«مطالعات کاربران» و «توسعه فردی کارکنان» در کتابخانه‌های عمومی بررسی شد

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، در بخش اول این نشست که با حضور محمد حسن‌زاده، مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس، حمید دلیلی و سمیه جعفری ازاعضای هیأت علمی مرکز مطالعات مدیریت این دانشگاه به عنوان مجریان طرح «مطالعات کاربران کتابخانه‌های عمومی» و همچنین محمد جوهرچی، مدیرکل پژوهش و نوآوری نهاد، سیامک محبوب، مدیرکل برنامه‌ریزی نهاد، برگزار شد، مجریان طرح به ارائه یافته‌های خود از فاز ابتدایی طرح پرداختند.

بررسی گام اول از طرح مطالعات کاربران

محمد حسن‌زاده با اشاره به روند اجرایی طرح «مطالعات کاربران کتابخانه‌های عمومی» عنوان کرد: این پروژه با هدف بررسی چگونگی ارتباط کاربر و کتابخانه، از ابتدای مرداد ماه آغاز و در آبان ماه در دانشگاه تربیت مدرس افتتاح شد که روند اجرایی آن در ۳ فاز «مطالعات مبانی نظری، مرور پیشنه‌ها و تدوین پرسشنامه‌ها»، «داده‌کاوی از کاربران و پیمایش کاربران و ناکاربران» و «اجرای طرح آزمایشی بر اساس تحلیل داده‌ها و ارائه طرح پیشنهادی نهایی به نهاد» پیش‌بینی کردیم.

وی هدف از برگزاری این نشست را ارائه یافته‌های مجریان در فاز اول این طرح پژوهشی عنوان کرد و گفت: گام اول این طرح شامل «مطالعات مبانی نظری، مرور پیشنه‌ها و تدوین پرسشنامه‌ها» است که بخش اول آن مبانی نظری شامل مفهوم کتابخانه‌های عمومی، درس‌آموخته‌هایی از کشورهای مختلف، مفهوم ذینفع و کاربر، چارچوب مفهومی این پژوهش و بخش دوم شامل مرور پیشینه‌ها است که در این بخش ضمن مرور پیشینه‌های داخلی و خارجی، فراتحلیل یافته‌ها و جمع‌بندی از مطالعات کاربران کتابخانه‌ها ارائه شده است.

مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس درباره ویژگی‌های طرح مطالعات کاربران نیز گفت: این مطالعات به شدت چند وجهی، پیچیده، زمانبر و مأموریت‌گرا است و صاحب‌نظران بسیاری از جمله استوارت هانابس، لو ول و سیدهار بر این اساس نظریاتی درباره مطالعات کاربران ارائه کردند که در این طرح مورد توجه قرار گرفته است.

شناسایی موانع دسترسی به منابع اطلاعاتی

محمد حسن‌زاده تصریح کرد: هدف اصلی ما از مطالعات کاربران در این طرح، افزایش تعامل پویا بین منبع اطلاعاتی و کاربر است؛ ما باید چالش‌ها، فراز و نشیب‌ها و مشکلاتی را که مانع از ایجاد دسترسی افراد به اطلاعات تولید شده هستند، شناسایی کنیم. بر این اساس مطالعات کاربران منجر به شناسایی گروه‌های هدف خدمات کتابخانه، تعیین چرایی استفاده عدم استفاده از کتابخانه توسط کاربر، شناسایی راه‌هایی برای افزایش استفاده از کتابخانه، روشن‌ شدن تفاوت الگوهای استفاده از اطلاعات کتابخانه در مناطق مختلف، بررسی تأثیر رسانه‌های گروهی بر استفاده از کتابخانه و در نهایت شناسایی نیازهای واقعی کاربران خواهد شد.

وی تعریف مفهوم کاربر را یکی از اقدامات جدید صورت گرفته در این طرح عنوان کرد و گفت: ما با پشتوانه ادبیات داخلی و خارجی اقدام به تعریف واژه کاربر کردیم؛ بر این اساس کل جامعه ما به عنوان «ذینفعان» تعریف می‌شوند، افرادی که ما برای آنها سیاست‌گذاری می‌کنیم «مخاطبان» ما تعریف می‌شوند، از بین مخاطبان افرادی که به هر دلیل به کتابخانه می‌آیند «مراجعه کننده» و از میان مراجعه کنندگان، افرادی که از خدمات کتابخانه استفاده می‌کنند «کاربران» و افرادی که از میان کاربران، در کتابخانه‌ ثبت نام می‌کنند «اعضا» تعریف می‌شوند که خود اعضا نیز به ۲ گروه فعال و غیر فعال تقسیم می‌شوند.

