بودجه‌ای پژوهشی برای نهاد تعیین شده است. از سال ۹۴ یک درصد از بودجه تخصیص یافته نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به حوزه پژوهش اختصاص داده شده که با همکاری مؤسسات دانشگاهی و پژوهشی طرح‌هایی تحقیقاتی تعریف و اجرایی  شده است.

وی همکاری صنعت کتابخانه‌های عمومی و فرهنگ با دانشگاه‌ها را در آغاز راه توصیف کرد و توفیق این تعامل را درگرو پیوند متعهدانه و پیگیری دانست و گفت: مسئله اصلی رضایت عموم از دسترسی و خدمت‌رسانی کتابخانه‌های عمومی برای رفع نیازهای اطلاعاتی و فرهنگی است؛ هنوز اقبال مردمی در سطح مطلوبی نیست؛ درواقع علاوه بر محدودیت‌های دسترسی، مشکلاتی در شناختن نیازهای کاربران، رویکردهای دانشگاهی، رویکردهای خدماتی، ساختارهای قانونی و بالادستی، سازوکارهای اجرایی و ... پیش روی دانشگاه و نهاد است که برای رفع آن‌ها نیازمند طراحی  برنامه‌های مشترک هستیم.

مدیرکل پژوهش و نوآوری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از تلاش برای توزیع متوازن بودجه پژوهشی نهاد در استان‌ها خبر داد و گفت: ظرفیت‌های استانی در تعیین نیاز پژوهشی و رفع آن با بهره‌گیری از توانمندی‌های نهادی و پژوهشی، در قالب همکاری دانشگاه‌ها و با ارائه طرح‌های پژوهشی کاربردی، می‌تواند به تقویت عدالت اجتماعی و حل مشکلات منطقه‌ای و استانی بینجامد.

جوهرچی در ادامه به ارائه گزارشی از  طرح‌های پژوهشی نهاد پرداخت و با اشاره به  تشکیل کارگروه‌های پژوهش و آموزش در ادارات کل استان‌ها، بیان کرد: هدف از تشکیل این کارگروه‌ها گسترش ساختار و دیوانسالاری اداری نبوده است؛ بلکه هدف این است که در استان‌ها با حضور استادان مرتبط با این حوزه دانش، همچنین کتابداران و مدیران و حرفه مندان، مسائل و نیازهای موجود شناسایی و با نظارت و مشارکت آن‌ها، در قالب طرح‌های پژوهشی، پاسخ مناسب و کارا ارائه شود.

جوهرچی همچنین به تشکیل «انجمن علمی ارتقاء کتابخانه‌های عمومی» اشاره و خاطرنشان کرد: این انجمن به‌منظور ایجاد سازوکاری برای حل مسائل کلان توسط تمامی همکاران و کارکنان و علاقه‌مندان متخصص کتابخانه‌های عمومی با مجوز وزارت علوم تأسیس می‌شود و در مسیر خود با انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی نیز ارتباط و همراهی مداوم و متناسب خواهد داشت.

وی از آغاز به کار مجله مطالعاتی کتابخانه‌های عمومی کشور (خواندن) از ۲۷ آذرماه خبر داد و گفت: این فضای ارتباطی و تعاملی از آن تمامی دانشوران این حیطه است تا مطالعات و تجربیات خویش را به اشتراک بگذارند.

جوهرچی با اشاره به طرح‌های پژوهشی نهاد همچون طراحی مدل سبد خدمت مناسب برای هریک از کتابخانه‌های عمومی، باشگاه مخاطبان برای اعضا، نظام جامع آماری، آمایش سرزمینی برای مکان‌یابی مناسب کتابخانه‌های عمومی، آینده‌پژوهی، برنامه راهبردی و عملیاتی نهاد، مطالعات کاربران و  استانداردها، از پژوهشگران و دانشگاه‌ها برای ارسال پروپوزال‌های پژوهشی در حوزه کتابخانه‌های عمومی دعوت کرد و از حمایت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از طرح‌های کاربردی در این حوزه خبر داد.

