به گزارش پایگاه خبری کتابداری و اطلاع رسانی ایران (لیزنا)، همايش « زيرساخت ها و رويكردهاي توسعه كتابخانه ديجيتالي بر اساس استاندارد مارك ايران »  با همکاری سازمان كتابخانه ها، موزه ها و مركز اسناد آستان قدس رضوي و شركت پارس آذرخش، روز چهارشنبه، مورخ  5آبان  1389 از ساعت 30/8 الي 12 در سالن اجتماعات شيخ طبرسي بنياد پژوهش هاي اسلامي آستان قدس رضوي برگزار شد .

اين همايش ابتدا با تلاوت آياتي از كلام الله مجيد و پخش سرود ملی آغاز شد و سپس  آقاي محمد هادي زاهدي، رئيس سازمان كتابخانه ها، موزه ها و مركز اسناد آستان قدس رضوي، به ارائه گزارشي از  تعداد كتابخانه هاي موجود در سازمان پرداخت. ايشان با اشاره به اينكه در حال حاضر اين سازمان 46 كتابخانه عمومي و تخصصي در داخل و خارج كشور دارد ، ابراز اميدواري كرد تا پايان سال،  چند كتابخانه ديگر راه اندازي شود.

وي در ادامه  برنامه سازمان را  علاوه بر توسعه فضاي فيزيكي، توسعه در فضاي سايبر و مجازي دانست  و به بيان ويژگي هاي اين فضای جديد پرداخت. ایشان اين فضا را شگفت انگيز  و دنيايي لااقل معادل دنياي فيزيكي شمرد و سرعت پیشرفت فضاي مجازي را بسيار زياد توصیف کرد.

محمد هادي زاهدي در ادامه با اشاره به چشم انداز 20ساله سازمان كتابخانه ها، موزه ها و مركز اسناد  آستان قدس رضوي كه قرار است به عنوان بزرگترين كتابخانه در منطقه و جهان اسلام باشد اشاره كرد و ابزار اميدواري نمود:  برگزاري همايش های مشترك بين سازمان با شركت هاي طراح نرم افزار كتابخانه ديجيتالي در سازمان باعث  كمك به شناخت ظرفيت هاي حوزه و كمك به دست اندركاران اين حوزه نمايد ، وي در ادامه به عدم  تعامل كتابداران و متخصصان رايانه اشاره كرد و افزود: اگر تعامل بين اين دو قشر صورت پذيرد مي توان پايه گذار يك فرهنگ بومي بود.

سپس دكتر رحمت الله فتاحي، دبير علمي همايش، مطلب خود با عنوان" فراسوي دسترسي به اطلاعات: كاربرد نظريه معنابخشي در طراحي محيط رابط كتابخانه ديجيتالي" را  ارائه  داد.

وی پیش از آغاز سخنانش برای دكتر عباس حري استاد بزرگ كتابداري ايران آرزوي صحت و سلامتي کردند.

دكتر فتاحي در ادامه به سير توجه به نرم افزارهاي كتابخانه اي در دو دهه اخير، رشد دانش كتابداري و توسعه نرم افزارهاي كتابخانه اي در ايران پرداخت.

ايشان مهمترين نقطه عطف نرم افزارهاي كتابخانه اي را محيط رابط آنها بیان کرد و يكي از جنبه هايي كه مي تواند به اين مقوله غنا بخشد را معنابخشي دانست.

در ادامه ايشان به مقايسه كتابخانه ديجيتالي با كتابخانه معمولي – تأثير محيط رابط بر فرايند  اطلاع يابي- مفهوم و نظريه معنابخشي  پرداخت و مؤلفه هاي معنابخشي در طراحي را به شرح ذيل برشمرد:

• فراتر از دسترسي به اطلاعات كتابشناختي
• توسعه و دسترسي به اصل و يا متن كامل منابع
• امكانات جستجوي دقيق تر
• ساختار مشخص تر
• يكپارچگي و ارتباط درون و ميان منابع
• نمايش ارتباط هاي معنايي و مفهومي
• تعامل دوسويه به محيط رابط به منزله مهمترين بخش ارتباطي كاربر- نظام اطلاعاتي است

دكتر فتاحي  در ادامه برخي كاستي هاي محيط رابط را تبيين کرد و  تاثيرات محيط رابط بر فرايند اطلاع يابي  را، رابط كاربر به منزله محيط تعاملي، رابط كاربر به منزله محيط يادگيري، تسهيل و شكل دادن به رفتار اطلاع جويي، شكل دادن به شناخت كاربر، غنابخشيدن به هدف، فرآيند و سرانجام اطلاع يابي عنوان کرد.