محمد جوهرچی، مدیرکل پژوهش و نوآوری نهاد نیز طی سخنانی عنوان کرد: امیدواریم این نشست که امروز فاز مطالعاتی آن اجرا شده، سرآغاز همکاری‌های تنگاتنگ کارشناسان نهاد و تیم مجری این طرح باشد. ما روند کارشناسی و داوری گزارش ارائه شده را در سطح نهاد و خارج از نهاد پیگیری خواهیم کرد و بر ارتباط نزدیک با تیم مجری تأکید داریم تا در بخش‌های مختلف این طرح، به خصوص در بخش مفصل تدوین پرسشنامه‌ها به نقاط مشترک برسیم.

استفاده از تجربیات سازمان‌ها و افزایش بازدهی نیروی انسانی

بخش دوم این نشست نیز که به بررسی طرح پژوهشی «نقشه توسعه فردی کارکنان کتابخانه‌های عمومی» اختصاص داشت، با حضور مهدی مرتضوی، معاون مرکز مطالعات مدیریت دانشگاه تربیت مدرس، مهرداد پیوندی، عضو هیأت علمی مرکز مطالعات مدیریت و همچنین محمد جوهرچی، مدیرکل پژوهش و نوآوری نهاد، سیامک محبوب، مدیرکل برنامه‌ریزی نهاد، مرتضی محمدزاده، مدیرکل امور استان‌ها و مجلس نهاد، زهرا ترکی، مدیرکل منابع انسانی و پشتیبانی نهاد، فرزانه پارسا، مشاور معاون برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ادامه یافت.

مهدی مرتضوی در این بخش با بررسی مبحث «تحلیل شایستگی مشاغل و کارکنان» عنوان کرد: سازمان‌ها همواره در پی یافتن راهی برای افزایش بازدهی نیروی انسانی به عنوان مهم‌ترین سرمایه آن سازمان هستند. این در حالی است که بر اساس تحقیقات یکی از سازمان‌های معتبر در این زمینه، تنها ۱۳ درصد از سرمایه‌های انسانی مشغول به کار در سازمان های کشور از دل و جان برای سازمان کار می‌کنند که این موضوع یک زنگ خطر برای سازمان‌ها محسوب می‌شود.

معاون مرکز مطالعات مدیریت دانشگاه تربیت مدرس افزود: ما در این حوزه یک علم تجمیعی داریم که تجارب سازمان‌ها در این حوزه جمع شده و با استفاده از یک سری تکنیک‌ها و فنون و استانداردهای، تبدیل به یک علم شده که به ما کمک می‌کند که درصد همکاری و همدلی نیروی انسانی با سازمان را بیشتر کنیم. این علم کمک می‌کند تا نیروی انسانی از درون متحول شود و سازمان‌ها باید به هم بپیوندند و از این تجربه بشری برای تعالی خود بهره ببرند.

ضرورت توجه به استانداردسازی مشاغل

وی استانداردسازی مشاغل را اولین گام از تعالی سازمانی دانست و گفت: اگر بخواهیم در حوزه سرمایه‌ انسانی چند گام به سمت بهبود برویم، باید چند کار زیرساختی را در دستور کار قرار دهیم که یکی از آنها استانداردسازی مشاغل است. به عبارت دیگر برای اینکه بتوانیم بفهمیم آیا افراد به صورت واقعی سرجای خود قرار گرفته‌اند، باید مشاغل را استاندارد کنیم. ما در کشور چیزی به نام طبقه‌بندی مشاغل داریم که بسیار قدیمی، ناکافی و ناقص است. ولی امروز در کشورهای پیشرفته مشاغل در حوزه‌های مختلف استاندارد شده و برای هر شغلی یک مدل شایستگی ارائه کرده اند تا بدانند شخصیت، دانش و مهارت مورد نیاز آن شغل چیست.

مهدی مرتضوی ادامه داد: شایستگی‌های مورد نیاز هر شغل که شامل شایستگی‌های پایه‌ای، حرفه‌ای و رفتاری هستند، که در کنار توانایی‌های کارکنان می‌توانند تطبیقی مناسب از شغل و شاغل به دست دهند.

در ادامه این مراسم، مهرداد پیدایی، عضو هیأت علمی مرکز مطالعات مدیریت دانشگاه تربیت مدرس، در تشریح گزارش تطبیقی شغل و شاغل، عنوان کرد: بر اساس تحلیل داده‌های مختلف از شایستگی‌های مشاغل و توانایی‌های شاغل، شکاف‌ها و خلاءهای موجود در رابطه با شغل و شاغل شناسایی می‌شود و بر اساس استراتژی مدیریت منابع انسانی در سازمان، برنامه توسعه فردی برای کارکنان ارائه می‌شود. این برنامه شامل گذراندن برخی دوره‌های آموزشی، معرفی کتاب برای مطالعه و ارائه توصیه‌هایی متناسب با خلاء‌های موجود در رابطه با مشاغل خواهد بود.