چرا ویکی‌پدیا موفق است؟

به گزارش لیزنا به نقل از مجله نیویورک، برایان فلدمن در این مطلب می‌نویسد: در هفته گذشته، سوزان واجیکی، مدیرعامل یوتیوب اعلام کرد که این سایت ویدئویی گزیده‌ از اطلاعات ویکی‌پدیا را برای مقابله با ویدئوهایی که تئوری‌های توطئه را تبلیغ می‌کنند، استفاده خواهد کرد.

این ویژگی جدید در نگاه اول (حتی در نگاه دوم و سوم هم) عجیب به نظر می‌رسد. یک ابرشرکت با میلیاردها دلار سرمایه و هزارها کارمند باهوش به یک بنیاد داوطلبانه که هر کسی می‌تواند در آن اطلاعات را ویرایش کند اتکا می‌کند؟

این واقعیت که یوتیوب، ویکی‌پدیا را به عنوان یک منبع موثق می‌بیند به نوعی تایید دستیابی به هدف توسط ویکی‌پدیا است. یک دانش‌نامه که قابل ویرایش توسط همگان است می‌توانست به راحتی مورد سوء‌استفاده قرار گیرد. با این حال، تبدیل به یک مکان اصلی برای پیدا کردن واقعیت‌ها در اینترنت شده است.  حتی گوگل این را می‌داند. زمانی که شما چیزی را در گوگل جستجو می‌کنید، گوگل بخش‌هایی از اطلاعات مربوط را از ویکی‌پدیا بیرون می‌کشد. ویکی‌پدیا محتوایش را به صورت رایگان در اختیار همه قرار می‌دهد تا بتوانند آن را هر کجا که فکر می‌کنند مرتبط است استفاده یا بازتولید کنند که این شامل قدرتمندترین موتور جستجوی جهان هم می‌شود. (ویکی‌پدیا در یک بیانیه ای عنوان کرد که با تصمیم یوتیوب برای استفاده از محتوای آن هیچ مشکلی ندارد. با این حال، این سایت ویدئویی باید به نوعی از پیش اعلام می کرد.)

بنابراین بررسی این که ویکی‌پدیا چگونه توانسته نقش خود به عنوان یک بانک داده‌ها بدون هزارها میانجی‌ و ویراستار استخدام شده حفظ کند، در حالی که سایت‌هایی مانند فیسبوک و یوتیوب موضوع بحث‌های داغ درباره ترویج اطلاعات غلط شده‌اند، ارزشمند است.

در وهله اول، پروسه ویکی‌پدیا اشتراکی است، به این معنا که نیازمند گروه‌های بزرگ است برای به نتیجه رسیدن در مورد این که چه چیزی را می‌توان و نمی‌توان گفت. در یوتیوب، یک نفر امکان دارد ویدئویی درباره تیراندازی استونمن بسازد و کسی دیگر ویدئویی دیگر در همان باره با ایده‌ای متفاوت درباره حقیقت ماجرا بسازد. سپس این دو در بازاریابی ایده‌ها (نتایج جستجو یوتیوب) با هم رقابت خواهند کرد. در ویکی‌پدیا، تنها یک مقاله درباره تیراندازی استونمن وجود دارد و آن هم توسط یک گروه ساخته شده است. این گروه برای ارائه اطلاعات به بهترین راه در یک مدخل درباره آن با یکدیگر بحث کرده‌اند، پیشنهاد داده‌اند و بعضی اوقات برای رسیدن به یک حد نساب رای گیری کرده‌اند.

مهم این است که این بحث‌ها کاملا شفاف و پشت پرده هستند. صفحات مکالماتی که تصمیمات ویرایش در آن‌ها اتخاذ می‌شوند به هر ورودی اطلاعات متصل‌اند. هر فرد می‌تواند اطلاعات را بخواند، دسترسی داشته باشد و در آن شرکت کند، ولی بیشتر افراد این کار را انجام نمی‌دهند. به این معنا که روند شکل‌گیری مقاله برای خوانندگان مشخص است (برخلاف به طور مثال آلگوریتم‌های تصمیم‌گیری فیسبوک) ولی در عین حال انگیزه کمتری برای یک ویراستار وجود دارد تا با امید معروف شدن به این موضوع توجه نشان دهد.

همچنین مقاله‌های ویکی‌پدیا برای اضافه کردن اطلاعات، پیش‌نیازهای سختگیرانه‌ای دارند. سه فرضیه اصلی این هستند که (1) اطلاعات بر روی سایت می‌بایست از نگاه بی‌طرفانه ارائه شوند (2) اطلاعات می‌بایست توسط یک منبع خارجی تایید شوند و (3) بر اساس خود‌تحقیق نباشند. هر کدام از اینها قابل بحث هستند (بی‌طرفانه یعنی چه؟) و اظهارات سوال‌برانگیز زیادی به ذهن می‌رسند ولی خوشبختانه شما احتمالا می‌دانید که اگر آنها سوال‌برانگیز هستند به خاطر مطالبی است که اینترنت را پر می‌کنند.

با ترویج اطلاعات غلط در این بین به صورت مستقیم برخورد می‌شود. به طرز برخورد ویراستاران با تئوری‌های توطعه توجه کنید. «تئوری‌های حاشیه‌برانگیز قابل ذکر هستند ولی تنها در صورتی که موضوع مربوط در منابع قابل اطمینان دیگر آمده باشند.» این توییتی است که ویکی‌مدیا در یک زنجیره توییت منتشر کرد. در مقابل، بنیادهای دیگر بیشتر سال گذشته را در این باره صحبت کرده‌اند که می‌خواهند نقششان به عنوان فضایی برای همه طرز نگاه‌ها را حفظ کنند؛ و در طرح و ارائه آنها مطالبی که کاربران ارسال می‌کنند را یکسان قرار می‌دهند تا هم ردیف باشند. یک مستند در یوتیوب به همان صورت ارائه می‌شود که یک ویدئو درباره اطلاعات جنگی. تا کنون یوتیوب احساس نکرده بود که مسئولیتی برای تفکیک اطلاعات دارد.