در ادامه دكتر رحمت الله فتاحي ، در مورد معنا بخشی صحبت کرد و گفت خانم پروفسور برندا دروين بنيان گذار نظريه معنابخشي هستند كه  معنابخشي را  به منزله  رويكردي نو در مطالعه شيوه بهره گيري افراد از اطلاعات و نظام هاي اطلاعاتي بیان کرده است.

به گفته دكتر فتاحي ، به اعتقاد پروفسور دروين نظريه معنابخشي تمركز بر زمينه و بافت دارد، وي در ادامه مولفه هاي اصلي نظريه معنابخشي را از نظر دروين ، موقعيت، شكاف، كمك يا استفاده عنوان کرد.

ايشان در ادامه به تاثير رويكرد معنابخشي در انديشه و رفتار اشاره کرد و گفت ، هدف ملموس تر، فرايند عيني تر، درك بهتر و تمركز قوي تر، كنجكاوي بيشتر، نااطميناني كمتر، مهارت بيشتر، كنترل بيشتر، نگرش بهتر، دانش افزون و اعتماد به نفس بيشتر از جمله این تاثیرات هستند.

دكتر فتاحي فراورده هاي عمومي محيط رابط را ساختار و اجزاء، عناصر، بستر و زمينه دانست و بيان كرد كه مؤلفه هاي رفتار اطلاع يابي اليس شامل شروع، پيونديابي، مرور، تمايز، بازبيني، استخراج مي باشد.

وی در پايان سخنراني خود پس از بيان مزاياي  استفاده از رويكرد معنابخشي، به ويژگي هاي محيط رابط كتابخانه ديجيتالي به منزله محيط يادگيري، محيط شيء، محيط تسهيل گر معنابخشي، شكل دهنده ساختار شناختي  و شكل دهنده رفتار علمي اشاره کرد .

در ادامه مهندس حسين رزاقي و مهندس حسن باقري به  معرفي بخش هاي مختلف نرم افزار كتابخانه ديجيتالي آذرخش پرداختند.

سخنران بعدي همايش سيد مهدي طاهري بود كه در سخنراني خود با عنوان" استاندار مارك و محيط هاي اطلاعاتي جديد" ،  سخن خود را با اين سوال مطرح كرد كه" آيا مارك در محيط جديد خواهد ماند و متناسب با تحولات رشد خواهد كرد؟"  در ادامه وي به مرور كلي تحولات مارك در پاسخ به نياز جديد پرداخت .

طاهري پاسخ مارك را به نيازهاي مختلف محيط هاي كتابخانه اي و آرشيوي توسعه فرمت هاي مختلف، افزايش و تغييرات فيلدها، پشتيباني از انواع منابع كتابخانه اي و انعطاف پذيري عنوان کرد.

وی در ادامه اقدامات و تمهيدات در راستاي سازگاري با تحولات حوزه فناوري اطلاعات را تعريف فيلد 856  مربوط به محل ، نحوه و شرايط دسترسي به منابع الكترونيكي، فرمت فهرستنويسي منابع الكترونيكي، طراحي گذرگاه هاي تطبيقي مختلف براي ميان كنش پذيري با ديگر استانداردها، پياده سازي داده هاي مارك در محيط زبان نشان گذاري گسترش پذير، گسترش استانداردهايي مانندMODS  و METS براي سازماندهي اشياي ديجيتالي و اقدامات مارك براي اعمال مدل هاي مفهومي مثل FRBR دانست

سید مهدی طاهری  در پايان به مزاياي پياده سازي مارك در بستر زبان نشانه گذاري گسترش پذير پرداخت.

در ادامه مهندس حسن باقري در سخنراني خود با عنوان «مارك ايران بستر ذخيره سازي اطلاعات» به تاريخچه اي از طرح پياده سازي مارك ايران  در كتابخانه ملي پرداخت.

سپس مهندس علي كمايي، کارشناس سیستم های  RFID، در سخنراني خود با عنوان" ضرورت استفاده از  آر .اف.آي.دي. در كتابخانه" ، افزايش توانايي تيم هاي مرتبط جهت ايجاد رويه هاي مكانيزه فيزیكي، كاهش وابستگي عمليات به عامل انساني، وجود اطلاعاتي مشخص و هويت دار شدن كالاها، توانايي شناسايي يك شي ء فارغ از نياز به پايگاه هاي اطلاعاتي را از جمله دلايل توجه به اين فناوري دانست .

مهندس كمايي در پايان ضمن تبيين هزينه هاي اين فناوري  به مزاياي اين فناوري نسبت به سيستم باركد پرداختند.

اين همايش در ساعت 12  با ذكر صلوات به پايان رسيد.

گزارش: مهدي كريمي