نقش کتابخانه‌های عمومی بهبود مسائل اجتماعی است

دکتر زهیر حیاتی، استاد رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی نیز در این گردهمایی با بیان اینکه امروز کتابداری تغییرات گسترده‌ای یافته است، اظهار داشت: بخش وسیع این تغییرات به‌واسطه تکنولوژی اتفاق افتاده و حرکت به‌سوی شیوه‌های مدرن و بهره‌گیری از تکنولوژی در این رشته بسیار ضرورت دارد؛ این امر نه‌تنها به کتابخانه‌های عمومی بلکه به‌تمامی متولیان این رشته همچون جامعه دانشگاهی و انجمن علمی کتابداری نیز مرتبط است. بر این اساس نقش و وظیفه کتابخانه‌های عمومی نیز دچار تغییرات گسترده‌ای شده است؛ در حال حاضر وظیفه کتابخانه‌های عمومی، تنها کتاب‌خوان کردن مردم نیست؛ بلکه آن‌ها نقش اساسی‌تری همچون بهبود مسائل اجتماعی بر عهده دارند و به همین سبب باید در امور اجتماعی و حل آسیب‌های جامعه مشارکت بیشتری داشته باشند.

دبیر نشست هم‌اندیشی هدف از برگزاری این نشست را نزدیک کردن تفکرات دانشگاهی و تجربه‌ها و دیدگاه‌های کتابخانه‌های عمومی دانست و گفت: انجام کارها به‌صورت قائم به نفس نتیجه مطلوبی ندارد. با برگزاری نشست‌هایی ازاین‌دست و تبادل‌نظر در این خصوص، می‌توان طرح‌های پژوهشی کارآمدی را در حوزه علم کتابداری و فعالیت کتابخانه‌های عمومی انجام داد.

حیاتی وجود نیروی انسانی فعال و تحصیل‌کرده را یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد کتابخانه‌های عمومی دانست و گفت: بیشتر کتابداران نهاد با تحصیلات بالا و دانش‌آموخته یا دانشجوی رشته کتابداری هستند و این ویژگی مهم‌ترین نقطه قوت این سازمان است و در صورت انجام کارهای پژوهشی نتایج بسیار خوبی به دست می‌آید.

حل مشکلات محسوس کتابخانه‌ها باید اولویت پژوهشی باشد

ملیحه نیک‌کار، دیگر استاد رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی نیز در ادامه با بیان اینکه حل مشکلات محسوس کتابخانه‌ها باید اولویت پژوهشی باشد، بیان کرد: باید مباحث پژوهشی را از دل مسائل و مشکلات روزمره کتابداران و کتابخانه‌های عمومی پیدا کرد و به‌جای طرح مباحث دور از دسترس، با انجام تحقیقات کاربردی مشکلات موجود بر سر راه کتابخوانی را کاهش داد.

وی با تأکید بر اینکه کتابخانه‌های عمومی می‌توانند انسان‌ساز باشند، فراهم کردن شرایط برای جذب تمامی گروه‌ها را از وظایف کتابخانه‌های عمومی دانست و یادآور شد: باید با بررسی‌های جامع پژوهشی میزان موفقیت مجموعه کتابخانه‌های عمومی در جذب افراد و توانایی این مجموعه در تأمین نیازهای مخاطبان امروز سنجیده و بر اساس آن برنامه‌های مدونی را طرح کرد.

انتظار استفاده از کتابخانه عمومی به شیوه سنتی اشتباه است

سعید فارسی، عضو هیئت‌علمی رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه آزاد شیراز نیز با تأکید بر لزوم استفاده از فناوری اطلاعات در کتابخانه‌های عمومی، بیان کرد: اینکه انتظار داشته باشیم مردم به شیوه سنتی از کتابخانه‌ها استفاده کنند، اشتباه است. مردم به اطلاعات مینیمال نیاز دارند؛ لذا کتابداران باید فراکتابخانه ای عمل کرده و  در لایه‌های اجتماعی حضور پیدا کنند.

فارسی با بیان اینکه بحث آمایش سرزمین مهم‌ترین موضوع در پژوهش‌های کتابخانه‌های عمومی است، افزود: در حال حاضر بیشتر کتابخانه‌های عمومی شهر شیراز در مرکز شهر تمرکز پیدا کرده و پراکندگی کتابخانه‌های عمومی مناسب نیست؛ بیشتر مناطق محروم از کتابخانه عمومی بی‌بهره‌اند.

او همچنین از آمادگی دانشگاه برای هدایت و بهبود وضعیت کتابخانه‌های عمومی در قالب پروژه‌های کاربردی خبر داد.