ولی به نظر نگارنده مهم‌ترین نکته مثبت ویکی‌پدیا این است که به عنوان یک گروه و وبسایت حاضر است اطلاعات را حذف کند. به همین سادگی. اگر اطلاعات بدی وجود دارد یا اطلاعاتی که تنها به دردنخور است، دستگاه بررسی ویکی‌پدیا توانایی حذف آن را دارد.

حذف داده مغایر با طرز کار شرکت‌های وابسته به داده مانند فیسبوک و گوگل(صاحب یوتیوب) است. به این دلیل که آنها به شدت بر روی یادگیری ماشین‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند که نیازمند اطلاعات بسیار عظیم است که بر روی آنها برنامه‌ها را تمرین دهد تا بتوانند در نهایت به صورت خودکار کار کنند. هر چه عکس‌های بیشتری از گربه‌ها بر روی اینترنت وجود داشته باشد، تمرین دادن یک کامپیوتر برای شناختن یک گربه راحت‌تر است. برای فیسبوک و گوگل، ایده حذف کردن داده‌ها حرمت شکنی به حساب می‌آید. راه‌حل‌های آنها برای اخبار تقلبی و اطلاعات غلط، دادن داده‌های بیشتر به مسئله است: ایجاد چک‌کننده حقیقت شخص سوم و پرچم‌های مورد مناقشه‌ای که به هر طرف بحث میزان مساوی توجه می‌کند، درحالی یک بحث شاید تنها یک طرف داشته باشد.

فیسبوک و گوگل می‌گویند اخبار تقلبی تنها کمتر از یک درصد تمام اطلاعاتی است که بر روی وبسایت‌های آنها بارگذاری می‌شود. با این اوصاف ریسک حذف کردن تئوری‌های توطعه تایید نشده بسیار کم است و در واقع تمامیت داده‌های این شرکت را که برای ساختن دستگاه‌های یادگیری ماشین‌ها استفاده می‌شود افزایش می‌دهد. (به یاد دارید زمانی که بات مایکروسافت در کمتر از یک روز نژادپرست شد زیرا کاربران توییت‌های نژادپرستانه منتشر می‌کردند؟) به جای اضافه کردن «خب، ویکی‌پدیا می‌گوید...» در کنار ویدئوهای بد، شاید زمان آن رسیده است که بنیادهای بزرگ ترس استفاده از دکمه حذف را از دست بدهند.

ولی با نگاه کسب و کاری، تمام این داده‌ها به شرکت‌ها کمک می‌کنند که تبلیغات بفروشند، یکی ازموارد پایانی به نفع ویکی‌پدیا همین است. دانش‌نامه آزاد، به عنوان بنیاد بدون سود با درآمد خیریه و بودجه‌های هدیه‌ای هیچ انگیزه‌ای برای ایجاد درآمد ندارد. به همین دلیل، درگیر کسب و کار تبلیغات نمی‌شود، به این معنا که نیازی به اطمینان بخشیدن از اینکه کاربران زمان زیادی را در سایت می‌گذرانند، ندارد. پس هیچ وقت اسیر تکنیک‌های وب اجتماعی مانند افراطی‌گری، حساسیت‌برانیگزی، طعمه‌های کلیکی، عناوین و عکس‌های غیرمرتبط نشده است.

هیچ‌کدام از این‌ها به این معنا نیست که ویکی‌پدیا بدون نقص است. در واقع، همان طور که طرح موسسه و بنیاد آن به این معنا است که از یوتیوب سایتی روشن‌کننده‌تر و دقیق‌تر است، می‌تواند رفتارهای بد و نا متراقب را ترغیب کند. به عنوان یک فضای آنلاین که بیش از هر چیز به واقعیت‌ها اختصاص داده شده است، و جایی که تصمیمات ویراستاری از طریق مکالمه و رای‌گیری اتخاذ می‌شوند، می‌تواند فضایی باشد که تنها بلندترین و مستمرترین و با اعتماد به نفس‌ترین کاربران احساس راحتی کنند. ویکی‌پدیا، مانند هر سازمان دیگری با یک‌جانبه‌گری در جدال است. ویراستاران آن معمولا سفیدپوست و مرد هستند.

و باز بودن درهای آن می‌تواند مورد سواستفاده قرار گیرد. در زمان اخبار ناگهانی، مقاله‌های ویکی‌پدیا معمولا برعکس هستند (معمولا برای شوخی) یا درگیر بحث‌های ویراستاری. بعضی صفحه‌های مشهور مانند «نژاد و آی کیو» مکانی برای جدال‌های ویراستاری بسیار زشت و مستبدانه با اطلاعاتی بسیار اشتباه هستند.

ولی ویکی‌پدیا همچنان درحال تکامل یافتن است و همان‌طور که سایت تکامل یافته و رشد کرده، بهتر هم شده است. به هر حال اگر می‌خواهید بیشتر در این باره یاد بگیرید یا شکایتی دارید، می‌توانید به این صفحه ویکی‌پدیا به نام انتقاد از ویکی‌پدیا مراجعه کنید.

مترجم: ونداد ذوقی