به گزارش خبرنگار لیزنا، همایش در ساعت 14:45 با صحبت های محمد خندان مدير كل جديد پژوهش و نوآوري نهاد كتابخانه‌ها آغاز شد.

وی ضمن خوش آمدگویی سخنان خودر را با مقدمه ای آغاز کرد و گفت: بازخوانی هویت زمانی که در نهاد مطرح شد نگاه به کتابخانه های عمومی کشور بود که اولین گام جهت پیگیری در این رابطه به درک درستی از کتابخانه های عمومی مربوط می شود.

وي با بيان اينكه درك كاملي از رسالت نهاد كتابخانه‌ها تاكنون به دست نيامده، افزود: هويت، تشخص و چيستي تاريخي يك پديده است و هويت كتابخانه با دموكراسي مرتبط است.

خندان ادامه داد: کتابخانه های عمومی در شرق و یا عالم اسلام به عنوان یک نهاد مستقل نبود و مثلاً به نهاد دین یا حکومت متصل بوده است و  کتابخانه های عمومی نقش بزرگی در ایجاد فضای همگانی داشتند.

سپس دکتر ابراهيم افشار زنجاني، عضو هيأت علمي گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه اصفهان به ادامه بحث پرداخت؛

وی گفت: هویت دارای عناصری می باشد که شامل پیدایش و تحولات موجود،جایگاه آن در نظام سیاسی، ساختار درونی، سیاست ها و روش های عمل، مجموعه سازی، خدمات و غیره...است.

منشأ کتابخانه های عمومی در قرن 19 می باشد که از اوایل قرن 19 ایجاد می شود و در اواسط آن به اوج خود می رسد که پرسابقه ترین کشورها در این زمینه آمریکا و انگلیس بوده اند.

افشار افزود: اولین کتابخانه های عمومی در کشور توسط تحصیل کردگان و روشنفکران ایجاد شد که به آنها کتابخانه ملی گفته می شد. و به واسطه انقلاب مشروطیت در سال 1343 ایجاد گردید که دولت کاری در آن نداشت و 7 سال بعد از کودتای مرداد دولت کتابخانه های عمومی را زیر نظر خود آورد و وزارت فرهنگ و هنر را ایجاد کرد.

اما چرا کتابخانه های عمومی به وجود آمدند؟ یکی از تاریخ نویسان کتابخانه های عمومی مایکل اریس می باشد که می گوید طبقه کارگر می بایستی سواد داشته باشد و کارخانه دارها باید به کارگرانشان سواد بیاموزند تا طرز استفاده از ماشین آلات را به دقت آموخته باشند.

دکتر افشار ادامه داد: در غرب از جمله در کشورهایی همانند استرالیا، هندوستان، کانادا، آلمان و... 3 سطح در کشور وجود داشت؛ دولت مرکزی ، دولت ایالتی، دولت محلی و زمانی که در این کشورها کتابخانه ها وارد یک تحول سیاسی شد وقتی می خواستند عمومی شوند به دولت محلی متصل شدند که کتابخانه های عمومی بخشی از شهرداری ها بودند و فقط شهرداری  و شوراهای روستایی در سیاست آنها دخیل بودند.

همچنین هزینه تأسیس و توسعه آنها از عوارض مردمی گرفته می شد اما دولت مرکزی سرانه هزینه ای را هر ساله به کتابخانه ها می داده است.

عضو هيأت علمي گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه اصفهان ادامه داد: هر کتابخانه شامل چند شعبه است که عبارتند از تیم اداری، تیم خدمات مرجع، تیم خدمات پشتیبانی (4-5 نفر)، تیم کتابدار کودک،تیم کتابدار برای افراد پیر و خانه نشین و سیاست ها و روشهای عمل آنها نیز جذب نیروی انسانی،گزینش، تمرکز یا عدم تمرکز (که تقریبا عدم تمرکز مطلق وجود داشت)، برنامه ریزی و تصمیم گیری (طبق قانون اساسی باید برنامه مدونی داشته باشند)، سیاست دسترسی به خدمات (رایگان بودن مطلق استفاده مراجعه کنندگان)، رایگان بودن عضویت برای اهل محل، رایگان بودن اکثر خدمات، تأکید شدید بر خدمت به مشتری، فضای فیزیکی است.

افشار افزود: نظام ارزشی بر مفهوم فوق طبیعی استوار است که در آن نهاد اجتماعی خادم شهروند می باشد. که طبقات این نظام شامل ایجاد توازن، تعهد در مورد استفاده از اینترنت، اصل دسترسی به اطلاعات است.

همچنین انواع خدمات این کتابخانه ها رژیم سخاوتمندانه امانت دهی، طولانی بودن ساعات کار، خدمات ویژه به کودکان، خدمات ویژه به بزرگسالان، سرویس رزرو، سرویس اینترنتی، آماده به سرویس بودن در تمام لحظات، امانت بین کتابخانه ای (بین شعب)... می باشد.

دکتر ابراهیم افشار در پایان گفت: نتیجه گیری که می توان کرد این است که با آمدن کتابخانه های عمومی ما عقل خود اندیش را در بین مردم پخش می کنیم و در واقع هزینه کتابخانه عمومی می بایستی برای مردم صفر باشد.

و در انتها نمایش عکسهایی از کتابخانه های عمومی آمریکا، انگلیس به نمایش درآمد تا آسایش موجود در این کتابخانه ها نشان داده شود.

در ادامه همایش جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد و دکتر افشار در پاسخ به سوال  سرانه مطالعه در آن کشورها چگونه بود؟ گفت: اطلاعات دقیقی در مورد سرانه مطالعه ندارم ولی به نظر می رسد از هر فرصتی جهت مطالعه استفاده می کنند که اگر آن امکانات در ایران می بود سرانه کشور ما خیلی بالا می رفت.

وی همچنین پاسخ پرسش  ارتباط کتابخانه های عمومی با نهادهای دیگر مثل مدارس، کلیساها و... چگونه است؟ را با مثالی توضیح داد و گفت: مثلا با مدارس به این صورت است که در اولین سال ورود کودکان به مدارس یک تور بازدید از کتابخانه برگزار می کنند و دانش آموزان بعد از دیدن کامل از کتابخانه های عمومی در پایان کارت عضویتی از کتابخانه دریافت می کنند و از همان 7 سالگی عضو کتابخانه می شوند.

دکتر افشار در پاسخ به سوال  آموزش در نهاد کتابخانه های عمومی چگونه است؟ افزود: آموزش در آنجا محدود به تایپ ساده، کار با اینترنت، پیدا کردن کتاب مورد نظر و... می شود.

در پایان همایش  معایبی از کتابخانه های عمومی کشور بیان شد و آسیب شناسی مختصری نسبت به کتابخانه ها عنوان شد و همچنین بیان راهکارهایی جهت اصلاح آنها که از جمله می تواند به تغییر سیاست اداره کتابخانه های عمومی کشور اشاره کرد.

شایان ذکر است دکتر جعفر مهراد ،رئیس مرکز اطلاع رسانی علوم و فناوری، که قرار بود یکی از سخنرانان این جلسه باشد به دلیل همزمان بودن آن با کارگاه بین المللی «سیاست گذاری علم و فناوری و توسعه پایدار» در این نشست حضور پیدا نکردند.

نشست رأس ساعت 17 به اتمام رسید.

خبرنگار: خدیجه عروجی